«Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο Πλάτων έγραφε εν μέσω ήττας: ένα μεγάλο μέρος της Αθήνας, η Αττική, ήταν ρημαγμένο και καμένο· και θα πρέπει να ένιωσε ότι προσωρινά μέτρα και μεταρρυθμίσεις ήταν τελείως μάταια όταν ένας Πελοποννησιακός Πόλεμος ήταν δυνατόν να διαλύσει τον κόσμο του. Κατά τον Πλάτωνα ένα κακοσχεδιασμένο κράτος-καράβι χρειαζόταν κάτι περισσότερο από την επιστήμη της ναυσιπλοΐας αν ήθελε να περάσει τα τρικυμισμένα νερά: αν συνεχώς κινδύνευε να βουλιάξει, ήταν, όπως φαίνεται, καιρός να ξαναπάει στον ταρσανά και να ελεγχθούν οι αρχές με βάση τις οποίες κατασκευάστηκε. Παρεμπιπτόντως επισημαίνω ότι σε παρόμοια ψυχική διάθεση είμαστε σήμερα κι εμείς, και για τούτο ξαναμελετούμε τα θεμελιώδη»
Λιούις Μάμφορντ, Η ιστορία των ουτοπιών
μετάφραση: Βασίλης Τομανάς, εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 1998
Αξίζει να ανοίξει κανείς αυτό το βιβλίο για να διαβάσει έστω τα περιεχόμενά του και την εισαγωγή του Χέντρικ βαν Λουν, που καταργεί την πλήξη των συνήθων εισαγωγών ήδη με την πρώτη πρόταση: «Η μέρα είναι ηλιόλουστη και κάθομαι στην κορυφή του βουνού».»
Στις 12 Δεκεμβρίου του 2020, δημοσιεύεται μία επιφυλλίδα της Μαρίας Λαϊνά η οποία τελειώνει με το παραπάνω απόσπασμα. Αυτό που συνέβαινε στη στήλη της, το «Πεντάλ», στο ένθετο της Ελευθεροτυπίας, όπου η ίδια ήταν ο Ποδηλάτης, ήταν κάτι που δεν είναι δεδομένο για την ποίηση, ή τουλάχιστον δεν είναι τόσο συχνό όσο θα επιθυμούσαμε: να έχει ο ποιητικός λόγος και η ποιητική σκέψη δημόσια παρουσία. Και λέω ποιητική σκέψη, λόγω της ακρίβειας, της λοξότητας, της ευαισθησίας και της οξύτητας της σκέψης. Μέσα σε αυτές τις επιφυλλίδες, που μπορεί κανείς να βρει στον τόμο Θυμάσαι τι είναι ποίηση;, η ποιήτρια έγραψε για τη σύγχρονη ζωή, για την πολιτική κατάσταση των τότε ημερών, παρουσίασε ποιήματα, μεταφράσεις, αλλά και πολλά άλλα είδη λόγου (όχι μόνο από την τέχνη του λόγου), φανέρωσε τη στάση της απέναντι στον κόσμο, τη γλώσσα, αλλά και τα σταθερά ερωτήματα των ανθρώπων. Έβαλε τη γλώσσα σε διάλογο, σε αναμέτρηση με τη ζωή, αλλά και με συγκεκριμένα γεγονότα.
[ΛΟΥΞΟΡ]
καθώς «η ομορφιά δεν είναι τίποτα αιώνιο»
λόγια που τ’ άκουσα από τη μητέρα μου
Φτάσαμε με το βραδινό τρένο
κολλημένοι ο ένας στον άλλο
άγρυπνοι ολόκληρη τη ζεστή νύχτα.
Κάποια στιγμή μας πήρε ο ύπνος·
μετά ξημέρωνε
και το λεπτό νερό ανέβαινε στους λόφους.
Σμήνη χρωμάτων μάς σημάδευαν απ’ τα κλαδιά των δέντρων
και σε μιαν αρυτίδωτη νησίδα άμμου
περπάταγε μια γαλατένια ίβις.
Κανείς ξανά δεν θα ’βλεπε αυτό το μέρος έτσι·
σκεφτόμουνα τον χρόνο σαν ψιλή κουκκίδα
ακίνητη, καθώς εμείς γλιστρούσαμε.
Ας το δούμε γι’ αυτό που είναι είπα
για τ’ όνομα του Θεού
ας το δούμε για πάντα.
[Ρόδινος φόβος, 1992]
ΕΝΤΟΜΑ
Εκείνη τη χρονιά
λύγισαν τα κλαδιά μου ώς το χώμα
έτοιμος πάντα για αδιάκοπη βροχή ο ουρανός μου
κι ο κήπος για φωνές εντόμων μακρινές
και λυπημένες.
Δεν άκουγα τραγούδια τότε
όσα φεγγάρια μόνο
θέλησαν μόνα τους να πέσουν στο πηγάδι.
Ό,τι κι αν λέω όμως
υπήρχε ακόμη αγάπη μέσα μου
και της αγάπης η απόλαυση
ακόμη.
Ναι, θυμάμαι τις ευτυχισμένες μέρες
και τον καιρό της κάθε μέρας.
[Ό,τι έγινε. Άνθρωποι και φαντάσματα, 2020]
Προχωρώντας στα χρόνια αφαιρούσε, προχωρούσε προς το κέντρο του ποιήματος και προς την ιαπωνική λιτότητα που τόσο αγαπούσε. Μια και αναφερθήκαμε στην παρουσία της ποιήτριας στον Τύπο, θα ήθελα να παραπέμψω σε ένα απόσπασμα από ένα κείμενο της ποιήτριας Μαίρης Γιόση που γράφτηκε με αφορμή την είδηση του θανάτου της Μαρίας Λαϊνά:
Η ζωή της ήταν το «κατορθωμένο ποίημα»
Οι λέξεις τούτες γράφονται με νωπή την είδηση του θανάτου της Μαρίας Λαϊνά. Το πρώτο που μου έρχεται να πω, με τα λόγια της Ελένης Βακαλό, «Πάρτε την είδηση πίσω!». Ήρθε νωρίς στη ζωή μου, ως φίλη αρχικά του αδελφού μου. Ξαναβρεθήκαμε αργότερα, δουλέψαμε μαζί σε εκπαιδευτικά προγράμματα, μεταφράσεις, επιμέλειες, ανθολογίες. Μιλήσαμε ατελείωτες ώρες, νύχτες και ξημερώματα, βασανίζοντας λέξεις που μας βασάνιζαν με τη σειρά τους. Δέσαμε μια φιλία που άγγιζε και τους γύρω μας, με αμεσότητα, τρυφεράδα και αγάπη. Με πειράγματα, χιούμορ και κέφι. […] Μου είχε πει κάποτε ότι δούλεψε πολύ με τον εαυτό της για να ξεπεράσει μια τάση έπαρσης που θεωρούσε ότι τη βάραινε. Δεν ήταν έπαρση, ήταν επίγνωση ότι είχε κάνει ό,τι περισσότερο μπορούσε για να φτάσει στο «κατορθωμένο ποίημα», στο έργο της. Νιώθω βαθιά ικανοποίηση γιατί το έργο αυτό έχει πλέον την αναγνώριση που του αξίζει, που διαβάζεται και θα διαβάζεται, και για όσους είχαμε τη χάρη να ζήσουμε την παρουσία της, που έκλεισε μέσα του τη σπάνια ζεστή φωνή της, την παλλόμενη φυλλωσιά της ψυχής της.
[εφημερίδα Το Βήμα, Δεκέμβριος 2023]
νεαρές οξιές
οξυκόρυφα φύλλα
στο χώμα ψηλόλιγνοι μίσχοι·
το ξερό κλαδί δεν ξέρει τι να κάνει
το πόδι του έχει μπλεχτεί στον πίνακα
βελονογραφία
[Μικτή τεχνική, 2012]
Να πούμε άλλο ένα; Ένα ανκόρ;
χτυπιέται στο δωμάτιο
η πεταλούδα μόλις μπαίνω·
να ’χα όμως τη χάρη της
[Μικτή τεχνική, 2012]
