Χρειάστηκε μια σύνθεση των διάσπαρτων πληροφοριών που περιέχουν. Για παράδειγμα ότι εργαζόταν ως τμηματάρχης, χημικός στην εταιρεία, Πυριτιδοποιείον το βρήκα σε μια άδεια εισόδου στο εργοστάσιο ενός μεταφορέα υλικών. Μετά απ’ αυτό, άλλα σημειώματα, π.χ. εκείνα για τον έλεγχο της δύναμης της πυρίτιδας, έγιναν κατανοητά και πήραν θέση στο αφήγημα της ζωής του.
Η πιο πιθανή χρονιά γέννησης του Σπύρου είναι το 1901, στην Αθήνα. Το 1920 είναι η πρώτη χρονιά που εμφανίζονται πρόχειρες σημειώσεις χημικών αντιδράσεων· ίσως αφορούν εισαγωγικές εξετάσεις, ίσως πανεπιστημιακές σπουδές στη χημεία. Το 1921, στρατεύεται και μετά από μικρή και χαλαρή εκπαίδευση στέλνεται στη Σμύρνη κι από εκεί στο μέτωπο. Τον Σεπτέμβριο του 1922, μετά την ήττα, επιστρέφει μέσω Χίου στην Αθήνα, και αρχές του 1923 στέλνεται στο «μακεδονικό μέτωπο», μάλλον στη γνωστή επιχείρηση συγκράτησης των Τούρκων στον Έβρο. Το 1924 αρχίζουν και πάλι φοιτητικές σημειώσεις σε μαθήματα χημείας. Σε πηγή του ίντερνετ εμφανίζεται να διατηρεί φροντιστήριο Φυσικομαθηματικών στην Αθήνα, στο σπίτι του στο Μεταξουργείο. Το 1928, σύμφωνα με ΦΕΚ, διορίζεται φυσικός στο Γυμνάσιο Λεχαινών, στο οποίο είναι αμφίβολο αν πήγε ποτέ, κι αν πήγε θα πρέπει να έμεινε πολύ μικρό διάστημα, καθώς το 1930 εμφανίζεται ως τμηματάρχης του χημικού εργαστηρίου του Πυριδιτοποιείου. Συνολικά, τα χρονολογημένα χαρτιά του είναι από το 1920 ώς το 1936.
Η παρουσίαση των χαρτιών του Σπύρου Πρ., θα ξεκινήσει με το πρώτο μέρος του κειμένου του, «Στρατιωτικαί Σημειώσεις». Είναι γραμμένο σε πέντε αριθμημένες σελίδες χαρτιού, Α4, με μωβ μελάνι. Αφορά συμβάντα (1921) της στράτευσης και της εκπαίδευσής του, ώστε να σταλεί στο μέτωπο της Μικρασίας (η πολιτική τερματισμού του πολέμου, των αντιβενιζελικών, νικητών των εκλογών του 1920, είχε ανατραπεί), καθώς και της ζωής στην Αθήνα.
Οι «Σημειώσεις», ίσως στο πιο ενδιαφέρον τμήμα τους, από τη σελίδα 6 έως 76 λείπουν, ενώ συνεχίζονται με την επιστροφή του απ’ το μέτωπο και θα δημοσιευτούν στην επόμενη ανάρτηση.
Στρατιωτικαί Σημειώσεις
Την 28ην Οκτωβρίου, ημέρα Πέμπτη (του 1921), κατά τας 9 το πρωί, επήγα να πάρω τον κ Γιάννην Κακουριώτην για να πάμε να παρουσιασθώ στο σύνταγμά μου στα Παραπήγματα[1].
Πήγαμε στα Παραπήγματα κατά τας 10¼ (π.μ.) επήγαμε στον 8ο λόχο να βρούμε τον λοχαγό που γνώριζε αυτός ο Κακουριώτης, για να με πάρει στον λόχο του· αλλ’ αυτός έλειπε. Τότε μου λέγει ο κ. Κακουριώτης: Ας αφήσουμε να έρθης αύριο το πρωί στις 9 στο μαγαζί να πάρουμε από το ξενοδοχείο τον λοχαγό και ν’ ανεβούμε στα παραπήγματα όλοι μαζί να σε γράψουμε. Πάει καλά λοιπόν.
Την επομένη που επρόκειτο να παρουσιασθώ εγίνετο η ορκωμοσία των κληρωτών της ξηράς (γιατί εγώ ήμουν κληρωτός 1922 θαλάσσης, μεταφερθείς στην ξηρά), οι οποίοι είχαν παρουσιασθεί από 11 ως 22 ιδίου μηνός, γι’ αυτό, λοιπόν, μας είπε ο λοχαγός ότι λόγω της τελέσεως της ορκωμοσίας δεν θα γράφουν σήμερα, ως εκ τούτου νάλθετε αύριον Σάββατο.
Το Σάββατο το πρωί πήγαμε εγώ και ο κ. Κακουριώτης στα Παραπήγματα· εκεί ευρήκαμε τον κ. Λοχαγό κι έτσι αφού προηγουμένως με μέτρησαν το ύψος και με εξήτασε η υγειονομική επιτροπή, με έγραψαν στον 8ο λόχο.
Επήγα να ντυθώ ήταν η ώρα 11¼, είπαν δεν πειράζει έλα το απόγευμα στας 3 η ώρα. Πράγματι το απόγευμα πήγα μόνος μου να ντυθώ· εκεί μου λέγει ο επιλοχίας: εντολή του συνταγματάρχου διοικητού μεταφέρεσθε στον 6ο λόχο! Ω! διάβολε λέγω, συμφορά μου, και εδώ ακόμα η ζωή με κατατρέχει!...
Κατέφυγα και ανακοίνωσα το πράγμα αυτό σε έναν στρατιώτη ο οποίος ήτο ταμίας του συντάγματος Παραπηγμάτων, ονόματι Ζαφείρης, αυτός με πήρε και με πήγε στο διοικητήριο για να εξετάσουμε εκεί πως συνέβη αυτό το πράγμα· απ’ εκεί μάθαμε ότι είναι διαταγή όσοι έλθουν σήμερα να γραφτούν, να πάνε στον 6ο λόχο.
Πήραμε εγώ και ο κ. Ζαφείρης το σχετικό σημείωμα και πήγαμε στον 6ο λόχο να γραφτώ. Εκεί ο λοχίας γνωστός στον κ. Ζαφείρη, λέγει επειδή δεν ήλθε η μετάθεσή του απ’ τον 8ο στον 6ο λόχο ας έλθει αύριο στας 9 το πρωί να ντυθεί, θα έχει έλθει η διαταγή ως αύριο. Την επομένη, Κυριακή 31/10/21, επήγα να ντυθώ.
Η Πρώτη Ημέρα
Έφθασα στα Παραπήγματα μπήκα στον 6ο λόχο, ερώτησα αν ήλθε η εκ του 8ου λόχου μετάθεσή μου και μου είπαν, Ναι!!!
Μ’ έγραψαν στα βιβλία των παρουσιάσεων και κάπου αλλού· μετά ο επιλοχίας φώναξε τον δεκανέα της υπηρεσίας εις ον με παρέδωσε για να με πάει στον αποθηκάριο να μου δώσει ρούχα να ντυθώ.
Μούδωκαν παντελόνι γκιλότα, ένα σακάκι, γκαίτες, αρβύλες, πηλίκιο, δύο εσώβρακα και δύο πουκάμισα. Έλα, εμπρός… μου λέγει ο δεκανεύς, γδύσου και φόρεσε αυτά! Εγώ ο δόλιος υπήκουσα, και αμέσως ετέθην εις τον νέον βίον του Γιαννάκη[2]!
Έως ότου ντυθώ ήλθαν δικά μου και μία κουβέρτα, ένα σακίδιο, ένα κουταλοπήρουνο, μία καραβάνα, ένα κύπελο και ένα… Παγούρι! Έλα , έλα παράλαβέ τα μου λέγει ο δεκανέας.
Άλλαξα στολή! Άλλαξα βίο!
Μένα μολύβι της μελάνης έγραψα στην κουβέρτα, στο σακίδιο (όπερ είχε εντός κουτάλι, πιρούνι, κύπελο, πετσέτα) και στο παγούρι τόνομά μου, τα κρέμασα στο θάλαμο σε μια μεργιά, πήρα τα πολιτικά μου ρούχα επ’ ώμου, μπήκα στο τραμ και ήλθα στην Ομόνοια! Εκεί πήρα ένα αμάξι κι ήλθα σπίτι μου![3] Όλοι όσοι μέβλεπαν έλεγαν: Α! ο Σπύρος στρατιώτης, μούκαναν διαδήλωση!!! Αμέσως το φαρδύ σακάκι το στένεψα. Ταπόγευμα εβγήκα με τον Μίμη και τον Γ. Κατράκη έξω. Στενοχωριόμουνα πάρα πολύ, αλλά…
Η Δεύτερη Ημέρα
Ήταν Δευτέρα 1/11/21, έπρεπε το πρωί στας 7¼ να είμαι παρών στο προσκλητήριο, σηκώθηκα από τας 5 το πρωί, αφού ντύθηκα και ετοιμάστηκα κατά τας 6¼ τόκοψα από το σπίτι για την Ομόνοια, νάμπω στο τραμ, να πάω απάνω στα Παραπήγματα στις 7 κ. πέντε ήμουνα εκεί· έγινε και το παρών, μετά μας διέταξαν να μπούμε στο θάλαμο να συνταχθούμε για γυμνάσια· επήγαμε. Εγώ μη γνωρίζων, καθότι ήμουν μιας ημέρας στρατιώτης, τας διαδικασίας του στρατού, έκανα να βγω από το θάλαμο και ο δεκανεύς υπηρεσίας μου δίνει μια σπρωξιά που δεν ήθελα άλλη! Εγώ με την στενοχώρια μου που μου φαινόντουσαν τα στρατιωτικά ρούχα λέτσικα μέπιαναν φούρκες - στενοχωριόμουν περισσότερο, πώς δεν έκλαψα απορώ!
Οι διάφοροι φίλοι μου που συνήντησα κι εσχετίσθηκα στο στρατό με παρηγορούσαν και μου έλεγαν: δεν πρέπει να κάνεις έτσι και άλλα πολλά[4].
Εγώ την ώρα που μέσπρωξε ο δεκανέας και μου είπε: μέσα ρε, στο διάολο, φουρκίστηκα και γύρισα και τούπα: για μίλα καλλίτερα… Επενέβησαν κάτι άλλοι κι έληξε η λογομαχία, ειδεμή θα τον έβριζα και θάτρωγα καμιά φυλακή, ακόμα δεν πήγα! Μπήκα στην γραμμή για γυμνάσια· μόλις είμεθα έτοιμοι να φύγουμε, ήλθε διαταγή πως θα γίνει η αναβληθείσα ορκωμοσία και να μην πάμε για γυμνάσια, παρά να παραταχθούμε στο άγαλμα του βασιλέως, πούταν εκεί γύρω. Στην ορκωμοσία ήλθε και ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος[5]. Έγινε κι αυτή. Στις 11¼ πήγαμε για συσσίτιο· είδα μερικούς που στρίβανε, τους ερωτώ γιατί φεύγουν, γιατί τρώμε σπίτι μας· κι έτσι τόκοψα κι εγώ. Ταπόγευμα στη 1½ προσκλητήριο, μετά θεωρία στρατιωτική μέχρι της 3ης κι έπειτα γυμνάσια μέχρι της 5ης, στις 5¼ παίρναμε την άδεια διανυκτέρευσης οίκοι και κόβαμε για το σπίτι μας. Είχα όμως μια υπερβολική στενοχωρία.
Οι Επόμενες Ημέρες
Την Τρίτη, 2/11/21, πήγα το πρωί στας 7 με κάπως λιγότερη στενοχωρία, έγινε το προσκλητήριο, η θεωρία και τα γυμνάσια (τας συνήθεις ώρας) και στις 11 έκοψα για το σπίτι. Ταπόγευμα στις 1½ ήμουνα παρών στο προσκλητήριο καθώς και στα γυμνάσια, μετά πήρα την άδειά μου και έκοψα για το σπίτι μου.
Την Τετάρτη, 3/11/21, ό,τι και την Τρίτη.
Την Πέμπτη, 4/11/21, το πρωί προσκλητήριο - θεωρία και γυμνάσια. Ταπόγευμα αφού εκάμαμε προσκλητήριο και θεωρία μας εκάλεσαν να παραταχθούμε εκεί γύρω, γιατί θα γίνει διαλογή για το σώμα των τηλεγραφητών και σοφέρ, κι έτσι γλυτώσαμε τα γυμνάσια, στις 5 ½ τόκοψα για το σπίτι αφού όπως είπαμε έπαιρνα άδεια.
Την Παρασκευή, 5/11/21, πρωί και απόγευμα έγινε μόνο τις συνηθισμένες ώρες προσκλητήριο και θεωρία, και την ώρα των γυμνασίων περιμέναμε σε παράταξη για την διαλογή του πυροβολικού· σαυτή την διαλογή με πήρε και μένα το σχέδιο. Απεσπάσθην εις τα Πυροβολικά!!!
Το Σάββατο, 6/11/21, ήλθε πάλι μετά την θεωρία η διαλογή του μηχανικού και έτσι γλυτώσαμε τις πρωινές ασκήσεις. Ταπόγευμα μετά το προσκλητήριο και την θεωρία μπήκαμε στη γραμμή να πάμε για γυμνάσια· κάναμε περίπου 20΄ της ώρας και μετά λίγη ανάπαυση εφώναξε η σάλπιγξ: διαλογή-διαλογή-διαλογή!!! Συνετάχθημεν πάλι στη γραμμή για διαλογή· ξεκινήσαμε για το πεδίον της διαλογής. Είχε έλθει πάλι ο λοχαγός υποδιοικητής πυροβολικού κ. Παπαδημητρίου να ξεχωρίσει εκείνους που είχε πάρει εις τρία μέρη: εις ορειβατικά – εις πεδινά και εις βαρέα. Εμένα μέρριξε στα ΠΕΔΙΝΑ!!!
Την επομένην, Κυριακή 7/11/21, επήγαμε το πρωί στας 7¼ για προσκλητήριο, κατόπιν από τας οκτώ παρά τέταρτο μέχρι τας 9 είμεθα ελεύθεροι. Στας 9 έγινε σύνταξη για εκκλησία. Εκεί στο ύπαιθρο ήλθε ένας παπάς – λοχαγός – μαζευτήκαμε γύρω σε σχήμα Π όλοι οι λόχοι, έκαμε λίγη λειτουργία, είπε το ευαγγέλιο και μετά έβγαλε ενθαρρυντικό λόγο! Μετά μπήκαμε πάλι έκαστος στο λόχο του και κατά τα 11(το πρωί) μας μοίρασαν τις άδειες, κι έτσι φύγαμε· το απόγευμα πήγα στο εξόχου τελειότητος έργον κινηματογραφικόν στο Πάνθεον, «ο Θρίαμβος της Αληθείας»[6] μαζί με τους φίλους μου Τσίγκρη και Κατράκη.
Την επομένη, Δευτέρα, 8/11/21, μας μούρλαναν εις την θεωρία και γυμναστική, πρωίαν τε και απόγευμα.
Την Τρίτη, 9/11/21 τα ίδια. Ταπόγευμα ήλθε η διαλογή των νοσοκόμων κι έτσι γλυτώσαμε δύο ώρες γυμνάσια, αλλά από την άλλη πλευρά μας βγήκε ξινό. Κάνουνε οι ηλεκτροτεχνίτες απεργία, κι έτσι ήλθαμε το βράδι στο σπίτι με τα πόδια.
Την Τετάρτη, 10/11/21, έχων υπ’ όψη ότι έχουν τα τραμ απεργία τόκοψα με τα πόδια (απ’ το Μεταξουργείο στα Παραπήγματα), κι έκανε ένα κρύο μ’ αέρα μαζί που σούχεζε τον αδόξαστο! Το μεσημέρι που νάλθουμε κάτω, δεν προλαβαίναμε, γι’ αυτό πήγαμε εγώ, ο Βαβάτσικος και ο ξάδελφός του σ’ ένα μαγειρείο εκεί κοντά και φάγαμε κουτσά στραβά. Ευτυχώς που πρωί απόγευμα δεν μας έκαναν γυμνάσια μόνο θεωρία περί όπλου και σκοπού. Το βράδι πάλι αφού πήραμε τις άδειες, σήκωσα τον γιακά του παλτού μου, γιατί δεν μου είχαν δώσει ακόμη μανδύα, τα χέρια στις τσέπες κι έκοψα λάσπη για το σπίτι, θέριζε μύτες το κρύο.
Την Πέμπτη 11/11/21, πάλι πρωί πρωί με τα πόδια γιατί η απεργία δεν έληξε· το δε κρύο περισσότερο, γιατί έριχνε χιονόνερο και σούκανε τα μούτρα σαν ψιχαλισμένη καραβάνα!!! Και μ’ όλα ταύτα πήγα στο προσκλητήριο και στα γυμνάσια, γιατί αν ήσο απών τότε θάχες 8 μέρες περιορισμό και να πλένεις το καζάνι! Με τέτοιο κρύο πούκανε, μετά από την θεωρία μας πήγαν στο Γουδί για γυμνάσια· εκεί ήταν που γενικώς ξεκοκαλιάσαμε από το κρύο! Κατά τας 11 μας γύρισαν για συσσίτιο. Δεν υπήρχε κουραμάνα! Εμείς οι τρεις, δηλ. εγώ ο Γεώργιος Βαβάτσικος και ο εξάδελφός του Νικόλαος Εξαμιλιώτης, πήγαμε σε μια μπυραρία και φάγαμε γενναία.
[1] Με το όνομα Παραπήγματα ήταν γνωστό το στρατόπεδο που βρισκόταν στον χώρο της σημερινής πλατείας Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ ΕΣΑ).
[2] Χαρακτηριστική απορριπτική ονομασία των νεοσύλλεκτων.
[3] Ο Σπύρος έμενε στο Μεταξουργείο, Κεραμέως 4.
[4] Περικοπή που δείχνει την εκ των υστέρων συγγραφή του σημειώματος.
[5] Τον Δεκέμβριο του 1920, επέστρεψε ο Κωνσταντίνος στην Ελλάδα. Προηγήθηκε ο θάνατος του αδελφού του Βασιλιά Αλέξανδρου, η αποτυχία των Βενιζελικών στις εκλογές του Νοεμβρίου και το εσπευσμένο δημοψήφισμα των αρχών του Δεκεμβρίου για την επαναφορά του.
[6] Αμερικανική ταινία της Universal (1916).
