Σύνδεση συνδρομητών

Η απεχθής νυχτερίδα και ο κορωνοϊός

Πέμπτη, 09 Απριλίου 2020 12:57
Η απεχθής νυχτερίδα και ο κορωνοϊός

XVIII. 9/4/2020. Μου είναι πλήρως κατανοητό ότι μπορεί ένας ιός το γονιδίωμα του οποίου μεταλλάχθηκε και αναδομήθηκε –πράγμα που συμβαίνει συνεχώς– να έτυχε να ταιριάζει με κάποια κύτταρα, που –τι ατυχία!– ανήκαν σε ανθρώπους. Αν ήταν κύτταρα ενός είδους φιδιού ούτε που θα το παίρναμε είδηση.

Batman-Origin

Νυχτερίδα, καρέ του Ντέιβιντ Ματζουκέλλι από το Batman: Year One (1987), κόμικς σε σενάριο του Φρανκ Μίλερ. Από τη νυχτερίδα δεν κατάγεται μόνο ο covid-19, αλλά και ο Μπάτμαν.

 

Η παιδική κρεβατοκάμαρά μου ήταν γωνιακή με πολλά παράθυρα, δύο από κάθε εξωτερική της πλευρά, τέσσερα συνολικά. Το κρεββάτι της αδελφής μου και το δικό μου έπιανε τις δύο εσωτερικές πλευρές, έτσι η βιβλιοθήκη και η ντουλάπα τοποθετήθηκαν σε εξωτερική πλευρά, κλείνοντας αναγκαστικά τα δύο από τα τέσσερα παράθυρα. Αυτό συγχρόνως βελτίωσε τη δυνατότητa θέρμανσης του δωματίου το χειμώνα. Η διαρρύθμιση αυτή κράτησε χρόνια. Κάποια στιγμή, δεν ξέρω για ποιο λόγο, ίσως για το βάψιμο του δωματίου, όλα τα έπιπλα μετακινήθηκαν. Μεταξύ του τζαμωτού και του παντζουριού του ενός παραθύρου βρέθηκε μια νυχτερίδα. Ήταν ζωντανή αλλά σε χειμερία νάρκη.

Η μητέρα μου ένιωσε τον απόλυτο τρόμο, της ήταν αδύνατο να την πλησιάσει για να καθαρίσει το παράθυρο. Προσφέρθηκα εγώ – στα παιδικά μου ήμουν πολύ πιο αδίστακτος για φόνο ζώου, απ’ ό,τι σήμερα.

Με μια ηλεκτρολογική πένσα την έπιασα από τη ράχη. Δεν ξύπνησε. Με κάποιον τρόπο που δεν θυμάμαι πια της έκοψα το κεφάλι. Δεν αισθάνθηκα καμία δυσκολία ή ενοχή.

Οι νυχτερίδες θεωρούνταν, ακόμη θεωρούνται, και φυσικά εγώ το ενστερνιζόμουν, ένα σιχαμερό εχθρικό πλάσμα. Μου το επιβεβαίωσε η ποντικίσια μούρη της, το μαύρο της χρώμα, τα δερμάτινα πόδια-φτερά της και γενικά όλη της η εμφάνιση. Νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο που θεωρήθηκε το σύμβολο και η μετεμψύχωση των βρικολάκων.

Όμως η ανθρωπότητα, όπως και σε άλλα εκ πρώτης όψεως αρνητικά σύμβολα, έριξε μια αμφίσημη ματιά πάνω της, ίσως για να ξορκίσει το κακό. Το κοκαλάκι της νυχτερίδας θεωρείται ότι προσδίδει την απόλυτη τύχη στον κάτοχό του –είδα στο διαδίκτυο ότι πωλείται από 130 μέχρι 700 ευρώ–, έτσι κι εγώ γύμνωσα ένα κόκαλό της και το κράτησα μέσα σ’ ένα πουγκάκι της ως γούρι. Θα μπορούσα να έχω μεταδώσει τον κορωνοϊό εξήντα τρία χρόνια πριν. Τύχη που είχε το ανθρώπινο είδος!

Λόγω της ίδιας αμφίσημης αντίληψης, ή και λόγω των φυσικών ικανοτήτων της, θετικός ήρωας θεωρείται κι ο προσομοιάζων σ’ αυτήν άνθρωπος-νυχτερίδα, ο Batman, καθώς στους μύθους των κόμικς σώζει τους ανθρώπους από το κακό.

Τώρα διαβάζοντας έμαθα ότι η νυχτερίδα, ενώ κατακλύζεται από ιούς και κορωνοϊούς, δεν νοσεί απ’ αυτούς. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι από αυτήν πέρασαν σε ζώα και στον άνθρωπο οι ιοί των ασθενειών λύσσα, SARS, MERSκαι Ebola. Πολύ πιθανόν και του covid-19.

Αυτή η γνώση μ’ έκανε να σκεφτώ συζητήσεις που είχα με το φίλο μου, ομότιμο καθηγητή κοινωνικής ψυχιατρικής, Μίλτο Λειβαδίτη – που εξακολουθεί, παρά τη συνταξιοδότησή του, να ασχολείται και να ενημερώνεται για καινοφανείς κλάδους της επιστήμης του. Απ’ αυτόν έμαθα, φαντάζομαι πως τη μεταφέρω σωστά, ότι υπάρχει μια ψυχολογική θεωρία για την ανάπτυξη κοινών συμπεριφορών κατά την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους ως συνόλου. Κοινές συμπεριφορές, δηλαδή, συνήθως αμυντικές, που δεν βασίζονται σε προηγούμενες ατομικές εμπειρίες.

Σκέφτηκα λοιπόν ότι η α πριόρι απέχθεια του ανθρώπου για τη νυχτερίδα μπορεί να οφείλεται σε ατομικές εμπειρίες και να αποτελεί ανάπτυξη άμυνας του είδους. Γιατί, πώς απεχθανόμουν τη νυχτερίδα αφού δεν την είχα ξαναδεί και δεν είχα καμιά εμπειρία απ’ αυτήν; Ούτε ήταν απειλητική, όπως για παράδειγμα τα φίδια, ούτε έτρωγε το φαΐ μου όπως τα ποντίκια. Στο κάτω κάτω, γιατί δεν ένιωθα την ίδια αμφιθυμία για το απρόσιτο και άγνωστο σαμιαμίδι που στρογγυλοκαθόταν σε τοίχο του σπιτιού; Κάποιος θα πει ότι μου το μετέδωσε η απέχθεια της μητέρας, ναι, αλλά εκείνη γιατί αισθανόταν έτσι;

Είναι όμως η απέχθεια απέναντι στην νυχτερίδα γενική στο ανθρώπινο είδος; Στην Κίνα και στην Ινδονησία, οι νυχτερίδες αποτελούν ένα επιθυμητό έδεσμα; Δεν λειτουργεί εκεί η αταβιστική μνήμη; Μήπως είναι θέμα πολιτισμών; Ενδιαφέρον για τη θεωρία της εξελικτικής ψυχολογίας είναι αν οι επόμενες γενιές Κινέζων θα αποκτήσουν α ποστεριόρι απέχθεια για τη νυχτερίδα.

Μ’ αυτά δεν θέλω να ρίξω κανένα φταίξιμο στη νυχτερίδα, αλλά να εξετάσω την σχέση του ανθρώπου μ’ αυτήν. Είναι προφανές ότι η πανδημία οφείλεται σε ευνοϊκές, για τον σχετικό κορωνοϊό, βιολογικού χαρακτήρα, και μόνον, συμπτώσεις. Δεν πιστεύω στις ενοχικές και τελικά θεολογικού χαρακτήρα απόψεις ότι η ανθρωπότητα εξόκειλε, παρήκμασε, προσέβαλε τους νόμους της φύσης κ.λπ. Δίχως όμως να θέλω να ρίξω λάδι στη φωτιά της συνωμοσιολογίας, θεωρώ ότι αποτελεί απλά άκρως εντυπωσιακό ζήτημα η πιθανότητα να έχει επηρεαστεί, ή ακόμη και ν’ ανατραπεί, κάθε γνωστή κατάσταση και βεβαιότητα της ανθρώπινης κοινωνίας –υποδηλώνοντας την τρωτότητά της– από την κατανάλωση μιας νυχτερίδας. Μου είναι πλήρως κατανοητό ότι μπορεί ένας ιός το γονιδίωμα του οποίου μεταλλάχθηκε και αναδομήθηκε –πράγμα που συμβαίνει συνεχώς– να έτυχε να ταιριάζει με κάποια κύτταρα, που –τι ατυχία!– ανήκαν σε ανθρώπους. Αν ήταν κύτταρα ενός είδους φιδιού ούτε που θα το παίρναμε είδηση.

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.