Ολοκαύτωμα

Η είδηση μυρίζει μούχλα και αίμα: η ΕΛΜΕ Κερκύρας ετοιμάζει  εκδήλωση  κατά Εβραίων, με αφετηρία το αεροδρόμιο της Κέρκυρας στις 9/6/2025.

Γιατί όμως στο αεροδρόμιο; Επειδή εκεί θα αποβιβαστούν πολίτες, προερχόμενοι από το Ισραήλ!

Βλέποντας πως είχε ανοίξει μία σχετική συζήτηση, αξίζει να πούμε τούτο:
Το εβραϊκό Ολοκαύτωμα δεν είναι μοναδικό λόγω της έκτασης των εκκαθαρίσεων που εφήρμοσαν Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους. Ούτε για τον επιστημονικό τρόπο της εξόντωσης τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων. Άλλωστε, ώς ένα βαθμό, το know how το είχαν πάρει από τους Τούρκους (ως αντιδάνειο βεβαίως, αφού κι εκείνους τους δίδαξε ο Λίμαν φον Σάντερς).
Η μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος έγκειται στο ότι οι εβραίοι εξοντώθηκαν μόνο και μόνο επειδή ήταν εβραίοι. Ακόμη κι αν είχαν αλλάξει θρήσκευμα, ακόμη κι αν ζητούσαν να υπηρετήσουν οι ίδιοι το μεγαλείο του Τρίτου Ράιχ, πάλι τους περίμεναν τα στρατόπεδα και η εξόντωση.

Ξαναπιάνοντας το νήμα της «διαμάχης των ιστορικών» σήμερα

Ζορζ Περέκ,  W ή Η παιδική ανάμνηση, μετάφραση από τα γαλλικά: Αχιλλέας Κυριακίδης, ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2024

Το βιβλίο W ή Η παιδική ανάμνηση θεωρείται ένα από τα μείζονα έργα της αυτοβιογραφικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Η αρθρογραφία που αφορά το εν λόγω βιβλίο είναι τεράστια. Στο κείμενο αυτό, με αφορμή την πρόσφατη ελληνική έκδοση στην εξαιρετική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, καταθέτω την προσωπική μου ματιά για κάποιες πτυχές του έργου που με ενδιαφέρουν περισσότερο.  

Μαρία Μαμαλίγκα, Μερκάντο. Νουβέλα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2024, 132 σελ.

Στις 23 Ιουλίου 1944 εκτοπίστηκαν 1.661 Εβραίοι της Ρόδου. Τους υποχρέωσαν να ανεβούν σε τρία πλοία του εμπορικού ναυτικού, τα οποία πήγαν στη Λέρο για να παραλάβουν από κει τον μοναδικό Εβραίο του νησιού και να ανεφοδιαστούν. Στη συνέχεια, μαζί με ακόμα ένα πλοίο στο οποίο επέβαιναν οι 98 Εβραίοι της Κω, έφτασαν στον Πειραιά. Από εκεί, όλοι επιβιβάστηκαν σε τρένα και αποτελούν την  τελευταία αποστολή Ελλήνων Εβραίων με προορισμό το Άουσβιτς. Η νουβέλα Μερκάντο της Μαρίας Μαμαλίγκα δεν είναι ιστορικό βιβλίο, έκανε όμως πολύ μεγάλη ιστορική έρευνα για να το γράψει. [ΤΒJ]

Γιάννης Στίγκας, Sonderkommando, Άγρα, Αθήνα 2023, 48 σελ.

Οι Sonderkommando στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου και στα άλλα στρατόπεδα θανάτου ήταν κρατούμενοι που έπρεπε να ζήσουν για να κάνουν την πιο βαριά δουλειά. Στα αποτρόπαια καθήκοντά τους συγκαταλέγονταν η εισαγωγή των θυμάτων στους θαλάμους αερίων, η εξαγωγή των πτωμάτων από τους θαλάμους, η καύση των νεκρών στα κρεματόρια και στους λάκκους αποτέφρωσης, η κοπή των γυναικείων μαλλιών, η εξόρυξη των χρυσών δοντιών, η σύνθλιψη των οστών, το σκόρπισμα της τέφρας. Πώς γράφεται, λοιπόν, σήμερα ποίηση για αυτούς τους δυστυχείς ανθρώπους με τις τόσο αφόρητες υποχρεώσεις; Μπορεί να υπάρξει ποιητική των κρεματορίων; [ΤΒJ]

Δημήτρης Ελευθεράκης, Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική κουλτούρα μνήμης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2023, 223 σελ.

Τρεις μύθοι ορίζουν την εγχώρια μνήμη του Ολοκαυτώματος. Ο μύθος της σιωπής των Εβραίων επιζώντων αλλά και του Τύπου, που για δεκαετίες λειτούργησε ως άλλοθι για τη σιωπή της ιστοριογραφίας. Ο μύθος της συλλογικής διάσωσης των Εβραίων από την εαμική Αντίσταση. Και ο μύθος της επίσης συλλογικής διάσωσης των Εβραίων χάρη στις προσπάθειες της Εκκλησίας.

Χάννα Άρεντ, Οι απαρχές του ολοκληρωτισμού. Τρίτος τόμος: Ολοκληρωτισμός, μετάφραση από τα αγγλικά: Βασίλης Τομανάς, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2017, 248 σελ. 

Τα στρατόπεδα των δυο ολοκληρωτισμών του εικοστού αιώνα, του ναζισμού και του κομμουνισμού, αποτέλεσαν πειραματικά εργαστήρια παραγωγής απρόσωπων θυμάτων και, συνακόλουθα, εκπαίδευσης ανελέητων εξουσιαστών. Ολοκληρωτισμός και στρατόπεδα συγκέντρωσης στη σκέψη τής Χάννα Άρεντ.

Μπέρρυ Ναχμίας, Κραυγή για το αύριο, επιμέλεια-επίμετρο: Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2020,  376 σελ.

«Ένα μόνο ξέρω, ότι ο στόχος που έχω βάλει και που στριφογυρίζει στο μυαλό μου τόσα χρόνια μένει πάντα σταθερός. Να γράψω κάτι που να μπορούν να το διαβάζουν οι μεταγενέστεροί μου, και να τους χαρίσω τη γεμάτη πείρα ζωή μου που ακούσια και με τη βία άλλων συνανθρώπων μου απέκτησα κάποτε». Η Μπέρρυ Ναχμίας, επιζήσασα των στρατοπέδων, έγραψε ένα προσωπικό αφήγημα στο οποίο συμπυκνώνει την οδυνηρή εμπειρία της. Η επανέκδοσή του, μαζί με το επίμετρο της Οντέτ Βαρών-Βασάρ που το συνοδεύει, συμβάλλει ώστε η Μπέρρυ Ναχμίας να μην εγκλωβίζεται στα συρματοπλέγματα του Άουσβιτς, αλλά να συνεχίζει να αγωνίζεται εκφράζοντας την εκ μέρους της  έντονη «κατάφαση για τη ζωή». (Το κείμενο έχει δημοσιευτεί στο τχ. 115 του Books' Journal, Ιανουάριος 2021. Αναδημοσιεύεται σήμερα στην ιστοσελίδα του περιοδικού με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου την Κυριακή 22 Ιανουαρίου, ώρα 12:00 μ.μ. στο Κοινοτικό Κέντρο Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών).

Πρίμο Λέβι, Αν όχι τώρα, πότε;, μετάφραση από τα ιταλικά: Μάνος Ματσαγγάνης, Κιάρα Μορόνι, Θεμέλιο, Αθήνα 1995, 368 σελ.

Το μοναδικό μυθιστόρημα του Πρίμο Λέβι. Η ιστορία δεκάδων χιλιάδων εβραίων της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που, αντί να υποταχθούν στη φριχτή τους μοίρα της εξόντωσης, βρήκαν τη δύναμη να αντισταθούν και να ανταποδώσουν τα πλήγματα ενός εχθρού που είχε θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο ολοκληρωτικής εξολόθρευσης. Μια πολύ επίκαιρη ιστορία.