Μαρίλια Παπαθανασίου

Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ είναι ο πιο γνωστός εν ζωή ισπανός σκηνοθέτης. Βραβευμένος με Όσκαρ, έχει από χρόνια το δικό του επίθετο. Λέμε και γράφουμε: «αλμοδοβαρικό σύμπαν», «αλμοδοβαρικής εμπνεύσεως», για να υπονοήσουμε τον κόσμο, πολύχρωμο και σύνθετο, όπως τον αναπαριστά στις ταινίες του.

Ο Αλμοδόβαρ κυκλοφόρησε πέρυσι στην Ισπανία ένα βιβλίο με τίτλο El ultimo Sueno (Το τελευταίο όνειρο), με ιστορίες γραμμένες σε διάστημα πέντε δεκαετιών. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα, σε μετάφραση Μαρίας Παλαιολόγου. Προ ημερών, η εφημερίδα Αthens Voice και ο ραδιοφωνικός σταθμός Athens Voice Radio οργάνωσαν μια λογοτεχνική και μουσική βραδιά με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου. Ωραία πρωτοβουλία.

Αυτό που δεν ήταν ωραίο ήταν η ανάγνωση, στη διάρκεια της βραδιάς, μιας ανοιχτής επιστολής αγάπης από τον φιλόσοφο Πολ Πρεθιάδο προς τον Αλμοδόβαρ, την οποία είχε νωρίτερα  δημοσιεύσει η γαλλική εφημερίδα Libération (6/4/2024). Παρατίθενται αποσπάσματα όπως διαβάστηκαν στην εκδήλωση και αναδημοσιεύθηκαν στην Athens Voice:

Όλες οι γυναίκες στις ταινίες σου είναι λίγο τρανς, και όπως η Agrado έτσι και η μητέρα μου, είναι ακόμα πιο αυθεντικές γιατί μοιάζουν σαν να ονειρεύτηκαν τον εαυτό τους.

Και πιο κάτω:

Αν δεν σου χρωστάω τη ζωή μου, σου χρωστάω τουλάχιστον την εικόνα, το ψαλίδι που με έκοψε και την κόλλα που με ξανακόλλησε. Θα έλεγα, τέλος, ότι ήσουν κάτι παραπάνω από μητέρα για μένα. Και όχι παράλληλη, αλλά κάθετη. Μία από αυτές τις μητέρες που συναντάς και σε βάζουν σε ένα νέο μονοπάτι.

Έχω δει πολλές ταινίες του Αλμοδόβαρ, θυμάμαι ακόμη το πλήθος από τον κινηματογράφο Ιντεάλ της Πανεπιστημίου τον χειμώνα του 1989 που περίμενε με μεγάλο ενδιαφέρον να δει τις Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Μετά λόγου γνώσεως, θυμάμαι πολλές από τις ηρωίδες των ταινιών του που δεν είναι τρανς.

Αν ο Πρεθιάδο τις βλέπει όλες λίγο τρανς, είναι δικαίωμά του. Μήπως όμως το γεγονός έχει σχέση με το ότι ο ίδιος είναι τρανς άνδρας;

Γεννημένος το 1970 ως Μπεατρίθ, ο Πρεθιάδο προσδιορίζεται από το 2014 ως Πολ. Με λαμπρές σπουδές φιλοσοφίας μεταξύ άλλων και στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Πρίνστον, ο Πρεθιάδο είναι συγγραφέας, εικαστικός επιμελητής (ήταν και στην Documenta 14 της Αθήνας, 2017), φιλόσοφος και εσαεί provocateur. Κανένα πρόβλημα με όλα αυτά.

Μόνο που στις 25 Νοεμβρίου 2019, σε ένα άρθρο γνώμης στην ισπανική εφημερίδα El Pais, o Πρεθιάδο υποστήριξε ότι «η ετεροφυλοφιλία είναι επικίνδυνη» και ότι «οι γυναίκες πρέπει να πάρουν τα όπλα». Μετά την κατακραυγή που προκάλεσε το άρθρο, η τότε διευθύντρια της εφημερίδας, η Σολεδάδ Γκαγέγκο -Ντίαθ, αναγκάστηκε να το αποσύρει από την ιστοσελίδα και να ζητήσει επωνύμως συγγνώμη από τους αναγνώστες.

H Iσπανία είναι φιλελεύθερη δημοκρατία και εξ όσων γνωρίζω δεν ασκήθηκε δίωξη στον Πρεθιάδο για υποκίνηση μίσους κατά των ανδρών. Αλλά ακόμη και αν ασκείτο, αυτή θα αφορούσε προφανώς τους ετεροφυλόφιλους άνδρες, διότι αυτοί είναι οι μόνοι επικίνδυνοι για να κακοποιήσουν και να σκοτώσουν  γυναίκες (άτιμη πατριαρχία). Οι άλλοι, οι τρανς άνδρες όπως ο Πρεθιάδο, είναι από τη φύση τους γλυκείς και καλοπροαίρετοι. Οι οποίοι πιστεύουν, αφελώς, ότι αν προσκολληθούν στη λάμψη φωτεινών καλλιτεχνών όπως ο Αλμοδόβαρ θα εκτοξευτούν σε αντίστοιχα υψηλά καλλιτεχνικό επίπεδο. Φευ, δεν βάφονται αυγά με πορδές. Και αν μας αφήνει παγερά αδιάφορους η επιδεξιότητα των δημοσίων προσώπων να βάφουν αυγά, μας ενδιαφέρει πάρα πολύ αν τα ίδια αυτά πρόσωπα, έστω και αν το κάνουν για να προκαλέσουν, παρακινούν σε ανθρωποκτονίες. 

Το βρετανικό μουσικό συγκρότημα Tiger Lillies εμφανίζεται αυτές τις μέρες στο τζαζ κλαμπ Half Note, στο Μετς, στην Αθήνα.  Οι Tiger Lillies είναι αγαπητοί στο ελληνικό κοινό, παίζουν ένα είδος μουσικής μεταξύ βερολινέζικου καμπαρέ, μπαλάντας, άντε και με τίποτε πανκ πινελιές. Το καλοκαίρι του 2023 έδωσαν συναυλία στο Κίεβο, εκφράζοντας για μια ακόμη φορά τη στήριξή τους στην Ουκρανία.

Η γαλλική εφημερίδα Le Monde επιφύλαξε μια σημαντική διάκριση στον Μίνω Ευσταθιάδη. Προτείνει το βιβλίο του Κβάντι, που πρόσφατα μεταφράστηκε και κυκλοφορεί στα γαλλικά, με μια εγκωμιαστική κριτική, η οποία κλείνει με την έκφραση της αδημονίας του συντάκτη της για το πότε θα ξανασυναντήσει τον συγγραφέα.

Με στολές καμουφλάζ μπροστά σε σακιά με άμμο, έξω από το κτίριο της όπερας της Οδησσού, πέντε μέλη της μπάντας του ουκρανικού Ναυτικού έπαιξαν, στις 8 Μαρτίου, με τα πνευστά τους το πασίγνωστο τραγούδι του Αμερικανού Μπόμπι Μακ Φέριν, “Don’t worry, be happy”. Τι δουλειά είχαν πανύψηλοι ξανθοί Ουκρανοί να παίζουν αμερικανικό φάνκυ και τζαζ του μαύρου Μακ Φέριν; Γιατί δεν το έριξαν στο μινόρε με μπαλαλάικες, που εκφράζουν τόσο καλύτερα τον πόνο της μεγάλης σλαβικής ψυχής; Πού ακούστηκε, μεσούντος του πολέμου, να παίζουν  εύθυμα τραγούδια που υμνούν τη ζωή, αντί για πένθιμα εμβατήρια που συνοδεύουν το ξόδι των ανθρώπων; 

Οι Ουκρανοί προφανώς παίζουν και ακούν τη μουσική που τους αρέσει.  Είναι ελεύθεροι να την επιλέξουν, χωρίς να τους την υποδείξει κανείς. Βέβαια, αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα, την επιλογή τους την πληρώνουν ακριβά - με επιθετικό πόλεμο εναντίον τους από τη Ρωσία. 

Μπορούν ωστόσο να παρηγορηθούν. Τη Δευτέρα 14 Μαρτίου στην  Αθήνα οργανώνεται αντιπολεμική συναυλία στο Σύνταγμα και, μέχρι στιγμής, έχει ανακοινωθεί ότι θα συμμετάσχει, μαζί με άλλους καλλιτέχνες, η τραγουδίστρια Νατάσα Μποφίλιου, η οποία έχει «ολιστική» άποψη κατά του πολέμου. Ο πόλεμος είναι κακό πράγμα, πώς να το κάνουμε! Αν μάλιστα είναι και «ιμπεριαλιστικός», όπως όλοι οι πόλεμοι, τόσο πιο δυνατά τον αποκηρύσσουμε. Είμαστε «μαζί με τους λαούς». 

Και εγώ είμαι γενικά «με τους λαούς», αλλά στην προκειμένη περίπτωση με τον ουκρανικό λαό και με όσους Ρωσους δεν στηρίζουν τη δικτατορία του Πούτιν. Είμαι επίσης με τους μουσικούς που πήραν θέση στο πλευρό των Ουκρανών, από την Αμερικανίδα Πάτι Σμιθ, που σε συναυλία της τραγούδησε τον ουκρανικό εθνικό ύμνο στα αγγλικά, και όσους ακύρωσαν τις συναυλίες τους στη Ρωσία, τους Αμερικανούς Green Day, τον δικό μας (Αυστραλό) «Νικόλα» Κέιβ και τους Bad Seeds, τον Αμερικανό Ίγκυ Ποπ, τους εγγλέζους «μεταλάδες» Iron Maiden, τον 30χρονο σταρ της βρετανικής ποπ Λούι Τόμλινσον, τους αμερικανούς «φονιάδες» Killers, τους Σκωτσέζους Franz Ferdinand (με επικεφαλής το ελληνόπουλο Άλεξ Καπράνος).

Kαλά καταλάβατε, είμαι ιμπρεσάριος όλων αυτών των μουσικών και τους υπηρετώ, όπως υπηρετώ -κατά την Μποφίλιου- τον «μακκαρθισμό φυλλάδων», όπως είναι η επιθεώρηση The  Books’ Journal, γνωστή ως μίσθαρνο όργανο του ΝΑΤΟ, των Αμερικανών και των εχθρών του Τσαϊκόσφκι.   

Αγιέλετ Γκούνταρ-Γκόσεν, Η ψεύτρα και η πόλη, μετάφραση από τα εβραϊκά: Λουίζα Νιζάν, Καστανιώτη, Αθήνα 2021, 318 σελ.

Με την Ψεύτρα και την πόλη η ισραηλινή συγγραφέας Αγιέλετ Γκούνταρ-Γκόσεν (γεν. 1982) πρωτοτυπεί: φέρνει τούμπα ένα φλέγον θέμα της επικαιρότητας και το πραγματεύεται θαυμάσια, αποφεύγοντας κοινοτοπίες που στο συγκεκριμένο πλαίσιο θα ήταν ίσως και ανεκτές. Πρόκειται για την ιστορία ενός ανάποδου #MeToo, την καταγγελία της σεξουαλικής παρενόχλησης μια κοπέλας από έναν τραγουδιστή, που όμως δεν συνέβη ποτέ… (τεύχος 126)

Πριν ακριβώς από ένα χρόνο, τον Φεβρουάριο 2021 π. Δ και π .Ο  -προ Δέλτα και προ Ομικρον-, περίμενα με αγωνία τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης για το πότε θα ανοίξει η πλατφόρμα για τον εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού για τους πολίτες που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες στις οποίες έχω την τύχη να συγκαταλέγομαι. Με δέος και θαυμασμό σκεπτόμουν όλους τους γηραιούς και υπέργηρους ανθρώπους του περιβάλλοντός μου, οι οποίοι είχαν εμβολιαστεί πρώτοι μετά τους πολιτικούς και τους υγειονομικούς. Με αμείωτο θαυμασμό άκουγα για φίλους και γνωστούς άνω των 60 ετών, οι οποίοι είχαν τρυπηθεί με το εμβόλιο της Astra Zeneca, αυτό που κατά τον Αλέξη Τσιπρα, “ξεστόκαρε η κυβέρνηση”.

Ο Χρήστος Οικονόμου, γνωστός για τις συλλογές διηγημάτων Το καλό θα έρθει από τη θάλασσα, Κάτι θα γίνει θα δεις και οι Κόρες του Ηφαιστείου, είναι ο πρώτος συγγραφέας που εγκαινιάζει ένα νέο διεθνές λογοτεχνικό βραβείο, το Chowdhury Prize in Literature, το οποίο θέσπισαν από κοινού τα USC (University of California) Dornsife, Kenyon College και το Ιδρυμα Subir and Malini Chowdhury, στο Λος Αντζελες.

Μπάμπης Αργυρίου, Προτιμώ τα παλιά τους. Μυθιστόρημα, Mic Books, Θεσσαλονίκη 2015, 320 σελ.

Είναι το δεύτερο βιβλίο του. Κι εδώ, όπως και στο πρώτο, το αρχικό κίνητρο της συγγραφής εδράζεται στη μουσική. Ως γνωστόν, η μουσική σε ταξιδεύει παντού. Μπορεί στο Φοίνιξ της Αμερικής, μπορεί και στην Ελλάδα της κρίσης… (Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το Books’ Journal #55 – Μάιος 2015, λόγω της κακής είδησης του θανάτου του νεαρού συγγραφέα)

To τροπάριο (απέναντι στις επικρίσεις στην κυβέρνηση για τους χειρισμούς της στο ζήτημα των εμβολιασμών) είναι: «Μα δεν βλέπετε τι γίνεται και στις άλλες χώρες;» Το τροπάριο συνοδεύει η coda, «η κυβέρνηση κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί». Για κακή μας τύχη, σε αυτό το τροπάριο δεν μπαίνει σουρντίνα. (σίγαση)

Ανάμεσα στις εκπλήξεις που μας επεφύλασσε το δύσκολο 2021 ήταν και η υποψηφιότητα του μυθιστορήματος, Ο Δύτης, του Μίνου Ευσταθιάδη (Ίκαρος, 2018) για το βραβείο Prix du Livre Européen, το οποίο τελικώς απονεμήθηκε στον Χρήστο Χωμενίδη για τη Νίκη (Πατάκη, 2014). Δυο έλληνες συγγραφείς υποψήφιοι για το ίδιο ευρωπαϊκό βραβείο - μεγάλη τιμή για τα ελληνικά γράμματα!