Γαλλία

9 Μαΐου, Ημέρα της Ευρώπης

Παραμονή της 9ης Μαΐου, αναπόφευκτα η σκέψη πηγαίνει στους μεγάλους πολιτικούς άνδρες που πάνω στα ερείπια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (ευρωπαϊκού εμφυλίου εν πολλοίς στην πράξη) θεμελίωσαν μια «αλλαγή παραδείγματος», βάζοντας στη θέση των εθνικών εγωισμών και του μιλιταρισμού αυτό που σήμερα αποκαλούμε Κοινό μας Ευρωπαϊκό Σπίτι, και το θεωρούμε αναπόσπαστο πλαίσιο του παρόντος και του μέλλοντός μας.

Η Κίνα, με ένα ασυνήθιστα φλογερό βίντεο εναντίον των ΗΠΑ, επικρίνει τους υπέρογκους δασμούς και τον εμπορικό πόλεμο που ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ. Και υπενθυμίζει στους Κινέζους, αλλά και στην ανθρωπότητα, πώς η Αμερική διεξάγει τους οικονομικούς πολέμους.

Για την πολιτική κρίση στην Γαλλία, ένα από τα πολλά επεισόδια της οποίας ήταν και η πρόσφατη πτώση της κυβέρνησης του Μισέλ Μπαρνιέ, ειπώθηκαν, λέγονται και θα ειπωθούν πολλά: αδυναμία πολιτικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού της χώρας, οι σχετικές απόπειρες προσκρούουν όλες σε έναν απαρχαιωμένο συγκεντρωτισμό και κρατισμό, σύμφωνα με ορισμένους, λαϊκισμός και σύγκλιση των άκρων, για κάποιους άλλους, διχαστικές και ευκαιριακές κομματικές επιλογές εκατέρωθεν κ.λπ. θα προσθέσουν κάποιοι τρίτοι. Αναμφίβολα, σε όλα αυτά υπάρχουν στοιχεία αλήθειας. Ωστόσο, όλες αυτές οι προσεγγίσεις δυσκολεύονται να θεωρήσουν το πολιτικό πρόβλημα της χώρας, την ιδιαιτερότητα της πολιτικής κρίσης στην Γαλλία της Πέμπτης Δημοκρατίας, γιατί είναι αποσπασματικές. Αδυνατούν να σκεφτούν τη σχέση της πολιτικής με την αρχή της νομιμοποίησής της, δηλαδή τη λαϊκή κυριαρχία, έτσι όπως η δυναμική αυτή σχέση θεσπίσθηκε από τον στρατηγό Ντε Γκωλ και, τυπικά τουλάχιστον, δηλαδή στο επίπεδο της θεσμικής και συνταγματικής τάξης, εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα. Στο άρθρο-μελέτη που ακολουθεί, ο Μπερνάρ Μπουρντέν (Bernard Bourdin), επιχειρεί να αναδείξει και να κατανοήσει, ακριβώς το διαρκώς διευρυνόμενο χάσμα που εδώ και δεκαετίες έχει ανοίξει ανάμεσα στο κράτος (και τους εκάστοτε πολιτικούς του εκπροσώπους, πάνω απ’ όλα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας), με το λαό: η (σημερινή) κρίση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος, με τη λεγόμενη «απόσχιση των ελίτ», είναι προϊόν διάλυσης αυτής της σχέσης ανάμεσα στο «πάνω» και το «κάτω», μια σχέση που αποτελούσε τον πυρήνα της «πολιτικής φιλοσοφίας» του στρατηγού Ντε Γκωλ.

Το μακρινό 1983 και έπειτα από περίπου δύο χρόνια σοσιαλιστικής διακυβέρνησης, ο Πρόεδρος Mιτεράν αποφασίζει να εγκαταλείψει την πολιτική του πρωθυπουργού του Πιερ Μωρουά, την πολιτική δηλαδή της οικονομικής ρελάνς μέσω της κατανάλωσης στα πρότυπα του Kέυνς, και να εφαρμόσει μια πολιτική λιτότητας προκειμένου να διασώσει τη σταθερότητα του εθνικού νομίσματος και της κλονισμένης οικονομίας της χώρας του. 

«Στο διοικητικό συμβούλιο του εαυτού μου, υπάρχει ένα 24% παραδοσιοκράτη, ένα 24% ελευθεριακού πνεύματος και ένα 52% σοσιαλδημοκράτη»^[1]. Ο λιτός αυτοχαρακτηρισμός του Ζακ Ζυλλιάρ ίσως είναι εύγλωττος και επαρκής για έναν άνθρωπο που ανήκε, κατά τον ίδιο, στην Αριστερά σχεδόν μέχρι το τέλος του. Ιστορικός, πανεπιστημιακός, συγγραφέας, αρθρογράφος, συνδικαλιστής, ο Ζακ Ζυλλιάρ, που πέθανε στο Παρίσι στις 8 Σεπτεμβρίου 2023 σε ηλικία 90 ετών, διέγραψε βίο που συμπίπτει, αλλά και τέμνεται, με την πορεία και τις περιπέτειες της μεταπολεμικής Γαλλίας.

Michel Winock, Charles De Gaulle. Ένας επαναστάτης στοιχειωμένος από την ιστορία, μετάφραση από τα γαλλικά: Σάντρα Βρέττα, Ποταμός, Αθήνα 2022, 163 σελ.

Ο Ντε Γκωλ είναι η πιο σημαντική προσωπικότητα της μεταπολεμικής Ευρώπης. Είναι επίσης εκείνος που έστησε δύο φορές τη Γαλλία στα πόδια της, το 1940, μετά τη γαλλική ήττα από τους Γερμανούς και το 1958, μέσα στη θύελλα του πολέμου της Αλγερίας. Πεποίθησή του πως η εξουσία του ηγέτη δεν θα έπρεπε να εκπορεύεται από τα κόμματα και το Κοινοβούλιο αλλά από την απευθείας εντολή του λαού. Ο Michel Winock γράφει ένα απομυθοποιητικό μεν, αλλά και βαθύ κείμενο για το στρατηγό, που παρουσιάζει συνοπτικά την πολιτική του πορεία, επισημαίνοντας ταυτόχρονα το μεγαλείο αλλά και τα σφάλματα στα οποία υπέπεσε κατά τη διάρκεια του πολιτικού του βίου. [ΤΒJ]

Κυκλοφορεί στα ελληνικά το νέο μυθιστόρημα του Μισέλ Ουελμπέκ, η Εκμηδένιση. Αστυνομικό θρίλερ, πολιτικό δράμα, οικογενειακή σάγκα, ερωτική και υπαρξιακή περιπλάνηση. Σε μετάφραση από τα γαλλικά του Γιώργου Καράμπελα, από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας.

To τροπάριο (απέναντι στις επικρίσεις στην κυβέρνηση για τους χειρισμούς της στο ζήτημα των εμβολιασμών) είναι: «Μα δεν βλέπετε τι γίνεται και στις άλλες χώρες;» Το τροπάριο συνοδεύει η coda, «η κυβέρνηση κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί». Για κακή μας τύχη, σε αυτό το τροπάριο δεν μπαίνει σουρντίνα. (σίγαση)

Ανάμεσα στις εκπλήξεις που μας επεφύλασσε το δύσκολο 2021 ήταν και η υποψηφιότητα του μυθιστορήματος, Ο Δύτης, του Μίνου Ευσταθιάδη (Ίκαρος, 2018) για το βραβείο Prix du Livre Européen, το οποίο τελικώς απονεμήθηκε στον Χρήστο Χωμενίδη για τη Νίκη (Πατάκη, 2014). Δυο έλληνες συγγραφείς υποψήφιοι για το ίδιο ευρωπαϊκό βραβείο - μεγάλη τιμή για τα ελληνικά γράμματα!

Στις 8 Δεκεμβρίου 2021, η γερμανική καγκελαρία απέκτησε νέο ένοικο. Μετά 16 έτη, η Άνγκελα Μέρκελ παρέδωσε το γραφείο της στον Όλαφ Σολτς, ευχόμενη «καλή επιτυχία και καλούς χειρισμούς για τη χώρα». Ποια ήταν η ηγέτις της γερμανικής Χριστιανοδημοκρατίας τα τελευταία 18 χρόνια που, μεταξύ άλλων, χειρίστηκε την ελληνική κρίση καταφέρνοντας να διατηρηθεί η ευρωπαϊκή συνοχή. Οι απαντήσεις στην κριτική της βιογραφίας τής Μέρκελ από την Kati Marton, όπως δημοσιεύτηκε στο τεύχος 124 του Books' Journal, Νοεμβρίου 2021.