Τεύχος 140

Παραμυθητικός προς την παρέα του «καπετάν Μιχάλη»

Ο θάνατος, το φρικωδέστατον των κακών όπως λέει ο Επίκουρος^[2], είναι μια απαράκαμπτη υπαρξιακή συνθήκη που δεν έπαψε ποτέ να ταλανίζει τους ανθρώπους. Η αναπόφευκτη έλευσή του προκαλεί φόβο, η προσμονή του γεννάει αγωνία, η θνητότητα σημαδεύει ανεξίτηλα –και κάποτε δηλητηριάζει– τη ζωή. Με αφετηρία αυτό το βίωμα, μια ισχυρή φιλοσοφική παράδοση που θεμελιώνεται στον Πλάτωνα μετατρέπει τη ζωή σε δοκιμασία, σε πεδίο άσκησης πνευματικής και σωματικής που αποβλέπει σε ένα μεταθανάτιο ευ ζην, σε μελέτη θανάτου (Φαίδων 81 a 1). Αλλά παράλληλα με αυτή τη δεσπόζουσα παράδοση υπήρχε σταθερά και ένας ανατρεπτικός αντίλογος που τον καθόριζαν η κατάφαση της ζωής, η συμφιλίωση με τη θνητότητα και η απελευθέρωση από το φόβο του θανάτου.

Ο Σκαρίμπας δεν ήταν καραγκιοζοπαίχτης.            

Ο Σκαρίμπας ήταν η ψυχή του καραγκιοζοπαίχτη.

Ο Σκαρίμπας ήταν η ψυχή του Καραγκιόζη.

Ο Σκαρίμπας ήταν ο Καραγκιόζης.

Γιάννης Κιουρτσάκης, Σαν μυθιστόρημα. Μυθιστόρημα, Πατάκη, Αθήνα 2023, 672 σελ.         

Το πληθυντικό στοιχείο σε μια αυτοβιογραφική αλλά και βιογραφική αφήγηση στο εσωτερικό της οποίας δεν δεσπόζει μόνο ο δεσμός με τον αδελφό - τρέχουν μαζί και οι μνήμες, οι εμπειρίες ή η εσώτερη εικόνα του άλλου, που μετατρέπεται σταδιακά σε εαυτό.

Κώστας Σπυρόπουλος, Οι πρωτοπόροι του μοσχοφίλερου. Κείμενα - ντοκουμέντα οινοποιών από το 1859 έως το 1934. Τεγέα - Τρίπολη - Μαντίνεια, Ιωλκός, Αθήνα 2022, 96 σελ.

Από τις μικρές, ατομικές ιστορίες συχνά κατανοούμε τα μεγάλα ζητήματα καλύτερα από ό,τι μέσα από συνθετικές αφηγήσεις. Η άγνωστη υπόθεση των πρωτοπόρων του μοσχοφίλερου που μας αποκαλύπτει το βιβλίο του Κώστα Σπυρόπουλου ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Πρόκειται για την πρώιμη προσπάθεια τριών οικογενειών οινοποιών της Αρκαδίας να αναπτύξουν την παραγωγή καμπανίτη οίνου (σαμπάνιας), αλλά και γενικότερα την παραγωγή κρασιών υψηλής ποιότητας, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και ώς το Μεσοπόλεμο. (τεύχος 140)

Καταστροφές που οφείλονται σε λάθη και παραλείψεις. Η διεθνής εμπειρία. Τα Τέμπη, τα θύματα,  ο πόνος, η μέθοδος της διερεύνησης, η ανάγκη αποτελεσματικών αλλαγών (ένα κείμενο που αναδημοσιεύεται από το τεύχος 140 του Books' Journal, πριν καν συσταθεί η επιτροπή διερεύνησης του δυστυχήματος στα Τέμπη)

Δημήτρης Τζιόβας, Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, μετάφραση από τα αγγλικά: Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, Γιάννης Στάμος, Gutenberg, Αθήνα 2022, 476 σελ.

Και τι δεν άλλαξε στην Ελλάδα από το 1974 ώς σήμερα. Η Ελλάδα έγινε εξωστρεφής, παρά τα σκαμπανεβάσματα απέκτησε δυτικόφρονα συνείδηση, η ετερότητα αντικατέστησε την κλειστή ταυτότητα. Έγινε αποδεκτή η διαφορετικότητα στις σεξουαλικές επιλογές, η ανοχή στον Άλλο είναι πια ευκολότερη, οι τέχνες έγιναν πιο οικουμενικές. Ωστόσο, η παρωχημένη ταυτότητα ελλοχεύει, στην ιστορία ή σε ζητήματα προσανατολισμού. Και κάποιες από τις αλλαγές δεν είναι προς το καλύτερο – όπως, π.χ., η εξέλιξη στο τοπίο των ΜΜΕ. Ένα βιβλίο για τη σύγχρονη Ελλάδα που μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές συζητήσεις. [ΤΒJ]

Δημήτρης Τζιόβας, Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, μετάφραση από τα αγγλικά: Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, Γιάννης Στάμος, Gutenberg, Αθήνα 2022, 476 σελ.

Τι ήταν η Ελλάδα όταν έπεσε η στρατιωτική δικτατορία, το 1974, και πώς άλλαξε τα επόμενα χρόνια; Ο καθηγητής Δημήτρης Τζιόβας διαβάζει τις εξελίξεις στο ελληνικό κράτος τα χρόνια της Μεταπολίτευσης όχι μέσα από την πολιτική αλλά μέσα από την κουλτούρα – από τις τέχνες και τα γράμματα, από τον Τύπο, από τα κοινωνικά κινήματα και τα κινήματα διεκδίκησης δικαιωμάτων. Και περιγράφει μια όχι πάντα ευθύγραμμη αλλαγή. [ΤΒJ]

Γιάννης Σκαρίμπας, Άπαντες στίχοι 1936-1970, φιλολογική επιμέλεια: Κατερίνα Κωστίου, Νεφέλη, Αθήνα, β’ έκδ. 2016, 248 σελ.

Ποῦ βρίσκεται ἡ οὐσία τῆς ποιητικῆς τοῦ Γιάννη Σκαρίμπα; Οἱ στίχοι του ἀκούγονται ὅπως ἡ μουσικὴ τοῦ Χατζιδάκι, γραμμένη συχνὰ ἐπάνω σὲ ὑπερτονισμένους συναισθηματικὰ στίχους. Ὁ Χατζιδάκις ἀναδεικνύει τὴν ἄλλη ὄψη τοῦ τετριμμένου καὶ μᾶς καθηλώνει μὲ τὴ μελωδία του. Ὁμοίως, ἡ ποίηση τοῦ Σκαρίμπα, μουσικὴ γραμμένη μὲ λέξεις, βρίσκεται ἀπὸ τὴ φύση της στὴν πρώτη γραμμὴ τῆς πρωτοπορίας.

Μάριος Μαρκοβίτης, Τα τζόκεϊ καπέλα. Η «εξαφάνιση» του Άλεξ, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2022, 264 σελ.

Ο Μάριος Μαρκοβίτης πηγαίνει ως παιδοψυχολόγος στη γενέθλια Βέροια, μετά την εξαφάνιση του μικρού Άλεξ, παιδιού μιας ρωσογεωργιανής μετανάστριας στην πόλη, και τη σύλληψη πέντε άλλων παιδιών, που παραπέμφθηκαν σε δίκη. Η έρευνά του για τον Άλεξ, η επαφή του με την τοπική κοινωνία και με τα παιδιά, που φορούσαν τζόκεϊ καπέλα και κατέφυγαν στη βία, θύματα κι αυτά ενός σχολικού και ενός οικογενειακού περιβάλλοντος που δεν μπόρεσε να τα εντάξει δίνοντάς τους νόημα, τον οδηγεί να ανασύρει τα δικά του παιδικά χρόνια, τον δικό του αποκλεισμό τα χρόνια του εμφυλίου… [ΤΒJ]

Αλέξης Πανσέληνος, Λάδι σε καμβά. Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, Αθήνα 2022, 213 σελ.

Ο εικοσάχρονος ήρωας στο νέο βιβλίο του Αλέξη Πανσέληνου, φοιτητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών που φιλοξενείται σε ένα νησί, βρίσκεται στο κέντρο ενός ερωτικού τριγώνου. Είναι ένα ξεχωριστό καλοκαίρι, λίγο πριν από την εφτάχρονη δικτατορία. Ένα καλοκαίρι που δεν θα ξαναζήσει, αφού η ζωή του θέτει επειγόντως το δίλημμα με ποιους να πάει και ποιους ν’ αφήσει… [ΤΒJ]