Ώς σήμερα έχουμε επιτύχει, λόγω μιας γενικευμένης, καλά σχεδιασμένης και υλοποιημένης καραντίνας, να μειώσουμε τη μεταδοτικότητα της νόσου σημαντικά, όπως αυτή καθορίζεται από το δείκτη R0.
Πολλοί από μας, όμως, φοβούνται ή διστάζουν να αποδεχτούν τη μετάβαση στην επόμενη δεύτερη φάση αντιμετώπισής της. Φυσικά, θα είναι απείρως πιο πολύπλοκη, δύσκολη και με αυξημένους κινδύνους, καθώς απαιτεί πολύ πιο εξειδικευμένα μέτρα φυσικής απόστασης και υγιεινής που σε μερικές περιπτώσεις φαντάζουν αδύνατα. Για παράδειγμα, το άνοιγμα των σχολείων. Στη Νορβηγία, ο εγγονός μου πλένει καθημερινά τα χέρια του στο σχολείο πέντε φορές και βάζει αντισηπτικό τρεις. Είναι δυνατό αυτό στην Ελλάδα; Αμφίβολο. Γονείς, δάσκαλοι κι ευπαθείς παππούδες δηλώνουν ήδη επιφυλάξεις και αντιρρήσεις.
Αλλά είναι προφανές και νομίζω όλοι συμφωνούν ότι δεν μπορούμε να κρατήσουμε τη γενική καραντίνα επ’ αόριστον.
Το ερώτημα είναι πότε και πώς θα φύγουμε απ’ αυτήν;
Το πότε, μπορεί ν’ απαντηθεί με την διερεύνηση του αν ικανοποιήθηκαν οι στόχοι της πρώτης φάσης. Υπάρχει μια σύγχυση σε σχέση με το ποιοι ήταν. Πολλοί πιστεύουν ότι η καραντίνα έγινε για να νικηθεί και να εκλείψει η ασθένεια. Πράγμα που μπορεί να το κάνει μόνον η ανοσία της αγέλης.
Πίνακας επιβεβαιωμένων κρουσμάτων COVID -19: Πόσο γρήγορα διπλασιάζονται σε ΗΠΑ, Τουρκία, Ιταλία, Γερμανία, Δανία, Νορβηγία και Ελλάδα, Ο οριζόντιος άξονας δείχνει τις ημέρες επιδημίας, ο κάθετος την εκθετική αύξηση του αριθμού κρουσμάτων. Οι διαγώνιοι άξονες παριστούν διπλασιασμό κάθε 1, 2, 3, 5 και 10 ημέρες. Όλες οι χώρες έχουν εισέλθει, ή επίκειται η είσοδός τους, στη φάση Β΄ αντιμετώπισης της πανδημίας. Μόνο η Ελλάδα εφάπτεται με τον άξονα διπλασιασμού κάθε 10 ημέρες.
(Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να υπερασπιστώ τον αρνητικά φορτισμένο όρο για αρκετούς πολίτες στη χώρα μας. Είναι δόκιμος και ακριβής. Μεταφορά, από τον συλλογικό τρόπο με τον οποίο αμύνονται οι αγέλες ζώων, συλλογικά, προτάσσοντας τα δυνατά μέλη στον επιτιθέμενο εχθρό και κρύβοντας εντός κύκλου τα αδύνατα. Στις λοιμώξεις, τα ανοσοποιημένα μέλη ενός ανθρώπινου πληθυσμού συγκροτούν τείχος άμυνας στη μετάδοση του μικροβίου ή του ιού, ενώ το πλήθος τους καθορίζεται, εκάστοτε, από τη δυνατότητα του ιού να διεισδύσει, δηλαδή από τη μεταδοτικότητά του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το πλήθος των εχόντων ανοσία υπολογίζεται κάπου στο 70% του συνόλου. Πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί δίχως να υποχρεωθούμε σε τεράστιες απώλειες, με την ύπαρξη εμβολίου, αποτελεσματικού και μαζικά διαθέσιμου).
Γιατί τότε επιβλήθηκε η γενικευμένη καραντίνα, αν όχι για να εξαλείψει την πανδημία; Για να καθυστερήσει τη διασπορά του ιού όπως αυτή μετριέται με την επιπέδωση της καμπύλης (δες Πίνακα) ή με το R0. Τι επεδίωκε αυτή η καθυστέρηση; Να έρθει πιο κοντά η δημιουργία εμβολίου και φαρμάκου, καθώς και να μην υπερφορτωθεί και να προλάβει να προσαρμοστεί το σύστημα υγείας.
Οι δύο δεύτεροι στόχοι επιτεύχθηκαν και μάλλον έχουμε έλθει πιο κοντά στους δύο πρώτους. Πράγμα που καθορίζει ότι τώρα είναι η στιγμή να περάσουμε στη δεύτερη φάση.
Πώς;
Σήμερα η κοινωνία βρίσκεται στην πολύ δυσάρεστη θέση να πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ δύο κινδύνων. Του κινδύνου απωλειών ζωής από τη μερική άρση της καραντίνας και του κινδύνου εκτεταμένων κοινωνικών και οικονομικών βλαβών, που μπορεί να υπερβούν εκείνες από την covid-19, από τη γενική διατήρησή της.
Σ’ αυτή την αναγκαία δεύτερη, πολύ δυσκολότερη, μακρύτερη και με μεγαλύτερους κινδύνους φάση, οι στόχοι καθορίζουν το πώς. Είναι πολλαπλοί και αλληλοσυγκρουόμενοι. Πρέπει, αφενός, να παραμείνει χαμηλή η διασπορά της νόσου μέχρι την απόκτηση εμβολίου αλλά, αφετέρου, ν’ ανοίξουν παραγωγικές, οικονομικές αλλά και κοινωνικές δραστηριότητες, πολλές από τις οποίες δυσκολεύονται ή ακόμη αδυνατούν να απορροφήσουν ή να συνυπάρξουν με μέτρα περιοριστικού χαρακτήρα.
Σ’ αυτό το μείγμα των δύο στοιχείων, οι δραστηριότητες και οι εργασίες που μπορεί να γίνουν μέσω της πληροφορικής και του διαδικτύου (ηλεκτρονικό εμπόριο, διδασκαλία από απόσταση, παροχή διοικητικών, συμβουλευτικών, νομικών και ελεγκτικών υπηρεσιών μέσω διαδικτύου) πρέπει να παραμείνουν αλλά και να ενταθούν.
Οι υπόλοιπες δραστηριότητες, με κατάλληλα επιλεγμένη προστασία των παραγωγών, διανεμητών, εν γένει εργαζομένων και καταναλωτών, πρέπει να κριθούν με κριτήριο: κίνδυνοι vs ικανοποίηση αναγκών/ζήτησης.
Η ισορροπία μεταξύ των δύο στοιχείων είναι προφανές ότι είναι ηθικό θέμα. Χρήστες, εργαζόμενοι και φυσικά η κυβέρνηση πρέπει να έχουν τον κύριο λόγο.
Στην ανοιχτή κοινωνία οι γενικές, συλλογικές ανάγκες καθορίζονται από τους αντίστοιχους φορείς (χρήστες, εργαζόμενοι και διοικήσεις) και την κυβέρνηση, ενώ οι ατομικές ανάγκες καθορίζονται από τη ζήτηση που κάνει κάθε καταναλωτής.
Ίσως μερικοί από μας να ξαφνιάζονται απ’ το ότι η αιχμή της ζήτησης των καταναλωτών στη διαφαινόμενη φάση Β΄ κατευθύνεται στα κομμωτήρια, μια που αυτό δεν εδράζεται σε ό,τι θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως βασική ανάγκη. Την ανάγκη καλλωπισμού του κεφαλιού τους από τις γυναίκες μπορούμε να τη δούμε και ως ένα ξέσπασμα ζωής και κατανίκησης του ζόφου και της κατάθλιψης από την πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα. Άρα ας μείνουμε στο ότι ο καθένας ξέρει καλύτερα από κάποια θεωρία ή κοινωνική μηχανική τι θέλει ως πρώτο και τι δεύτερο, ας δεχτούμε την ετερότητα και τον πλουραλισμό των επιθυμιών.
***
Αφού είχα γράψει αυτό το κείμενο είδα τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης. Θεωρώ το σχέδιο ρεαλιστικό και ισορροπημένο, οι πολίτες πρέπει να το στηρίξουμε.
Σημείωση: από τις 4 Μαΐου το Ημερολόγιο Πανδημίας θα γίνει εβδομαδιαίο.
