Τεύχος 159

Jean-Jacques Rousseau, Ιουλία ή Η νέα Ελοΐζα, μετάφραση από τα γαλλικά: Έφη Κορομηλά, Gutenberg, Αθήνα 2024, δυο τόμοι, σελ. 607 (α’ τόμος) και σελ. 594 (β’ τόμος)

Η μεγαλύτερη ίσως εκδοτική επιτυχία του 18ου αιώνα ήταν ένα βιβλίο που γράφτηκε από έναν φιλόσοφο. Δεν ήταν φιλοσοφική πραγματεία, αλλά επιστολικό μυθιστόρημα. Το έργο γράφτηκε μεταξύ 1756 και 1758 και, το 1761, ο εκδότης και βιβλιοπώλης Marc-Michel Rey, ο άνθρωπος που συντέλεσε καθοριστικά στη διάδοση των ιδεών κορυφαίων διαφωτιστών όπως o Βολταίρος, ο Ντιντερό και ο Βαρόνος του Χόλμπαχ, εξέδωσε στο Άμστερνταμ το ογκώδες μυθιστόρημα του Γενουάτη, απογόνου εξόριστων Γάλλων Ουγενότων, στοχαστή Ζαν-Ζαν Ρουσσώ. Το βιβλίο ήταν η Ιουλία ή Η νέα Ελοΐζα και μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά.

Σκέψεις με αφορμή το βραβείο Νόμπελ Οικονομίας 2024 

Με το βραβείο Νόμπελ Οικονομίας του 2024 τιμήθηκαν οι Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον (Daron Acemoglu, Simon Johnson, James A. Robinson). Στο έργο τους εξέτασαν γιατί ορισμένες χώρες κατέληξαν να είναι σήμερα πολύ πλουσιότερες από άλλες. Γιατί δηλαδή ορισμένες χώρες «πέτυχαν» ενώ άλλες «απέτυχαν» (failed). Υποστηρίζουν ότι «η οικονομική επιτυχία των χωρών διαφέρει λόγω των διαφορετικών θεσμών τους».^[i]  Όσα ακολουθούν βασίζονται κυρίως στο έργο των Ντάρον Ατζέμογλου και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον (σε συντόμευση: Α/Ρ). Στο τέλος θα δούμε αν και τι μας λέγει για την Ελλάδα.

Ο νεωτεριστής ζωγράφος Κωνσταντίνος Παρθένης (Αλεξάνδρεια 1878-Αθήνα 1967) τάραξε τα νερά του συντηρητικού ακαδημαϊσμού.

Η συνέντευξη που ακολουθεί, δόθηκε στον δημοσιογράφο Ν. Γιοκαρίνη και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πρωία, στις 27 Ιανουαρίου 1930:

Στις 6 Οκτωβρίου 2024, όσοι αγαπήσαμε το «μπαλέτο» που αποτελούσε ο Άγιαξ των ετών 1971-1973 μέσα στο γήπεδο, όταν οι παίκτες του εκτελούσαν, με μοναδική χάρη, χορογραφίες που «μεγάλωναν» ή «μίκραιναν» το χώρο ανάλογα με το αν αυτοί επετίθεντο ή αμύνονταν, αισθανθήκαμε ένα «τσίμπημα» στην καρδιά όταν πληροφορηθήκαμε τον αιφνίδιο θάνατο του Γιόχαν Νέεσκενς. Κατέρρευσε ενώ συμμετείχε σε αθλητική εκδήλωση στην Αλγερία, μεταφέρθηκε αμέσως σε νοσοκομείο αλλά, δυστυχώς, εξέπνευσε. Στην ηλικία των 73 ετών. Οκτώ χρόνια πιο πριν είχε φύγει από τη ζωή ο κορυφαίος παίκτης στην ιστορία του ολλανδικού ποδοσφαίρου, ο Γιόχαν Κρόιφ.

Τον καιρό που κυκλοφόρησαν, Μάρτιος 1993, τα διηγήματα Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν και Φτερά μπεκάτσας (το δεύτερο μάλιστα ανέβηκε τότε στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης) και τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση του βραβευμένου μυθιστορήματός του Στοιχεία από τη δεκαετία του ’60, ο Θανάσης Βαλτινός συζήτησε στο ραδιόφωνο του Τρίτου Προγράμματος με τον Μιχάλη Μήτρα. Είχαν προηγηθεί και ακολούθησαν και άλλες συνεντεύξεις του συγγραφέα. Τις ξανάκουσα με αφορμή τον πρόσφατο θάνατό του. Ο λόγος που ξεχώρισα αυτή τη συνέντευξη είναι γιατί περιστρέφεται αποκλειστικά στα διηγήματά του και δίνει απαντήσεις για το περιεχόμενο, τους ήρωες και τα ερεθίσματα που τον παρακίνησαν. Μιλάει για τους «μοναχικούς δρόμους που χαράζουν καινούργιες πορείες» και αποκαλύπτει ποια είναι τα πραγματικά πρόσωπα που περνούν στα αφηγήματά του.

Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ο ήχος της σιωπής της. Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2024, 304 σελ.

Η μητέρα του αφηγητή πεθαίνει αρχές καλοκαιριού του 2015. Στην κηδεία της, απρόσμενα, τη συνοδεύει ένα ετερόκλητο πλήθος κόσμου, προκαλώντας την έκπληξή του. Την παραμονή του θανάτου της, έχει καλέσει αυτόν και την αδελφή του στο κρεβάτι της και τους ψιθυρίζει ελλειπτικές προτάσεις με ευδιάκριτες τις λέξεις σπηλιά, τανκς, πύργος. Την προτροπή να βρουν κάποια. Και επειδή η μητέρα του ώς το τέλος της ζωής της δεν παραληρούσε, ο αφηγητής, άνθρωπος με εγγενή κλίση να αναζητά αινίγματα ακόμα και εκεί όπου δεν υπήρχαν, αρχίζει να αναρωτιέται με ανατατική ένταση πάνω στο νόημα των τελευταίων της λέξεων.

Έντουαρντ Άλμπι, Τρεις γυναίκες. Σκηνοθεσία, σκηνικά, σχεδιασμός φωτισμού: Robert Wilson, διασκευή: Charles Chemin. Παίζουν: Ρένη Πιττακή, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λουκία Μιχαλοπούλου, Αλέξης Φουσέκης. Διάρκεια: 100 λεπτά. Δεύτερη χρονιά στο Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια (οδός Ακαδημίας, Αθήνα)

Οι Τρεις Γυναίκες του Άλμπι επαναλαμβάνουν την επιτυχημένη παράσταση που σκηνοθετεί ο Ρόμπερτ Γουίλσον (μέσω Πετσότι) στο θέατρο Ολύμπια για εφέτος. Διαβάζω πως το έργο ανεβαίνει σε διασκευή του Τσαρλς Σέμιν. Άλλο ένα θεατρικό έργο που, εκτός από τις καθιερωμένες πλέον μυλόπετρες της σκηνοθεσίας, πέρασε και από τα χέρια κάποιου διασκευαστή (που προφανώς αναλαμβάνει να διορθώσει τον συγγραφέα). Το όλο πράγμα άλλωστε διασκευή είναι τελικά.

Ο κορυφαίος θεολόγος διανοητής στον Ορθόδοξο κόσμο

Πριν από δύο χρόνια, στις 4 Φεβρουαρίου 2023,  στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, κηδεύτηκε ο Μητροπολίτης Περγάμου και Ακαδημαϊκός Ιωάννης Δ. Ζηζιούλας, ο μέγιστος των Ορθοδόξων θεολόγων του καιρού μας. Με αυτή την ευκαιρία, αναδημοσιεύουμε το κείμενο γι' αυτόν του Πέτρου Παπασαραντόπουλου, όπως δημοσιεύτηκε στο τχ. 159 (Δεκέμβριος 2024). 

Τάσος Σακελλαρόπουλος, Ειρήνη, πόλεμος, πολιτική, συνωμοσίες. Οι Έλληνες αξιωματικοί 1935-1945, Πατάκη, Αθήνα 2024, 448 σελ.

Το σώμα των αξιωματικών ήταν ο καταλύτης των πολιτικών διεργασιών στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού 20ού αιώνα. Ενώ όμως το αίσθημα παρεμβατισμού στην πολιτική ήταν διαρκές χαρακτηριστικό του, η ιδεολογική του συγκρότηση και οι πολιτικές κατευθύνσεις του δεν υπήρξαν σταθερές. Σε μια περίοδο κρίσιμων εσωτερικών και εξωτερικών μεταλλαγών, υπέστη μια συστατική μεταβολή τέτοιας έκτασης που θα απέβαινε ρυθμιστής της πολιτικής ζωής για μια ολόκληρη γενιά, οδηγώντας ακόμα και σε μια εθνική τραγωδία.

Σιμόν ντε Μποβουάρ, Το δεύτερο φύλο, μετάφραση από τα γαλλικά: Τζένη Κωνσταντίνου, Μεταίχμιο, Αθήνα 2009, 992 σελ. 

Mathieu Bock-Côté,  Η φυλετιστική επανάσταση και άλλα ιδεολογικά ζιζάνια, μετάφραση από τα γαλλικά: Στράτος Ιωαννίδης, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2021, 248 σελ.

Γιώργος Καραμπελιάς (επιμ.), Η φιλοσοφία του Woke, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2024, 294 σελ.

Γιώργος Καραμπελιάς (επιμ.), Woke. Η καθολική αποδόμηση. Έθνος - φύλο - φυλή, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2024, 294 σελ.

Το 1977, πολύ πρώιμα, οι Monty Python είχαν ψυλλιαστεί τη γραφικότητα και τον παραλογισμό της θεωρίας που, στο όνομα των δικαιωμάτων της γυναίκας και του αγώνα σε κάθε μορφή καταπίεσης, σάρωνε την αρχή της πραγματικότητας. Σε μια σκηνή της ταινίας Ένας προφήτης, μα τι προφήτης, στις κερκίδες μιας αρένας κάπου στη Γαλιλαία, τέσσερα μέλη του κινήματος κατά του ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού, του Μετώπου του Λαού της Ιουδαίας, συζητούν πυρετωδώς για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο ένας τους, ο Σταν, τους διακόπτει διαρκώς για να στηρίξει τα δικαιώματα των γυναικών. Ενοχλημένοι, οι σύντροφοί του τον ρωτάνε: «–Φτάνει με τις γυναίκες! Γιατί μιλάς όλη την ώρα για τις γυναίκες, Σταν;» «–Θέλω να γίνω γυναίκα. Από τώρα και στο εξής θέλω να με φωνάζετε Λορέτα!» «–Μα τι είναι αυτή η εξέγερση;» «–Θέλω να κάνω παιδιά! Είναι ένα δικαίωμα αναφαίρετο σε κάθε άνθρωπο». «– Μα δεν μπορείς να κάνεις παιδιά!», του λέει ο Ρετζ. «Δεν έχεις μήτρα! Πού υπολογίζεις να κυοφορήσεις το έμβρυο; Σε κουτί;» «– Σταμάτα να με καταπιέζεις!», του απαντά ο Σταν-Λορέτα και βάζει τα κλάματα...