Ο Αλέξης Πανσέληνος, κορυφαία μορφή της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, στο νέο του μυθιστόρημα ξεδιπλώνει τις πτυχές ενός ασυνήθιστου ερωτικού τριγώνου: ο εικοσάχρονος κεντρικός ήρωας του έργου, ο Σπύρος, φιλοξενείται στο νησί όπου κατοικεί μόνιμα παλιός φίλος του πατέρα τoυ με την οικογένειά του και συνδέεται με τις δύο κόρες του οικοδεσπότη. Η σχέση με τη μεγαλύτερη είναι απροσχημάτιστα σεξουαλική. Με την αδελφή της, όμως, το πράγμα γίνεται περίπλοκο: είναι 12 χρονών. Η ανήλικη κόρη του οικοδεσπότη τυλίγει τα μαγνάδια της μαγνητικής της προσωπικότητας στην ψυχή του παλικαριού που μαγεύεται από τον αφελή, αθώο και παθιασμένο έρωτα της μικρής. Πλήθος ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να μην αφήνουν τον έρωτα να εξελιχθεί σε κάτι ακριβώς αμοιβαίο, αλλά το βέβαιο είναι ότι παραμένει ως δυνατό και αλησμόνητο βίωμά του. Ό,τι και αν είναι από τη μεριά του, ως έρωτας μένει ανολοκλήρωτο, χάρη στην αυτοσυγκράτηση που με κόπο κατορθώνει να επιβάλει ο νέος.
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση εγκαθιστά δεσμούς άμεσης οικείωσης με τον αναγνώστη, από την αρχή του κειμένου, καθώς παίρνει τον τόνο μιας ιδιωτικής, προσωπικής εκμυστήρευσης. Η αφήγηση αυτού του έρωτα ξεδιπλώνει τις πολλές και ψυχολογικά πολυσήμαντες πτυχές της στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου. Στα πρόσωπα του ήρωα και της μικρής Γωγώς είναι ευδιάκριτη η ιδιοσυγκρασία που έχουν κληρονομήσει και, συνακόλουθα, η αγωγή που έχουν λάβει από τους γονιούς τους. Ο πατέρας του κοριτσιού, ταλαντούχος ζωγράφος στην Αθήνα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, εγκαταλείπει την πρωτεύουσα και μια καριέρα που ήδη είχε αρχίσει να διαγράφεται επιτυχής, επειδή θίγεται από τις κριτικές που ακολούθησαν μια ατομική του έκθεση. Ασυμβίβαστος αναχωρητής, επιστρέφει στο νησί όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε και εκεί οργανώνει το βίο του με οικογένεια και δουλειά. Το στερνοπαίδι του, η μικρή Γωγώ, έχει ομοιότητες στο χαρακτήρα με τον πατέρα της: παρορμητική, ελεύθερη, με έντονη προσωπικότητα και ζωγραφικό τάλαντο, φανερό από τόσο νωρίς. Ο πατέρας του Σπύρου, παλιός οργανωμένος αριστερός με δράση, λαχταρούσε να γίνει μουσικός, αλλά βιοποριστικές ανάγκες έκαμψαν την καλλιτεχνική έφεσή του και τον έστρεψαν στο επάγγελμα του εμπόρου. Ο γιος του είναι μεγαλωμένος με μια κοσμοαντίληψη που δεν του επιτρέπει να ανταποκριθεί στα ερωτικά καλέσματα της δωδεκάχρονης έφηβης. Αυτός ο ηθικός φραγμός γιγαντώνει τη σχέση και της δίνει μυθοποιητική διάσταση ως βίωμα.
Ο αντιήρωας
Ο συγγραφέας κρατάει σε χαμηλούς τόνους την αφήγηση που, εξ αυτού, προκύπτει συγκλονιστική. Διαπλέκει την προσωπική μικροϊστορία των ηρώων με τη μεγάλη, όπως το έχει κάνει και στα μυθιστορήματα Η μεγάλη πομπή και Βραδιές μπαλέτου, που του έδωσαν εξέχουσα θέση ανάμεσα στους κλασικούς της μεταπολεμικής μας λογοτεχνίας. Στο Λάδι σε καμβά η χούντα συλλαμβάνει και εξορίζει τον πατέρα του Σπύρου. Αργότερα μαθαίνουν ότι είναι βαριά άρρωστος και πρέπει να νοσηλευτεί. Ο Σπύρος κάνει χρήση μιας επαφής με στρατιωτικό που είχε γνωρίσει στο νησί των διακοπών του και κατορθώνει να μεταφερθεί ο πατέρας του στην Αθήνα. Για να μη γίνει πληροφοριοδότης της ΕΣΑ, όπως του είχε ζητήσει ο στρατιωτικός ως αντάλλαγμα για την εκδούλευση, ο Σπύρος εγκαταλείπει τις σπουδές του. Αναλαμβάνει τη δουλειά του πατέρα του, αποκόβεται από τους δεσμούς του με συμμαθητές του ομότεχνους (ο συγγραφέας αναφέρει μόνο τα μικρά τους ονόματα που συμπίπτουν, ίσως όχι τυχαία, με τα ονόματα της ομάδας των Νέων Ελλήνων Ρεαλιστών, γνωστών για δύο σημαντικές εκθέσεις –1972 και 1973– με πολιτικά αριστερό περιεχόμενο στη διάρκεια της χούντας) και πορεύεται τον αντιηρωικό δρόμο ενός βίου όπως του πατέρα του.
Η αφηγηματική μαεστρία του Πανσέληνου φανερώνεται με περισσότερους από έναν τρόπους: διακυμάνσεις από τον χαμηλό τόνο της μέσης ηλικίας του παρόντος στον βασανιστικό αισθησιασμό της νεότητας που εμποτίζει το πρώτο ερωτικό βίωμα του παρελθόντος, μοναδικό στη σκληρή του αντίφαση. Ο έρωτας στο Λάδι σε καμβά ανήκει στη μεγάλη θεματική που χαρακτηρίζει τα περισσότερα έργα του Πανσέληνου, εστιασμένα σε έννοιες που δεν έπαψαν ποτέ να ταλανίζουν τον καθένα μέσα από φίλτρα ατομικής φιλοσοφίας και αναγωγές σε συμβολικές αξίες που διατρέχουν τον πολιτισμό του λεγόμενου δυτικού ανθρώπου.
Aυτή η θεματική περιλαμβάνει ένα βαθιά διερευνημένο και αριστοτεχνικά τεχνουργημένο κεντρικό μοτίβο του Πανσέληνου – τον αντιήρωα. Στο λογοτεχνικό απόθεμα του συγγραφέα λάμπουν εμβληματικοί αντιήρωες της μεταπολεμικής λογοτεχνίας ο Σεβαστόπουλος (Η μεγάλη πομπή), ο Μορφονιός (Βραδιές μπαλέτου), ο Γιάννης (Σκοτεινές επιγραφές). Στο πιο πρόσφατο Λάδι σε καμβά, ο Σπύρος συναριθμείται σε αυτή τη χορεία
Τέλος, ένα άλλο σταθερό χαρακτηριστικό του έργου του, ο καλοσυγκερασμένος λόγος, επιβεβαιώνει την πρωτεϊκή ικανότητα του Πανσέληνου να αναπαράγει αυθεντικό και αβίαστο το ιδιόλεκτο των ηρώων του. Όπως παλιότερα στη Ζαΐδα - Η καμήλα στα χιόνια και μετά στις Σκοτεινές επιγραφές, η γλώσσα, και στο Λάδι σε καμβά, ανελκύει μια φυσιογνωμία που αγκιστρώνει τον αναγνώστη από την πρώτη ώς την τελευταία σελίδα.
