Ο Γιόχαν Νέεσκενς κι ο μεγάλος Γιόχαν Κρόιφ υπήρξαν καλοί φίλοι, γι’ αυτό και τους αποκαλούσαν «Διόσκουρους». Μεγαλούργησαν συνεργαζόμενοι ποδοσφαιρικά στον Άγιαξ, ενώ έπαιξαν μαζί, για κάποια χρόνια, και στην Μπαρτσελόνα, στην οποία ο πρώτος πήγε ένα χρόνο αργότερα από τον δεύτερο, δηλαδή το 1974. Για να βρει εκεί και τον πρώην προπονητή τους στον Άγιαξ (μέχρι το 1971), τον Ρίνους Μίχελς. Και να οδηγήσουν οι τρεις τους την Μπαρτσελόνα στο πρώτο της πρωτάθλημα στην Ισπανία από το 1960.
Το 1973, ο Κρόιφ, οργισμένος, αποφάσισε να αφήσει τον Άγιαξ για τους Καταλανούς διότι, σε ψηφοφορία για τον αρχηγό της ομάδας, νικητής αναδείχθηκε, προς μεγάλη του έκπληξη, το σπουδαίο αριστερό εξτρέμ της ομάδας, ο Πιτ Κάιζερ, και όχι εκείνος. Και το γεγονός αυτό τον πλήγωσε πολύ. Αυτό τουλάχιστον αναφέρει ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του[1], παρότι ορισμένοι υποστηρίζουν ότι υπήρχαν φήμες πως θα έφευγε ούτως ή άλλως, λόγω των χρημάτων που ήδη «έστρωναν» στα πόδια του μεγάλες ευρωπαϊκές ομάδες. Όλα αυτά οφείλονταν στο ότι είχε προηγηθεί η χρυσή τριετία του καλύτερου Άγιαξ όλων των εποχών, όταν η ομάδα του Άμστερνταμ όχι μόνο κατέκτησε τρία συνεχόμενα Κύπελλα Πρωταθλητριών –νικώντας στον τελικό, τον Παναθηναϊκό με 2-0 το 1971, την Ίντερ με 2-0 το 1972 και τη Γιουβέντους με 1-0 το 1973– αλλά, κυρίως, έφερε τη μεγαλύτερη επανάσταση στο ποδόσφαιρο από τη γέννησή του τον δέκατο ένατο αιώνα μέχρι το 1970, όπως ορθά έχει γράψει ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος. Το «ολοκληρωτικό» ποδόσφαιρο των Ολλανδών αποτελούσε ήδη μια νέα πραγματικότητα.
Όταν προσπαθώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου στιγμιότυπα από την ποδοσφαιρική δράση του Γιόχαν Νέεσκενς θυμάμαι, πρώτα απ’ όλα, το πέναλτι που εκτέλεσε δυνατά στο κέντρο του γερμανικού τέρματος στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου εναντίον της Δυτικής Γερμανίας το 1974, στην αρχή του αγώνα. Ο Κρόιφ, με την έναρξη του παιχνιδιού, πήρε την μπάλα από το κέντρο του γηπέδου, διείσδυσε κατά μέτωπο στη γερμανική μικρή περιοχή και ανετράπη, χωρίς οι Γερμανοί να προλάβουν να αγγίξουν καν την μπάλα. Πέναλτι και 1-0 η Ολλανδία, χάρη στον Νέεσκενς. Τελικώς, βέβαια, όπως όλοι γνωρίζουμε, η Δυτική Γερμανία επεβλήθη της Ολλανδίας με ένα πέναλτι του Πολ Μπράιτνερ και ένα γυριστό σουτ του Γκερντ Μίλερ.
Η δεύτερη ανάμνησή μου αφορά την απόδοση του Νέεσκενς στο, κατά τη γνώμη του ιδίου, καλύτερο παιχνίδι της σταδιοδρομίας του. Πρόκειται για τον αγώνα της Ολλανδίας εναντίον της Βραζιλίας, στη διάρκεια του ίδιου Παγκόσμιου Κυπέλλου, που διεξήχθη στις 3 Ιουλίου 1974 στη Βεστφαλία και βρήκε στο τέλος νικητές τους Ολλανδούς με 2-0. Ήταν ένα από τα πιο βίαια ποδοσφαιρικά παιχνίδια στην ιστορία των Παγκόσμιων Κυπέλλων, στο οποίο οι Ολλανδοί αποδείχθηκαν ικανοί να «συναγωνιστούν» τους Βραζιλιάνους σε σκληρά μαρκαρίσματα και συνεχείς αψιμαχίες. Οι Οράνιε κέρδισαν με δύο υπέροχα τέρματα των Νέεσκενς και Κρόιφ, ενώ ο Λουίς Περέιρα αποβλήθηκε λίγο πριν από την ολοκλήρωση του αγώνα, λόγω αντικανονικής προβολής πάνω στον Νέεσκενς.
Η τρίτη ανάμνησή μου αφορά τον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων της περιόδου 1978-79, όταν η Μπαρτσελόνα κέρδισε με 4-3 (στην παράταση), τη Φορτούνα Ντίσελντορφ. Θυμάμαι αυτόν τον τελικό διότι ο Νέεσκενς ήταν ένας από τους καλύτερους παίκτες της καταλανικής ομάδας εκείνο το βράδυ και έτσι δικαίωνε, για ακόμη μία φορά, το παρατσούκλι «Γιόχαν ο Δεύτερος» που του είχαν δώσει οι οπαδοί της Μπαρτσελόνα. Νομίζω, μάλιστα, ότι ο Γιάννης Διακογιάννης που μετέδιδε τον αγώνα είπε, κάποια στιγμή, ότι οι Καταλανοί διέψευσαν σε αυτό το παιχνίδι την κακή φήμη τους ως losers! Οι καλές μέρες γι’ αυτή την ομάδα στην Ευρώπη θα αργήσουν κι άλλο να έρθουν, άλλωστε.
Τι έκανε, όμως, τον Γιόχαν Νέεσκενς ξεχωριστό; Το γεγονός ότι υπήρξε ένας αμυντικός χαφ που δεν ήξερε απλώς να αμύνεται αλλά, έχοντας τεχνική κατάρτιση, μπορούσε να «φτιάχνει παιχνίδι», να μοιράζει ασίστ αλλά και να επιτίθεται ο ίδιος. Ενίοτε και να σκοράρει. Αυτό ήταν τελείως καινοτόμο για το ποδόσφαιρο όπως παιζόταν μέχρι τότε, οπότε ο Νέεσκενς άλλαξε το ρόλο που μπορεί να έχει ένα εξάρι, όπως ορθά έχει γράψει ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος στο εξαιρετικό κείμενό του, «Από τον Νέεσκενς στον Ρόδρι: ένα ρέκβιεμ στον ξανθομάλλη Ολλανδό, που άλλαξε για πάντα τη θέση του αμυντικού χαφ!».[2] Ο Ρόδρι, λοιπόν, ο νικητής της Χρυσής Μπάλας για το 2024, ανήκει, με τον τρόπο που αγωνίζεται τόσο στη Μάντσεστερ Σίτι, όσο και στην Εθνική Ισπανίας, σε όσους αμυντικούς χαφ ο Γιόχαν Κρόιφ έχει προσφυώς αποκαλέσει «παιδιά του Νέεσκενς».
Ξαναγυρνώντας, όμως, στον Άγιαξ, ας μου επιτραπεί να κλείσω τον αποχαιρετισμό μου στον Γιόχαν Νέεσκενς, με το ακόλουθο απόσπασμα από το κείμενο του Μανώλη Αναγνωστάκη, «Άγιαξ, για πάντα Άγιαξ»:[3]
Θα μας ξαναθυμίσει άραγε κάποιος καμιά πάλι φορά πως το ποδόσφαιρο δεν είναι πια απλώς τεχνική, δεν είναι πια απλώς δύναμη, δεν είναι άθροισμα από εξωνημένες βεντέτες;
Θα μας θυμίσει πάλι κανείς την έμπνευση, τη γοητεία του απροόπτου, τον αυθορμητισμό που γίνεται σοφία και τη σοφία που φαντάζει σαν αυθορμητισμός, το ότι το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι το πιο μοντέρνο χορογραφικό έργο Τέχνης, όπως μας απέδειξαν και μας το δίδαξαν οι νέοι Νιζίνσκι της δεκαετίας του ’70;
[1] Γ1ΟΧ4Ν – Η αυτοβιογραφία, μετάφραση: Σωτήρης Μήλιος, MVPublications, Αθήνα, 2016, σ. 45-46.
[2] Το άρθρο αυτό έχει αναρτηθεί στον ακόλουθο ιστότοπο: https://www.england365.gr/ .
[3] To δημοσίευσε, με το ψευδώνυμο Αλ. Καμής, στις 28 Οκτωβρίου 1984, στην εφημερίδα Αυγή.
