Ο Σπύρος Πρ., λοιπόν, αμέσως μετά την επιστροφή του απ’ τη Μικρασία, αποστέλλεται, τον Οκτώβριο του 1922, στο μακεδονικό μέτωπο. Εκεί, την τελευταία ημέρα του 1922, παίρνει το βαθμό του δεκανέα, όπως φαίνεται στο αντίγραφο της σχετικής διαταγής που κράτησε[i]. Τον Αύγουστο του 1923 φεύγει από το στρατό επειδή αρρώστησε, με ετήσια αναβολή όπως σημειώνει στη συνέχεια των σημειώσεων.
Από εκεί και κάτω, οι σημειώσεις από στρατιωτικές γίνονται ερωτικές. Περιγράφεται ένας έρωτας με την Έρση, μάλλον φαντασιακός, που καταφέρνει και τροφοδοτείται, διαχρονικά, από ελάχιστες τυπικές ή τυχαίες επαφές.
Οι συναντήσεις με την εξιδανικευμένη, ουράνια Έρση, προκαλούν ολικό τρέμουλο στον Σπύρο, τις διακόπτει και φεύγει παρά (ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό) το ότι η Έρση τού συμπεριφέρεται με πολύ θετική διάθεση. Του είναι αδύνατον να πλησιάσει τη «Θεά».
Τα χρόνια περνούν δίχως η ερωτική εμμονή του να μειώνεται, αλλά και δίχως να έχει την ανάγκη να προχωρήσει σε μια ουσιαστική και πλήρη σχέση.
Μετά από τρία χρόνια –κατά τα οποία οι επαφές τους με ευθύνη του μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού– μαθαίνει ότι το κορίτσι αρραβωνιάστηκε. Τότε η Έρση αλλάζει, από ουράνια γίνεται οικεία κι ο Σπύρος πέφτει σε μια διπλή μανία, έρωτα (τώρα πιο γήινου) και μίσους (γιατί τον πρόδωσε).
Οι σημειώσεις τελειώνουν με κάποιες αναφορές σε αναμνήσεις που υπαινίσσονται - επιβεβαιώνουν το άλλοθι του Σπύρου: ότι η Έρση ήταν δική του κι αθέτησε τις υποσχέσεις της. Για λόγους οικονομίας του κειμένου τις παραλείπω.
Στρατιωτικαί Σημειώσεις (συνέχεια από σελ. 77)
Ήλθα στο σπίτι κι έπεσα στο συλλογισμό στα περασμένα και μόλις μετά βίας κατόρθωσα να γράψω δαύτα: για ενθύμιο· να τα ’χω για εκείνο τον καιρό που θα ’χω δίπλα μου δική μου την Ερσούλα μου και να τα διαβάζουμε μαζί!... Περασμένα…
Την 31/10/21 ντύθηκα στο χακί. Από αυτής της ημέρας μέχρι τις 18/11/21 που έφυγα για την Σμύρνη, μολονότι προσπαθούσα να την ιδώ για να την αποχαιρετίσω, δεν το κατόρθωσα.
Έφυγα για το μέτωπο. πήγα στην Σμύρνη. Ο στρατός αν και δεν σου δίνει εύκαιρες στιγμές για να σκεφθείς τίποτα άλλο, εγώ υπήρξα τοιούτος φαντάρος ώστε να μπορώ να σκέπτομαι περισσότερο τα περασμένα παρά τα παρόντα. Την Έρση την είχα στην καρδιά μου. Την έβλεπε η ψυχή μου κάθε μέρα. Μα ένα γράμμα δεν ανταλλάξαμε.
Όμως αυτός ο χρόνος τη βοηθεία και της υποχωρήσεως συνετέλεσε εις το να αραιούται η επιθυμία του, να την λέγουν τακτικά τα χείλη μου κ.τ.λ.
Όταν το Σεπτέμβριο του 22 (29/9/22) γύρισα απ’ την Χίο, είδα μια μέρα στην οδό Κολοκυνθούς τον Τέλη. Τον χαιρέτησα κι έστειλα χαιρετισμούς στο σπίτι του.
Τον Οκτώβριο 1922 αναχώρησα για το Μακεδονικό Μέτωπο, εις ο από καιρού εις καιρόν τα χείλη μου ψιθύριζαν τ’ όνομά της.
Τον Αύγουστο 1923 (ασθενήσας) γύρισα απ’ το Μέτωπο με ετήσια αναβολή. Την 28/8/23 ημέρα Κυριακή ώρα 5.25 πήγαινα με τον Μίμη στο Φάληρο. Όταν ανηρχόμεθα το δεξιό πεζοδρόμι της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, η Έρση με την συγκάτοικόν της Ανδρονίκη ανήρχοντο το αριστερό πεζοδρόμιο της ίδιας οδού. Η Έρση με είδε κι έσπευσε να με φωνάξει. Τας εχαιρέτησα, στάθηκα λίγο και μιλήσαμε και μετά όταν επρόκειτο να φύγω μου ζήτησε η Έρση να πάω στο Σπίτι των ένα απόγευμα. Εγώ είπα ναι. Και ήθελα να πάω· αλλά επειδή έμαθα κάτι που έπιασε και διέδωσε η ίδια, φουρκίστηκα και αποφάσισα να την ξεχάσω εντελώς.
Πλην [ii] όμως αδύνατον! Την αγαπώ και πάντα την θυμάμαι. Όταν είμαι ήσυχος και δεν έχω να κάνω τίποτα ή όταν βλέπω κάτι ωραίο, αμέσως πλάθω και εγώ όνειρα μελλούσης ευτυχίας με σύντροφο την Έρση μου.
Ένα αλλόκοτο πράγμα: Δεν μπορώ να υποθέσω μέλλουσαν ευτυχίαν με άλλην σύντροφον· το θεωρώ απολύτως αδύνατον.
Ο αδελφός της ο Τέλης, είναι ασυρματιστής και κάμνει ταξίδια. Επ΄ ευκαιρία αυτή μου πρότεινε αν θέλω να μου φέρνει τίποτα πράγματα απ’ έξω για ευθυνώτερον. Εγώ την εδέχθην την πρότασίν του. Κάποτε του ’δωκα και μου ’φερε κάτι γαλλικά βιβλία (17/10/23). Έπειτα από κάμποσο καιρό του ’δωκα να μου φέρει ένα καπέλο από τη Μασσαλία. Δεν βρήκε όπως το ήθελα. Ήλθε την 3/12/23 να με βρει στο σπίτι για να μου πει τι θέλω να μου πάρει (επειδή δεν βρίσκει του γούστου μου), αλλά δεν ήμουν σπίτι. Είχα μάθημα με τον Φασσόη. Όταν γύρισα μου ’πε η μαμά πως μ’ εζήτησε ο Τέλης να συνεννοηθώ καλύτερα. Εγώ νομίσας ότι ίσως επρόκειτο να φύγει ο Τέλης, πήρα απόφαση και τρέμων όλος πήγα στο σπίτι της αγαπημένης Έρσης μου. Αμέσως, για να μην κάτσω ισχυρίσθην ότι έχω μάθημα στο Χημείο.
Την πόρτα μου άνοιξε η Έρση μου ήτις μου φάνηκε εξαιρετικώς ωραία (μα είναι και ωραία) και ήτις μου ’πε: Επί τέλους ήλθατε να σας δούμε;
Εγώ: Ναι δυστυχώς, έπειτα από τόσον καιρόν, τώρα μόλις κατορθώνω να ’λθω…. Έρριξα ένα βλέμμα στην Έρση μου ήτις μου υπέδειξε ένα καθισματάκι κομψό για να κάτσω. Όλος όμως έτρεμα.
Είπα μερικά λόγια με τον κ. Κόκκινο πού ’ταν εκεί κι έσπευσα ν’ αναχωρήσω μαζί με τον Τέλη.
Αποχαιρετών τον κ. Κόκκινο, είδα την Μαρίκα και τέλος σφιχτά [χαιρέτησα] την γλυκιά μου Έρση, υπεσχέθην να πάω καμμιά άλλη μέρα.
Φύγαμε με τον Τέλη· πήγαμε απάνω και όταν χωριζόμεθα υπεσχέθημεν να πάμε το βράδυ στον Κινηματογράφο.
Πράγματι πήγαμε στο «Salon Ideal», στον Κόκκινο Καβαλάρη. Καθ’ όλο το έργο θυμόμουνα την μεταβολήν της ωραίας μου Έρσης κι έλεγα: θα γίνει ωραία γυναίκα, καλή μητέρα, νοικοκυρά πρώτης, θα γίνει η Ευτυχία μου.
Η προς αυτήν αγάπη μου αυξάνεται.
Πως να ξεχάσει κανείς ένα πράγμα που γι’ αυτό τόσα έχει υποφέρει, τόσα έχει αποκρύψει και που τρέμει ολόκληρος όταν το βλέπει; Η αήθεια βραβεύεται! Πρέπει να ομολογήσω ότι την αγαπώ τρελά.
Την 1/3/24 επήγα στο σπίτι της Γλυκιάς μου Έρσης, για να δώσω κάτι λεπτά (φράγκα Γαλλικά) να μου πάρει κάποιος εξάδελφός τους ασυρματιστής κάτι βιβλία απ’ την Μασσαλία.
Μου άνοιξε την πόρτα η υπηρέτρια των· στη σάλα τους ήταν η Έρση κι έπαιζε βιολί· σταμάτησε το βιολί και ήρθε να μου πει να περάσω μέσα. Χαιρέτησα, μου ’δωσε το χέρι της και σφιχτά χαιρετηθήκαμε. Αλλ’ ως πάντοτε έτρεμα από τον φόβο· της μέτρησα τα λεπτά τρέμων, ομιλήσαμε λιγάκι για τας εξετάσεις (εν τω μεταξύ μου έλεγε να καθίσω η πονηρά για να με δει περισσότερο, μου ’λεγε πως δεν με βλέπουν, μ’ ερώταγε για τα γλέντια μου (που δεν κάνω) για τας διασκεδάσεις μου) και τέλος έφυγα αφού σφιχτά, γλυκά χαιρετηθήκαμε με τα χέρια.
14/6/24 ημέρα Σάββατο η ώρα 7 κ. 10, την είδα στο Ζάππειο που πήγαινε να καθίσει στα παρά την μουσικήν καθίσματα. Ήταν με τον μπαμπά της. Μόλις με είδε έσπευσε με αναπόσπαστο βλέμμα να με χαιρετίσει… Ήταν εξαιρετικά – όπως πάντοτε - ωραία. Όταν γύρισα έβγαλα την φωτογραφία της, την φίλησα κάνα δυο φορές και θυμήθηκα την εποχή της αληθινής μου ευτυχίας ….
Έκτοτε περνούσε ο καιρός, χωρίς μεν να την βλέπω αλλά μένα πάθος ερωτικό και γεμάτο δύναμη που ξέσπασε με λάγνα ψελλίσματα σε πρόταση τ’ όνομά της πως δεν θα γλιτώσει να γίνει γυναίκα μου, να γίνει εκείνη που την φαντάστηκα, εκείνη που μού ’τάξε.
Πλην όμως, σαν κεραυνός, την 22/7/25, το βράδυ έμαθα πως ηρραβωνίσθη μ’ ένα δικηγόρο ονόματι Ιωάννη Κ[…]. Την πληροφορία αυτήν επαλήθευσε και η διά του Τύπου (Νέα Ημέρα 18/8/25) διατυμπάνιση των αρραβώνων.
Εγώ και πάλιν ακόμα την αγαπώ, και την παραδέχομαι αξίαν της αγάπης έστω κι αν δεν είναι, γιατί μου χάρισε μιας περιόδου νοσταλγικήν ευτυχίαν, ευτυχίαν που κανένα άλλο κορίτσι φαντάζομαι θα μου χαρίσει. Έπειτα ποία πιθανότης υπάρχει ότι θα μπορέσω ποτέ να βρω ένα τέτοιο κορίτσι τέτοιο σαν την Ερσούλα που να ’χει όλα τα χαρίσματά της επιπλέον να συμφωνούμε στον χαρακτήρα ακριβώς; Κανένα! Και βέβαια κανένα, γιατί κανένα δεν μπορούσα να βρω στο 1920 κ. 1921 που ο κόσμος οπωσδήποτε ήταν πιο ηθικός, θα βρω τώρα που ο κόσμος διεφθάρη;
Εξ άλλου, μα την αλήθεια, τα διάφορα γεγονότα, η κοινωνική εξέλιξις, και η ατυχία μου σ’ αυτόν τον ιδεώδη έρωτα με την Έρση μου μ’ έκαναν υπερβολικά υλιστή.
Τι ν’ αγαπήσω σήμερα και τι να δω να πιστεύσω αφού αυτός ο πανύψηλος έρως με την Έρση, που την φανταζόμουνα πάντα για τέτοια που υπεστήριζα ότι της αξίζει, σήμερα σβήνει με τέτοια ευκολία ακριβώς όπως σβήνει ότι είναι γραμμένο στην άμμο ευθύς ως περάσει από πάνω ένα κύμα θαλάσσης!
Εν πάση περιπτώσει επειδή μια φλογερή – πύρινος αγάπη σε μια είδηση σαν κι αυτή της ιδικής μου περίπτωσης πεισμώνει, μεταβάλλεται σε μανία, από μανία κινούμενος εφ’ όσον ζω και μένω στας Αθήνας θα προσπαθήσω να παρακολουθώ τα ίχνη της και την ευτυχία της, καίτοι είμαι βέβαιος ότι οι τοιούτου χαρακτήρος γυναίκες είναι πιο αισχρές χαμηλοβλεπούσες που κοιτάζουν όλο κάτω και πάνω στο κεφάλι των συζύγων των ριζώνουν όσα βαστά η ψυχή των κέρατα! Έτσι κι αυτή γρήγορα θα τον καταστήσει δυστυχή τον καημένο τον Γιαννάκη!...
[i] Ακριβές αντίγραφον -Κοινοποιήσεως- Β’ Σώμα Στρατού, Αρχηγειον Πυρ/κου, Αριθμ. Πρωτ. 1486
Επιστρέφεται προς το Ίδιον Σύνταγμα κεκυρωμένου του συνημμένου πίνακος προαγωγών 1)Διά τον βαθμόν του λοχίου: ……………………………………………
2)Δια τον βαθμόν του δεκανέως ……………………… 9ος: Σπύρος Πρ[…..]
Θεσ/νίκη τη 31/12/22
Αρχηγός Πυρ/κου
Καρμπούνης
(φυλάξτε το στο ντουλαπάκιόν μου)
[ii] Από το σημείο αυτό και κάτω είναι γραμμένο με άλλη μελάνι, με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα αλλά με μικρότερα γράμματα, προφανώς σε άλλο χρόνο και δεν μιλά πια για το στρατιωτικό του
