web only

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν κυβέρνησε τη χώρα· την υπέβαλε σε πειράματα ψευδαισθήσεων. Η επιμονή του στο πολιτικό ψεύδος, η μεθοδική κατασκευή ενός παραμυθιού «αντίστασης» και η θρασύτατη αντιστροφή της πραγματικότητας δεν αποτελούν απλώς δείγμα ανευθυνότητας. Αποτυπώνουν έναν ηγέτη αμετανόητο, αδίστακτο, επικίνδυνα αμόρφωτο και βαθύτατα ανήθικο, τόσο στη σκέψη όσο και στην πράξη.

Διαβάζω στις πρόσφατες δηλώσεις του άλλοτε αρχηγού του Ποταμιού, Σταύρου Θεοδωράκη, ότι ο Αλέξης Τσίπρας «τάχθηκε με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας σε μια κρίσιμη στιγμή», και εξανίσταμαι.

Ο Παναγιώτης Κονδύλης έγραφε, στη Θεωρία του πολέμου, ότι «πίσω από κάθε μηχανή και κάθε τεχνική, όσο εκλεπτυσμένη και προηγμένη κι αν είναι, βρίσκεται πάντα ένας άνθρωπος —ακόμα κι αν ο άνθρωπος αυτός αποτελεί την άκρη μιας μακράς αλυσίδας, πάντως είναι η αποφασιστική άκρη, και μόλις εξουδετερωθεί, η οποιαδήποτε τεχνική παραλύει». Παραλύει – ή τρελαίνεται.

Η ομίχλη τότε

Δεν πρόλαβε να το δει τυπωμένο. Το Περί του Πολέμου (Vom Kriege), το αριστούργημα του Καρλ Κλαούζεβιτς, πρώσου στρατιωτικού και συγγραφέα για τη θεωρία και την πρακτική του πολέμου, εκδόθηκε από τη χήρα του και κυκλοφόρησε το 1832· ένα χρόνο μετά το θάνατό του. Σε αυτό, ο Κλαούζεβιτς αναλύει διεξοδικά την εξέλιξη της θεωρίας, της στρατηγικής, της τακτικής και της φιλοσοφίας του πολέμου.

Η επίδραση του Περί του πολέμου υπήρξε τεράστια, διαμορφώνοντας την εξέλιξη της θεωρίας του πολέμου – κυρίως στα δυτικά κράτη. Το βιβλίο διδάσκεται μέχρι σήμερα όχι μόνο στις στρατιωτικές ακαδημίες, αλλά και σε σχολές διοίκησης επιχειρήσεων και μάρκετινγκ.

Ο Κλαούζεβιτς περιέγραψε τον πόλεμο ως «το βασίλειο της αβεβαιότητας». Οι τρεις κύριοι πυλώνες της αβεβαιότητας του πολέμου είναι:

1. Η Ομίχλη, η οποία εικονογραφεί την αβεβαιότητα που προκύπτει από την έλλειψη ή την αναξιοπιστία των πληροφοριών. Ο Κλαούζεβιτς ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός απέναντι στις στρατιωτικές πληροφορίες, επισημαίνοντας ότι «πολλές αναφορές πληροφοριών στον πόλεμο είναι αντιφατικές, ακόμη περισσότερες είναι ψευδείς, και οι περισσότερες είναι αβέβαιες... Εν συντομία, οι περισσότερες πληροφορίες είναι ψευδείς». Τίποτα δεν μπορεί να προβλεφθεί πλήρως.
2. Η Τριβή, η οποία αφορά τα αμέτρητα μικρά συμβάντα που κάνουν το (φαινομενικά) απλό εξαιρετικά δύσκολο. Σε αυτά συγκαταλέγονται: η κόπωση των εμπολέμων, οι καιρικές συνθήκες, οι παρεξηγήσεις, η αναποφασιστικότητα και χιλιάδες άλλοι μη προβλέψιμοι ή μη δυνάμενοι να ελεγχθούν πλήρως παράγοντες. Ακόμη και σήμερα γίνεται αποδεκτό ότι «στον πόλεμο όλα είναι απλά, αλλά το πιο απλό είναι δύσκολο».
3. Η Τύχη, η οποία εκφράζει τις απρόβλεπτες περιστάσεις που μπορεί να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή στο πλαίσιο ενός πολέμου. Όπως σημειώνει ο Κλαούζεβιτς, «η φύση των αλληλεπιδράσεων είναι τέτοια που ο πόλεμος είναι δέσμιος του απρόβλεπτου». Αυτό περιλαμβάνει τόσο την περίπτωση της «καλοτυχίας» –όπως το επιτυχημένο πλήγμα που εξουδετερώνει πλήρως τον στόχο– όσο και την περίπτωση της «κακοτυχίας» – όπως η βλάβη κρίσιμου εξοπλισμού τη χειρότερη δυνατή στιγμή.

Αν και η ακριβής φράση «Nebel des Krieges» (Η ομίχλη του πολέμου) δεν εμφανίζεται στο κείμενό του, είναι σαφές ότι η έννοια της αβεβαιότητας που διατρέχει τον πόλεμο αποτελεί κεντρικό άξονα της φιλοσοφίας του. Η διάσημη διατύπωσή του, ότι «ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», αποκτά νέα διάσταση υπό το πρίσμα της αβεβαιότητας αυτής. Η πολιτική, ως ανθρώπινη δραστηριότητα, εμπερικλείει τις δικές της αβεβαιότητες και απρόβλεπτες στροφές. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο αβεβαιότητας: οι πολιτικοί στόχοι μπορεί να αλλάξουν κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ οι στρατιωτικές εξελίξεις μπορεί να καταστήσουν αναγκαία  την αναθεώρηση των πολιτικών στόχων. Το βλέπουμε κάθε μέρα.

Η ομίχλη τώρα

Ο Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα ήταν ο απόλυτος τεχνοκράτης της δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ. Εργάστηκε  στην αυτοκινητοβιομηχανία,  αναμόρφωσε τη Ford και έγινε πρόεδρός της. Κατόπιν δέχτηκε  το διορισμό του, από τον πρόεδρο Κένεντι, ως υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, και παρέμεινε σε αυτή τη θέση για 7 χρόνια. Έζησε  εκ των έσω  την πυραυλική κρίση της Κούβας το 1962 και τη σταδιακά αυξανόμενη εμπλοκή των Αμερικανών στον πόλεμο του Βιετνάμ επί προεδρίας Λίντον Τζόνσον, γνωστού και ως  LBJ («Hey, hey, LBJ — how many kids did you kill today?», φώναζαν στις αντιπολεμικές διαδηλώσεις στις ΗΠΑ). Είδε την αρχική ευφορία και σιγουριά  να τη διαδέχεται  η απογοήτευση και η αβεβαιότητα, παρά τη συντριπτική τεχνολογική υπεροχή των Αμερικανών.  Είδε ιδίοις όμμασι και έψαυσε ιδίαις χερσί την ομίχλη του πολέμου.

Η ομίχλη του πολέμου: Έντεκα μαθήματα από τη ζωή του Ρόμπερτ Σ. ΜακΝαμάρα είναι ένα βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ (διαθέσιμο στο διαδίκτυο), για τη ζωή και την εποχή του ΜακΝαμάρα, που παρουσιάζει γλαφυρά τις διαπιστώσεις  του σχετικά με  τη φύση του σύγχρονου πολέμου. Σκηνοθετήθηκε από τον Έρολ Μόρις και περιλαμβάνει πρωτότυπη μουσική του Φίλιπ Γκλας. Ο τίτλος προέρχεται, φυσικά,  από την έννοια της «Ομίχλης του πολέμου» του Κλαούζεβιτς. Αναφέρεται και εδώ στην αβεβαιότητα του πολέμου και στη δυσκολία λήψης αποφάσεων εν μέσω πολεμικών συγκρούσεων. Μερικά από τα έντεκα μαθήματα που διδάχτηκε και μας μεταφέρει ο ΜακΝαμάρα, χρήσιμα και σήμερα, είναι τα ακόλουθα:

Η λογική από μόνη της δεν θα μας σώσει: Ο ΜακΝαμάρα τονίζει ότι ο πυρηνικός πόλεμος απετράπη από τύχη  — λογικοί άνθρωποι, όπως ο Κένεντι, ο Χρουστσόφ και ο Κάστρο έφτασαν κοντά στο να καταστρέψουν τους εαυτούς τους. Πιστεύει ότι η πιθανότητα πυρηνικής καταστροφής εξακολουθεί να υπάρχει. Οι ατελείωτοι συνδυασμοί της ανθρώπινης αδυναμίας και των πυρηνικών όπλων θα οδηγήσουν στην καταστροφή του κόσμου.

Η αναλογικότητα πρέπει να αποτελεί κατευθυντήρια γραμμή στον πόλεμο: Ο ΜακΝαμάρα μιλάει για τις ιαπωνικές πόλεις που καταστράφηκαν από τις ΗΠΑ πριν από τη ρίψη της ατομικής βόμβας. Το Τόκιο, περίπου το μέγεθος της Νέας Υόρκης, καταστράφηκε κατά 51%. Η Ναγκόγια, μεγέθους παρόμοιου με το Λος Άντζελες, καταστράφηκε κατά 40%. Η Οσάκα, μεγέθους παρόμοιου με το Σικάγο, καταστράφηκε κατά 35%. Σημειώνει δε ότι ο διαβόητος πτέραρχος Κερτις ΛεΜέι –υπεύθυνος γι’ αυτούς τους βομβαρδισμούς– είχε πει κάποτε ότι, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν χάσει τον πόλεμο, θα είχαν δικαστεί για εγκλήματα πολέμου, εκτίμηση που τον βρίσκει απόλυτα σύμφωνο.

Η πεποίθηση και η αντίληψή μας είναι συχνά λανθασμένες: «Βλέπουμε αυτό που θέλουμε να πιστέψουμε» επισημαίνει, αναφερόμενος στις γνωστικές προκαταλήψεις της ηγεσίας και στην αξιολόγηση των πληροφοριών — μια σύγχρονη διάσταση της ομίχλης του πολέμου, όπου η αντίληψη διαμορφώνει την πραγματικότητα, συχνά με επικίνδυνο τρόπο.

Να είστε έτοιμοι να επανεξετάσετε τη συλλογιστική σας: Ο ΜακΝαμάρα λέει ότι, παρ’ όλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η ισχυρότερη χώρα στον κόσμο, δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούν αυτή τη ισχύ μονομερώς: «αν δεν μπορούμε να πείσουμε χώρες με παρόμοιες αξίες για την ορθότητα του αγώνα μας, καλά θα κάνουμε να επανεξετάσουμε τη συλλογιστική μας».

Για να κάνετε το καλό, μπορεί να χρειαστεί να εμπλακείτε στο κακό: «Αναγνωρίστε ότι μερικές φορές πρέπει να εμπλακείτε στο κακό, αλλά ελαχιστοποιήστε το».

Ποτέ μη λέτε ποτέ: Ο ΜακΝαμάρα πίστευε ότι η τελική ευθύνη για τον πόλεμο του Βιετνάμ βαρύνει τον πρόεδρο των ΗΠΑ και υποστηρίζει ότι, αν ο Κένεντι ζούσε, η κατάσταση θα είχε εξελιχθεί διαφορετικά. Όσοι είπαν ότι δεν θα εμπλακούν ποτέ στο Βιετνάμ, διαψεύστηκαν οικτρά.

Η ευθύνη των ηγετών: Ο πρόεδρος Κένεντι πίστευε ότι η πρωταρχική ευθύνη ενός προέδρου είναι να κρατήσει τη χώρα του μακριά από τον πόλεμο, αν αυτό είναι δυνατό. Πρέπει δηλαδή να είναι ορατό ότι προσπαθεί και να μην εμπλέκεται σε μπλόφες.

Η ομίχλη μπροστά μας

Μια από τις έννοιες που εισήγαγε ο Κλαούζεβιτς ήταν «ο περιορισμένος  πόλεμος», στον οποίο  οι εμπόλεμοι δεν εξαντλούν όλους τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους είτε πρόκειται για ανθρώπινους, στρατιωτικούς,  βιομηχανικούς, φυσικούς, τεχνολογικούς ή άλλους  σε μια συγκεκριμένη σύγκρουση. Ο Κριμαϊκός πόλεμος, ο πόλεμος της Κορέας, ο πόλεμος του Βιετνάμ, ακόμη και ο πρόσφατος ισραηλινο-ιρανικός πόλεμος είναι παραδείγματα περιορισμένου πολέμου. Αλλά εδώ πρέπει να διαλύσουμε την αντάρα μιας μεγάλης χίμαιρας: ένας πυρηνικός πόλεμος, από τη φύση του, δεν μπορεί ποτέ να είναι (ή να παραμείνει) περιορισμένος. Η ομίχλη που θα τον καλύψει θα είναι η πηχτότερη δυνατή: Στην κρίση που θα προηγηθεί του πολέμου τα λάθη, οι παρανοήσεις, η ελαττωμένη ευθύνη των ηγετών, οι ψευδαισθήσεις εκατέρωθεν και εντέλει η ασταθής και ματαιόδοξη ανθρώπινη φύση θα βρίσκονται στο ζενίθ. Αν ξεσπάσει πυρηνικός πόλεμος θα τελειώσει με τον αφανισμό του ανθρώπινου είδους και του πολιτισμού του. Μόνο καυτή ραδιενεργή στάχτη θα περιστρέφεται ατέρμονα γύρω από τον ήλιο – ο οποίος θα παύσει να είναι ο ήλιος ο ηλιάτορας.

Η εφαρμογή των νόμων από τους πολίτες ως προϋπόθεση της δυνατότητας επιβολής τους από την πολιτεία

2015-2025: Η Δεκαετία της Αρνητικής Διαλεκτικής

Abstract. Είναι δύσκολο να βρεις ανεξάρτητο data-driven σχολιασμό για τον Τραμπ –και αυτό συνιστά καίριο γνώρισμα του φαινομένου. Όσο για αντικειμενικό γράψιμο χωρίς φόβο, πάθος ή αδρεναλίνη είναι εξ ορισμού αδύνατο. Ο Καστοριάδης έλεγε ότι δεν μπορούμε να πηδήξουμε πάνω από την εποχή μας.

ΣΥΡΙΖΑ: από τις πλατείες στο 2,9% – Το χρονικό της αποδόμησης και της απάτης

Ποινή φυλάκισης 10 χρόνων και την επιβολή σοβαρού χρηματικού προστίμου ζήτησε ο γενικός εισαγγελέας εφετείου στο Αλγέρι, στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας στην κατ’ έφεση δίκη του γαλλοαλγερινού συγγραφέα, Μπουαλέμ Σανσάλ. Η ετυμηγορία του δικαστηρίου θα εκδοθεί την 1η Ιουλίου.

Η Ελλάδα στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου (1946-49) βρισκόταν σε άθλια κατάσταση και ο ελληνικός λαός υπέφερε.  Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο.  Στη διάρκεια της Κατοχής, ο γερμανικός στρατός έκαψε και εξαφάνισε 1.100 χωριά σε όλη τη χώρα σε αντίποινα για επιθέσεις ανταρτών εναντίον των κατακτητών.  Μέχρι το τέλος της Κατοχής, το 18% των Ελλήνων ήταν άστεγοι – κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδος.  Το μεγαλύτερο μέρος των υποδομών της χώρας είχε καταστραφεί, είτε στη διάρκεια της εισβολής ή κατά την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων το 1944.

Ο αντισημιτισμός δεν πέθανε με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν θάφτηκε στα ερείπια των στρατοπέδων συγκέντρωσης ούτε εξατμίστηκε με την απελευθέρωση του Άουσβιτς. Αντιθέτως: όπως κάθε ιδεολογική κατασκευή μίσους με ιστορικό βάθος, βρήκε νέες γλώσσες, νέα σχήματα, νέες συγκυρίες για να επιβιώσει. Ο σύγχρονος αντισημιτισμός δεν εκφράζεται πια με τη γλώσσα των φυλετικών θεωριών. Δεν φοράει πάντα τη σβάστικα. Φοράει άλλοτε την προβιά του αντιιμπεριαλισμού, άλλοτε της αντιπαγκοσμιοποίησης, άλλοτε της κριτικής σκέψης. Είναι πιο πονηρός. Πιο ελαστικός. Και γι’ αυτό, πιο ανθεκτικός.

Στην Ελλάδα, η ελευθερία του λόγου δεν απειλείται από το κράτος. Απειλείται από το 6%. Από εκείνο το μικρό κομμάτι του πολιτικού φάσματος που, ενώ δεν καταφέρνει να συγκινήσει παρά ελάχιστους ψηφοφόρους, ελέγχει με αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα τα πάντα: από τα πανεπιστήμια και τα σωματεία έως τις καλλιτεχνικές διοργανώσεις, την κρατική τηλεόραση, ακόμη και τις ενώσεις συντακτών. Το πρόβλημα δεν είναι το μέγεθός του. Είναι η επιβολή του.