Ασπιρίνη για τον καρκίνο

Είναι κακοήθης μύθος ότι ένας πυρηνικός πόλεμος μπορεί να είναι τοπικός ή περιορισμένος. Είναι η ίδια η Αποκάλυψη, και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου ή υπερβολή. Μόλις εκτοξευθούν οι πύραυλοι και αρχίσουν να πέφτουν οι βόμβες –και, όπως υπαγορεύουν τα στρατιωτικά δόγματα των υπερδυνάμεων θα στοχεύσουν πόλεις, όχι μόνον στρατιωτικούς στόχους– δεν θα υπάρξει επιστροφή, ή σωτηρία. Οι τυχεροί –πολλοί, μα πάρα πολλοί– θα εξοντωθούν αμέσως. Θα εξαερωθούν από τις εκρήξεις, θα καταπλακωθούν από τα συντρίμμια, θα ακτινοβοληθούν από τη ραδιενέργεια. Οι πιο άτυχοι θα ζήσουν λίγο ακόμη. Γιατί μετά θα έρθει ο πυρηνικός χειμώνας. Η γη θα σκοτεινιάσει. Ένα αδιαπέραστο νέφος από σκόνη, τέφρα και ραδιενέργεια θα κυκλώσει τον πλανήτη και θα μετεωρίζεται για δύο χρόνια. Η θερμοκρασία θα πέσει, ο ήλιος θα χαθεί. Τα δημητριακά δεν θα βγουν, τα λαχανικά δεν θα ανθίσουν, τα φρούτα δεν θα καρπίσουν· τα ζώα –ποιος να τα ταΐσει και με τι;– θα ψοφήσουν· οι άνθρωποι θα πεθάνουν από την πείνα. Οι ελάχιστοι που θα επιβιώσουν –ένας Θεός ξέρει πώς– θα βγουν έρποντας από τα καταφύγια και θα περιφέρονται στις ερειπωμένες και ερημωμένες πόλεις με το μυαλό σαλεμένο.

Το αντιπυρηνικό κίνημα ήταν κάποτε ισχυρό. Στη δεκαετία του 1980, όταν οι Αμερικανοί ανέπτυξαν τακτικά πυρηνικά όπλα και τα εγκατέστησαν στην Ευρώπη, ο πόλεμος κατέβηκε από το στρατηγικό επίπεδο, από τον παραλυτικό τρόμο του δόγματος της Αμοιβαίας Εγγυημένης Καταστροφής, στο πεδίο της μάχης. Και έγινε από αδιανόητος διανοητός, ένα πιθανό σενάριο, προκαλώντας νευρικότητα και αστάθεια εκατέρωθεν. Εκατομμύρια άνθρωποι στη Δύση ξεχύθηκαν στους δρόμους και στις πλατείες για να διαδηλώσουν για τη ζωή τους, τη δική τους και των παιδιών τους. Αυτή η μαζική και πολύ παθιασμένη διαμαρτυρία μπορεί να μην εξαφάνισε τα πυρηνικά όπλα από προσώπου γης, οδήγησε ωστόσο σε μια περιορισμένη μείωσή τους.

Σιγά σιγά η πυρηνική απειλή ξεθώριασε από τα μυαλά των περισσότερων. Η πρόοδος, ο εξορκισμός του ασύλληπτου, η κοινωνία του κέρατος της Αμάλθειας ήταν αρωγοί σε αυτή την πρωτοφανή συλλογική απώθηση. Ο νομπελίστας Σολ Μπέλοου, με την ψυχραιμία του γήρατος των 80 του χρόνων, είχε παρατηρήσει στη νουβέλα του Ράβελσταϊν, το 2000, ότι η σύγχρονη ζωή της αφθονίας, «αυτή η μερική απελευθέρωση από την πάλη για επιβίωση […] μας κάνει αφελείς και μαλθακούς […] νεκρώνει τη δύναμη της κρίσης μας».  Οι νέοι, η καύσιμη ύλη της Ιστορίας, χωρίς ηθική ή πολιτική πυξίδα, αναλώθηκαν σε μία άμιλλα υπερκατανάλωσης, σε επικοινωνία χωρίς όρια με απεριόριστα δεδομένα και σε διαξιφισμούς στα κοινωνικά δίκτυα. Μαλθακοί σαν ζαχαρόνερο δεν ήταν πρόθυμοι ή έστω διαθέσιμοι για ζωτικούς πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Έτσι, στον κόσμο μας, τουλάχιστον δυο γενιές μεγάλωσαν με την ψευδαίσθηση ότι η πυρηνική απειλή είτε δεν υπάρχει είτε δεν τους αφορά.

Ο πυρηνικός κίνδυνος, ωστόσο, παραμένει ατόφιος. Και όταν έρθει το κακό, θα βρεθούμε, αίφνης, κρατώντας σφιχτά στη χούφτα μερικά χάπια ιωδίου, ανάμεσα σε δύο ήλιους: έναν χλωμό στη δύση, στην καθημερινή του πορεία προς το γέρμα· και έναν καινούργιο, πιο λαμπρό, πιο θερμό, πιο απειλητικό στην ανατολή. Και μετά «οι εικόνες θα σταματήσουν», όπως φανταζόταν ο Μπέλοου το θάνατο.