Ελληνοτουρκικά

Στην τελευταία τους συνάντηση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ταγίπ Ερντογάν συμφώνησαν να προχωρήσει επί της ουσίας ο ελληνοτουρκικός διάλογος.  Υποθέτω πως ο έλληνας πρωθυπουργός ήξερε για τι μίλαγε όταν συμφώνησε με τον τούρκο πρόεδρο να ανακοινώσουν την κοινή απόφασή τους. Λίγο καιρό αργότερα, ωστόσο, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε, και έκτοτε δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει, ότι η Ελλάδα αναγνωρίζει μια μόνο διαφορά με την Τουρκία, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Δεν συζητάμε δηλαδή, είπε ο κ. Μαρινάκης, το θέμα των χωρικών υδάτων ή των λεγόμενων γκρίζων περιοχών.

Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, στα προβλήματα και στις αντιπαραθέσεις των δύο χωρών που εν πολλοίς εστιάζονται στο χώρο, στη θάλασσα δηλαδή του Αιγαίου, σύγχρονοι και αρχαίοι μύθοι, μνήμες, ιστορίες, άγνοια, προκαταλήψεις παλιές και νέες παρανοήσεις συναντούν τις σημερινές  πραγματικότητες. Στις σχέσεις των δύο χωρών, οι λέξεις συχνά ενοχοποιούνται ή στρεβλώνονται με τέτοιον τρόπο ώστε να καθιστούν δύσκολή την ορθολογική πρόσληψη της πραγματικότητας και της επίλυσης των προβλημάτων μέσα από δίκαιους και έντιμους συμβιβασμούς.

Ένα νέο πολύ πιο ασταθές και επικίνδυνο σκηνικό διαμορφώνεται στις διεθνείς εξελίξεις με την όξυνση του ακήρυκτου πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την εντεινόμενη λόγω πολιτικών αιτίων διεθνή κρίση ενεργειακής επάρκειας, ενώ έχει προηγηθεί η άτακτη αποχώρηση των δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν.

Λίγα λόγια για τον Κάρολο Παπούλια (1929-2021) - και ένα κείμενό του για την πολιτική και την ηθική. Γράφει ο Γιώργος Ευαγγελόπουλος

Διακόσια χρόνια από την έναρξη του αγώνα της Ανεξαρτησίας και 40 χρόνια από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα/Ένωση (ΕΕ), ευλόγως συζητούμε απολογιστικά για τα οφέλη και τις απώλειες του ελληνικού κράτους. Από κάθε άποψη, δικαίως, η Μεταπολίτευση (1974 έως σήμερα) κρίνεται ως η καλύτερη περίοδος των 200 χρόνων. Η Ελλάδα, παρά τα προβλήματα, τις δυσκολίες και τις κρίσεις της, πέρασε από την κατάσταση της Ψωροκώσταινας στις 35 περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη – πολιτικά, δημοκρατικά, οικονομικά, κοινωνικά. Με σοβαρές δομικές παθογένειες και ελλείμματα βεβαίως  σε πολλούς τομείς.

Η Ελλάδα επέλεξε, μέσω του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, να μην παρακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις αμήχανη, και κυρίως τις κινήσεις της Τουρκίας, που όπως όλα δείχνουν έχει επιλέξει πολιτική περιφερειακής δύναμης και αμφισβητεί το έως πρόσφατα status quo και της περιοχής του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Η αγορά από την Τουρκία των ρωσικών SS-400 και οι αντιδράσεις της Αμερικής του Τζο Μπάιντεν είναι ένα μόνο επεισόδιο αυτής της αλλαγής. Παρότι χώρα του ΝΑΤΟ, η Τουρκία συχνά υπονομεύει τις στρατηγικές επιλογές της Δύσης, συγκρούεται με έως σήμερα παραδοσιακούς συμμάχους ενώ έχει υποθάλψει ισλαμιστικά κινήματα που η Δύση τα εντάσσει στον κύκλο της τρομοκρατίας. Η διπλωματική και στρατιωτική κινητικότητά της, οι παρεμβάσεις της σε Ασία και Αφρική αλλά και η εντεινόμενη απειλή της ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή μας δεν ήταν μια κατάσταση που μπορούσε να παρακαμφθεί. Η Ελλάδα δεν γίνεται να παραβλέψει την αμφισβήτηση από την Τουρκία του καθεστώτος του Αιγαίου, μάλιστα με διάβημά της στον ΟΗΕ. Ούτε μπορεί να ξεχάσει την υβριδική επίθεση εναντίον της μέσω του μεταναστευτικού κύματος που ενθαρρύνθηκε να εισβάλλει στην Ελλάδα μέσω των βόρειων ελληνοτουρκικών συνόρων.

Χρήστος Λ. Ροζάκης, Οι Ελληνοτουρκικές Σχέσεις και το Δίκαιο της Θάλασσας, Πόλις, Αθήνα 2021, 174 σελ.

Όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο, οι μειλίχιες θέσεις του Ροζάκη, που καταγράφονται στο νέο βιβλίο του, είναι αφεαυτές «αιχμηρές», υπό την έννοια ότι δεν είναι ουδέτερες. Προσφέρουν δε μία, σε μεγάλο βαθμό, ολοκληρωμένη και συνεκτική θέση ως προς το τι δικαιούται η χώρα μας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, τι πρέπει να διεκδικήσει και πώς μπορεί να επιδιώξει βέλτιστα να κατοχυρώσει νομικά ό,τι διεκδικήσει. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εις βάθος, χωρίς εντυπωσιασμούς και κορώνες.

Υπάρχει μια ιδιόμορφη σταθερά, ένα pattern, οιονεί νόμος, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που μάλλον τον  παραβλέπουμε.  Έπειτα από μια μεγάλη ένταση που φέρνει τις δύο χώρες στο χείλος του πολέμου, ή ακόμη έπειτα από μια μεγάλη καταστροφή, ακολουθούν οι πλέον φιλόδοξες, τολμηρές και μερικές φορές πρωτότυπες προτάσεις για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ τους.