Τεύχος 142

William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg, Αθήνα 2023, 287 σελ.

Ουίλλιαμ  Φώκνερ, Κόκκινα φύλλα, μετάφραση από τα αγγλικά - επίμετρο: Γιάννης Παλαβός, Κίχλη, Αθήνα 2021, 152 σελ. 

Δυο σημαντικά κείμενα του Γουίλλιαμ Φώκνερ στα ελληνικά, σε υποδειγματικές μεταφράσεις και εκδόσεις, κάνουν ξανά επίκαιρο τον αμερικανό συγγραφέα στην Ελλάδα. Μόλις κυκλοφόρησε το Καθώς ψυχορραγώ, γραμμένο το 1929 σε 47 ημέρες, σε υποδειγματική μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά. Νωρίτερα, επίσης στην υποδειγματική μετάφραση του Γιάννη Παλαβού, είχε κυκλοφορήσει το διήγημα, έκτασης νουβέλας, Κόκκινα φύλλα, που δημοσιεύτηκε το 1930. Και τα δυο κείμενα είναι τοποθετημένα στον παρακμάζοντα αμερικανικό Νότο, μετά την κατάργηση της δουλείας. Και τα δυο μιλούν για την οδύνη της επιβίωσης, συνθήκη καλύτερη από την ανυπαρξία.

«Ο κόσμος ο μικρός ο μέγας»

Οδυσσέας Ελύτης

Η ανθρωπότητα απέτυχε να σταματήσει τον πόλεμο. Περίπου δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά την πιο ισχυρή καταδίκη του πολέμου (με τους Πέρσες του Αισχύλου), την πλέον διεισδυτική ανάλυση των αιτίων και των συνεπειών του (με το έργο του Θουκυδίδη), την πλέον εμβριθή ανατομία  της ανθρώπινης φύσης (Πλάτων, Αριστοτέλης, Τραγικοί…), ο πόλεμος-σύγκρουση παραμένει συστατικό της «ανθρώπινης κατάστασης» (human condition). Γιατί; Οι οπαδοί της κλασικής μαρξιστικής σχολής σκέψης θα απαντούσαν ότι λόγω παραγωγικών σχέσεων και κατοχής των μέσων παραγωγής ο πόλεμος επιβιώνει και θα εξαφανισθεί μόνο με την επικράτηση της κομμουνιστικής επαγγελίας. Οι οπαδοί του Χομπς και διάφορων εκδοχών ψυχαναλυτικής σκέψης, ότι ο πόλεμος συνιστά αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης (homo homini lupus) και τίποτα δεν μπορεί να το ξεριζώσει. Μπορεί απλώς ένα πλέγμα αρχών,  θεσμών και κανόνων  να τον  περιορίσει ή να τον εμπλαισιώσει.

Volker Weiderman, Ονειροπόλοι. Όταν οι συγγραφείς πήραν την εξουσία, Γερμανία, 1918, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαρία Αγγελίδου, Άγρα, Αθήνα  2019, 325 σελ.

Όταν ανοίγει κανείς το βιβλίο Ονειροπόλοι του Φόλκερ Βάιντερμαν^[1], ιδιαίτερα αν δεν έχει διαβάσει το οπισθόφυλλο, νομίζει ότι πρόκειται για ένα παραμύθι ή για μια μυθώδη ιστορία. Όμως όχι, ο συγγραφέας σ’ αυτό το ιστορικό μυθιστόρημα κάνει μια, μέρα μέρα, ώρα ώρα, περιγραφή  του δράματος μιας αποτυχημένης επανάστασης, μάλλον άγνωστης. Της επανάστασης του Μονάχου: ενός συναρπαστικού ουτοπικού κοινωνικού πειράματος που κατέληξε σε άγρια καταστολή και σε λουτρό αίματος.

William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg, Αθήνα 2023, 287 σελ.

Το Καθώς ψυχορραγώ είναι μια φιλοσοφική διαμάχη ανάμεσα στον νατουραλισμό και τον ανθρωπισμό. Ο θάνατος, οι οικογενειακοί δεσμοί, τα βάσανα των φτωχών και, ακόμη περισσότερο, των γυναικών, η αίσθηση καθήκοντος, η (αν)ειλικρίνεια, τα ένστικτα και τα ενδόμυχα συναισθήματα, η αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα της γλώσσας αποτελούν τις βασικές θεματικές του μυθιστορήματος. Θεωρήθηκε από τα πιο περίπλοκα μυθιστορήματα του μοντερνιστικού κανόνα στην αμερικανική λογοτεχνία – κι η εκ νέου έκδοσή του στα ελληνικά εξυπηρετεί την ανάγκη να διαβαστεί σε ένα ιδίωμα κοντινό στη σημερινή καθομιλουμένη γλώσσα.

Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Θεωρητικές και Θετικές Επιστήμες – Οι δύο κουλτούρες και οι διατομές τους, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022

Ένα συμπαγές και νοηματικά πυκνό δοκίμιο για τη σχέση ανάμεσα στις θεωρητικές επιστήμες (στις οποίες ο συγγραφέας περιλαμβάνει και τη φιλοσοφία) και στις θετικές επιστήμες.

«Αυτό το θελκτικό ιντερμέδιο της σκέψης: ένας επιγραμματικός αφορισμός, ένα γνωμικό, ένα απόφθεγμα».

Ντίμης Αποστολόπουλος

Έτρεχα τα πρώτα χιλιόμετρα συλλέγοντας φωνές, είχα ήδη ηχογραφήσει τρεις με τέσσερις χιλιάδες ωριαίες κασέτες, όταν άκουσα στο ραδιόφωνο το όνομα του Ντίμη Αποστολόπουλου.  Η Χριστίνα Κουτσουδάκη παρουσίαζε στο Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ, το 1985, τριάντα περίπου χρόνια μετά την πρώτη μετάδοσή τους, τη σειρά των εκπομπών του, Το έργο τους και η φωνή τους.

 Θετικές δυνατότητες, σκοτεινές όψεις και η σημασία της ατομικής πράξης. Από το τεύχος 142

Μάκης Καραγιάννης, Η σκόνη του κόσμου όταν γκρεμίζεται. Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, Αθήνα 2023, 259 σελ.

«Ήθελα όχι το χρήμα, μα η αξιοπρέπεια του ανθρώπου να είναι η δωρική κολόνα που κρατάει τον κόσμο. Κι ανέβηκα στο βουνό γιατί με την πράξη, και όχι με λόγια, θα χάραζε η καινούρια μέρα της ιστορίας». Ένας νεαρός πολεμιστής με τον Λαϊκό Στρατό, στον Εμφύλιο, με εμφανές το τραύμα, ψάχνει τη διαφορά ανάμεσα στα λόγια και τις τρομερές πράξεις. [TBJ]

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πυροδότησε έντονη συζήτηση στους ακαδημαϊκούς κύκλους αλλά και στον δημόσιο διάλογο σχετικά με τον πολιτικό ρεαλισμό, κυρίως όσον αφορά τις σκανδαλώδεις θέσεις του αμερικανού καθηγητή John Mearsheimer, ο οποίος ήδη από το 2014 με το γνωστό άρθρο του “Why the Ukraine Crisis is the West’s Fault” προκάλεσε αντιδράσεις αλλά και κριτικές ως προς το εάν πλέον ο πολιτικός ρεαλισμός μπορεί να αρθρώσει ουσιαστικό λόγο σε έναν συνεχώς αναδιατασσόμενο κόσμο. Ωστόσο, αυτές οι κριτικές, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, θεωρώ πως αδικούν την παράδοση του πολιτικού ρεαλισμού, καθώς αυτή δεν είναι ούτε ενιαία ούτε αδιαίρετη, αποτελείται δε από διακλαδώσεις και ρεύματα τα οποία μοιράζονται σε τελική ανάλυση ελάχιστα κοινά.

Ανδρέας Νικολακόπουλος, Σάλτος. Διηγήματα, Ίκαρος, Αθήνα 2022, 176 σελ.

 Ένα ελληνικό πεζογράφημα, μια συλλογή με γκόθικ στοιχεία, που αξίζει να προσεχτούν. Δεκατρία σκοτεινά παραμύθια για ενήλικους με σφοδρή, γεμάτη αυτοπεποίθηση, γραφή, χωρίς κανένα συγκινησιακό επίθετο (τι επίτευγμα!), μα παρ' όλα αυτά πλήρους διαβροχής συναισθημάτων. Τεύχος 142.