Τεύχος 145

Eduard von Keyserling, Κύματα, μετάφραση από τα γερμανικά: Αναστασία Χατζηγιαννίδη, Loggia, Αθήνα 2020, 214 σελ.

Ο Έντουαρντ φον Κάιζερλινγκ είναι σπουδαίος συγγραφέας της γερμανικής λογοτεχνίας των αρχών του 20ού αιώνα και το μυθιστόρημά του, Κύματα, δικαίως θεωρείται το σημαντικότερο έργο του. Ο  Κάιζερλινγκ συνομιλεί με τα μοντερνιστικά ρεύματα της εποχής του, τέλη 19ου - αρχές 20ού αιώνα, και βάζει τη δική του σφραγίδα στη λογοτεχνία της παρακμής και του ιμπρεσιονισμού, ενώ το έργο του απηχεί τις γυναικείες διεκδικήσεις του πρώτου φεμινιστικού κύματος.

David Omand, How to Survive a Crisis. Lessons in Resilience and Avoiding Disaster, Viking- Penguin Books, London 2023, 368 σελ. 

Οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού και, αμέσως μετά, οι πρωτοφανείς πλημμύρες στη Θεσσαλία μοιάζουν να επιβεβαιώνουν μια «προφητεία», ότι και η Ελλάδα, όπως συνολικά τα κράτη, θα αντιμετωπίζει έκτακτα περιστατικά μεγάλης έκτασης και κρίσεις πολύ πιο συχνά. Η έξοδος από την πολυπρισματική κρίση χρέους της περασμένης δεκαετίας δεν μας ανακούφισε, αφού προέκυψαν η πανδημία, η κρίση του Έβρου, η οικονομική κρίση λόγω πανδημίας και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές. Ο Ντέιβιντ Όμαντ, προσωπικότητα κύρους στους τομείς στρατηγικής ασφάλειας, διαχείρισης κρίσεων και πληροφοριών, στο τελευταίο βιβλίο του αναλύει τι πρέπει να κάνουν τα κράτη και οι κοινωνίες για να αντιμετωπίζουν τις κρίσεις που έρχονται.

Γεωργία Πετράκη (επιμέλεια-μετάφραση), Κρίση(σεις) και κόσμοι της εργασίας, Πεδίο, Αθήνα 2023, 358 σελ.

Ένας συλλογικός τόμος που δεν αναπαράγει μια παρωχημένη ανάγνωση της εργασίας αλλά την αναδεικνύει ως πραγματικό κοινωνικό φαινόμενο, χαρτογραφεί τη διασπορά των εσωτερικών της εξελίξεων δίνοντας χώρο στη μελέτη όλων των επιμέρους παραμέτρων που προσδιορίζουν τη σημερινή της κρίση και τους μετασχηματισμούς της. Η προσέγγιση υπολογίζει τις εξελίξεις στην τεχνολογία, στην κοινωνία και στα εργασιακά δεδομένα. Το σύμπαν της δουλειάς για τους συγγραφείς αυτού του βιβλίου είναι ρευστό, αλλά μπορεί να χαρτογραφηθεί στην πολλαπλότητα των εντάσεων που προκαλεί και των σχέσεων εξουσίας που το συγκροτούν.

Martha C. Nussbaum, Δικαιοσύνη για τα ζώα. Η συλλογική μας ευθύνη, μετάφραση από τα αγγλικά: Αθανάσιος Αναγνωστόπουλος, Νεφέλη Κατσαφούρου, επιστημονική επιμέλεια: Αζαρίας Καραμανλίδης, Αλέξανδρος Μάμαλης, Κάτοπτρο, Αθήνα 2023, 434 σελ.

Ο άνθρωπος, κύριος και κάτοχος της φύσης (σύμφωνα με τη διατύπωση του Μίλαν Κούντερα), διαπράττει ένα τεράστιας κλίμακας ηθικό έγκλημα εις βάρος των άλλων ζώων. Το ζωικό βασίλειο καταδυναστεύεται από την ανθρωπότητα. Η Μάρθα Νούσμπαουμ, επ’ αυτού, επιχειρεί μια ιδιαίτερη προσέγγιση των δικαιωμάτων, της ηθικής και του δικαίου των ζώων και προτείνει στους ανθρώπους να μην παραμείνουν εκμεταλλευτές ή χρήστες τους. [ΤΒJ]

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το ιστορικό μυθιστόρημα του Αντώνη Νικολή, Περεγρίνος, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αρμός. Ένα σημαντικό βιβλίο για το οποίο θα μιλήσουμε πολύ σύντομα.

Χρήστος Λούκος, Η Ερμούπολη της Σύρου, 1821-1950: Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022, 637 σελ.

Η ιστορία της Ερμούπολης αρχίζει περί το 1822, όταν φτάνουν οι πρώτοι χιώτες πρόσφυγες στο λιμάνι. Και ώς το 1880 διέγραψε περίοδο ακμής. Ενώ κεντρικός στόχος του ελληνικού κράτους ήταν η απελευθέρωση των υπόδουλων αδελφών, κεντρικός στόχος των Ερμοπουλιτών ήταν η αύξηση του πλούτου της πόλης. Δηλαδή, συμφεροντολόγοι; Πρακτικότεροι και λιγότερο μεγαλόστομοι. Το κεντρικό ελληνικό ιδεολόγημα, η Μεγάλη Ιδέα, είχε μικρότερη απήχηση στην Ερμούπολη. Γιατί η Μεγάλη Ιδέα δεν είχε καμιά προοπτική χωρίς πόλεμο και πόλεμος σήμαινε το Αιγαίο ανάστατο, μ’ άλλα λόγια την καταστροφή του εμπορίου. (Μικρή σημείωση· το ανάστατο Αιγαίο είχε αναγκάσει τις Μεγάλες Δυνάμεις να επιβάλουν στον σουλτάνο την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους.)

Συνέντευξη στον Δημήτρη Δημητρόπουλο, στον Γιώργο Καλπαδάκη και στον Αριστείδη Χατζή

Χρήστος Λούκος, Ιωάννης Καποδίστριας: Μια απόπειρα ιστορικής βιογραφίας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2022, 540 σελ. 

Χρήστος Λούκος, Η Ερμούπολη της Σύρου, 1821-1950: Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022, 637 σελ.

Χρήστος Λούκος, Μια σύντομη ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Θεμέλιο 2022, 221 σελ.

Μέσα σε τρεις μήνες, στα τέλη του 2022, κυκλοφόρησαν τρία βιβλία του κορυφαίου έλληνα ιστορικού Χρήστου Λούκου, ο καρπός της έρευνας 50 ετών. Καταρχάς το πολυαναμενόμενο magnum opus του, η βιογραφία του πρώτου κυβερνήτη του ελληνικού κράτους Ιωάννη Καποδίστρια. Αμέσως μετά, το βιβλίο για την Ερμούπολη. Και τέλος, μια σύντομη εισαγωγή στην Επανάσταση του 1821. Με αυτή την ευκαιρία, συναντήσαμε τον πάντα αεικίνητο και δραστήριο επιστήμονα και μιλήσαμε για όλα: για τα θέματα της έρευνάς του, για τους συνεργάτες και φίλους μιας ζωής, για το ρόλο της ιστορίας αλλά και για τις σπουδές του, την εμβάθυνση, τις μελέτες των αρχείων, το περιοδικό Μνήμων και την ομάδα που συγκέντρωσε γύρω του, τα διαβάσματά του – δηλαδή για τη δική του ιστορία.

Τοny Judt, Ευρώπη: Μια μεγάλη χίμαιρα;, μετάφραση από τα αγγλικά: Ροζαλί Σινοπούλου, Aλεξάνδρεια, Αθήνα 2023, 123 σελ.

To 1995, χρονιά κατά την οποία εκδόθηκε το βιβλίο του Τόνι Τζαντ για την Ευρώπη, η ΕΕ ζούσε την ευφορία μιας «πανίσχυρης ένωσης». Ο υπέρμαχος της ενωμένης Ευρώπης και συγγραφέας μιας από τις πιο ουσιώδεις ιστορίες της βρετανός καθηγητής, ωστόσο, δεν συμμεριζόταν αυτή την ευφορία. Υποστήριξε ότι ο «μύθος» της Ευρώπης όχι μόνο δεν αμβλύνει τις παθογένειες της ηπείρου αλλά μας εμποδίζει ακόμη και να τις αναγνωρίσουμε. Πράγματι, μπροστά στον κυκεώνα των κρίσεων που ακολούθησαν (δημοσιονομικών, μεταναστευτικών, γεωπολιτικών, πολεμικών), η ΕΕ αποδείχθηκε, όπως ήδη ξέρουμε, απροετοίμαστη, αργή στις αντιδράσεις της, δύσκαμπτη, κατώτερη των περιστάσεων. (Τεύχος 145)

Σπύρος Βλαχόπουλος, Το «εγωιστικό γονίδιο» του δικαίου και το δίκαιο της τεχνητής νοημοσύνης. Από τον ανθρωποκεντρισμό στον οικοκεντρισμό και τους έξυπνους αλγόριθμους, πρόλογος: Τασούλα Επτακοίλη, Ευρασία, Αθήνα 2023, 112 σελ.

Όλα τα στοιχεία της φύσης, η κοινωνία μας «τα έβλεπε σε σχέση με τον άνθρωπο και το κατά πόσο θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα σε αυτόν. Σημείο αναφοράς, μέτρο σύγκρισης και στοιχείο διαφοροποίησης ήταν ο άνθρωπος». Και από τον ανθρωποκεντρικό τρόπο ζωής, οι κοινωνίες μεταβαίνουν σε ένα οικοκεντρικό μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, «που προστατεύει τη φύση και βεβαίως και τον άνθρωπο ως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της φύσης». Ο κόσμος μας αλλάζει και το ίδιο δεν μπορεί παρά να συμβεί και με το δίκαιο.

Απάντηση σε σημείωμα του Περικλή Φ. Κωνσταντινίδη για την Τριλογία του Στρατή Τσίρκα, δημοσιευμένο στο τχ. 144 (https://booksjournal.gr/dialogos/4540-organosi-sto-strato-ean-sas-eixa-stin-ispania-tha-sas-ekteloysa)