Γιώργος Ναθαναήλ

Τζένι Έρπενμπεκ, Καιρός. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γερμανικά: Αλέξανδρος Κυπριώτης, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 422 σελ.

Ο Καιρός της Τζένι Έρπενμπεκ είναι το τυχερό της βιβλίο. Της έφερε το Μπούκερ και ταυτόχρονα την παγκόσμια επιτυχία. Υπήρχαν λόγοι γι’ αυτή. Ο πρώτος, είναι η διάπλατη θέα που μας αποκαλύπτει η Έρπενμπεκ στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Ο δεύτερος, η ιδιοφυής συνύφανση της προσωπικής ιστορίας ενός παράνομου ζευγαριού και της ιστορίας της Ανατολικής Γερμανίας. Ο τρίτος, το ύφος της συγγραφέως που είναι συχνά συναρπαστικό, σε ιστορικό ενεστώτα και με γρήγορες, αναπάντεχες και συχνά συμπληρωματικές ή ταυτόσημες εναλλαγές οπτικής γωνίας της αφήγησης. Κάποιοι μπορεί να αναζητούν και την εξήγηση της ανόδου ακροδεξιών και αντισυστημικών κομμάτων στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Η λογοτεχνία, βεβαίως, δεν είναι για να εμβαθύνουν οι αναγνώστες της σε πολιτικά ζητήματα. Ή είναι και γι’ αυτό;

«Η Washington Post δεν θα υποστηρίξει κανέναν προεδρικό υποψήφιο σε αυτές τις εκλογές. Ούτε σε οποιεσδήποτε μελλοντικές προεδρικές εκλογές. Επιστρέφουμε στις ρίζες μας να μην υποστηρίζουμε προεδρικούς υποψηφίους. […] Γνωρίζουμε ότι αυτό θα ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους, όπως ως σιωπηρή υποστήριξη ενός υποψηφίου, ή ως καταδίκη ενός άλλου, ή ως αποποίηση ευθύνης. Αυτό είναι αναπόφευκτο. Εμείς πάντως δεν το βλέπουμε έτσι.».

~ Ουίλιαμ Λιούις, εκδότης και διευθύνων σύμβουλος της Washington Post

*

«Τα πολιτικά ανέκδοτα ευδοκιμούν στις δικτατορίες», σημειώνει ο Christoph Kleeman, πρώην υπάλληλος της Αρχής Birthler, η οποία δημιουργήθηκε μετά τη γερμανική ενοποίηση για να διαχειριστεί τα αρχεία της μυστικής αστυνομίας της Ανατολικής Γερμανίας, ή αλλιώς  Στάζι. «Όποιος λέει ένα ανέκδοτο ή γελάει με αυτό δημιουργεί -για μια σύντομη στιγμή- δημοκρατία και χαμηλώνει τους ηγέτες του καθεστώτος στο μπόι του».

Υποθέτω ότι, κατά μία έννοια, μεγάλωσα προνομιούχος. Ο νονός μου ήταν ιδιοκτήτης κινηματογράφων και ο πατέρας μου ο διευθυντής τους. Εθνικόν, Όασις, Ορφεύς, όχι Σινεμά ο Παράδεισος λεγόντουσαν, αλλά οι εμπειρίες μου παρόμοιες. Στα «αυστηρώς ακατάλληλα» δεν έμπαινα, αλλά σε έργα που δεν ήταν ακριβώς για τη ηλικία μου τρύπωνα, παρέμενα κρυμμένος στο σκοτάδι και έβλεπα αχόρταγα την πολύχρωμη δέσμη που μεταμορφωνόταν σε ιστορίες μόλις έπεφτε στο μεγάλο άσπρο πανί.  Ένας μικρομέγαλος που πίστευε ότι ήταν προνομιούχος.

Είναι του Χάρβαρντ, του Γέιλ, της Οξφόρδης, της Σορβόννης, του ΜΙΤ. E, και λοιπόν; Επειδή σπούδασε ή διδάσκει σε ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, αυτό τον εξαγνίζει, τον κάνει Übermensch και του δίνει το δικαίωμα να μιλάει σαν αυθεντία επί παντός επιστητού, από τις ανθρώπινες σχέσεις μέχρι τους Ολυμπιακούς αγώνες και τη διαφορετικότητα; Ποιος φυσικός νόμος το ορίζει αυτό;

Claire Keegan, Πολύ αργά πια, μετάφραση από τα αγγλικά: Μαρτίνα Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο Αθήνα 2023, 52 σελ.

Η σύντομη ιστορία ενός που ήθελε να περάσει όλη του τη ζωή με μια γυναίκα, μόνο που για να έχει ελπίδες το όνειρό του να βγει αληθινός έπρεπε να είναι ένας άλλος. [ΤΒJ]

Με το Δ΄ Ψήφισμα της  8ης Ιανουαρίου 1975, η  Ε΄ Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων χαρακτήρισε το κίνημα  της 21ης Απριλίου 1967 πραξικόπημα. Οι τρεις πρωταίτιοι (Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος) δικάστηκαν για εσχάτη προδοσία και  καταδικάστηκαν σε θάνατο ως στασιαστές. Η ποινή τους, στο φορτισμένο και επικίνδυνο κλίμα εκείνων των ημερών,  μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αμέσως μετά, ο Καραμανλής είχε δηλώσει: «Και όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια». Ο Παπαδόπουλος δεν αποφυλακίστηκε ποτέ, ενώ  οι άλλοι δυο αποφυλακίστηκαν στην όγδοη δεκαετία της ζωής τους, για «ανήκεστο βλάβη» της υγείας τους, αβλαβείς πλέον αν και όχι μεταμελημένοι.

Βινιέτες από την αναστάσιμη Κέρκυρα

Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύεται στο Books' Journal, #152, που κυκλοφορεί - και είναι η κριτική στο τελευταίο βιβλίο του Πολ Όστερ, Αιματοβαμμένο έθνος, ένα δοκίμιο για την ελευθερία στην οπλοφορία στις ΗΠΑ και τις συνέπειές της. 

Paul Auster, Αιματοβαμμένο έθνος, φωτογραφίες: Spencer Ostrander, μετάφραση από τα αγγλικά: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 167 σελ.

Οι σκοτωμοί με πυροβόλα όπλα στην Αμερική δεν έχουν τελειωμό. Εκατό άνθρωποι ξεπαστρεύονται κάθε  μέρα –νονστόπ– και τέσσερις από αυτούς είναι ανήλικα παιδιά. Κάθε χρόνο σαράντα χιλιάδες ξεκληρίζονται από όπλα κάθε είδους. Ο Πολ Όστερ επιστράτευσε όλη του την αφηγηματική ικανότητα και τον πόνο της ψυχής του γι’ αυτό το καθημερινό μακέλεμα, για να γράψει ένα μικρό δοκίμιο 5 κεφαλαίων με τίτλο ενδεικτικό: Αιματοβαμμένο έθνος.

Ανδρέας Παππάς, Γλωσσίδια. Κείμενα για τη γλώσσα και όχι μόνο, Πατάκη, Αθήνα 2023, 328 σελ.

Οπως όταν θέλεις να αγοράσεις ένα κόκκινο αυτοκίνητο, παρατηρείς ξαφνικά πόσα πολλά είναι τα κόκκινα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν, έτσι και όταν διαβάσεις ένα βιβλίο για τα λάθη που διαπράττονται στη γλώσσα, το γλωσσικό σου αισθητήριο οξύνεται. Ένα βιβλίο που σε κάνει να βλέπεις κόκκινο είναι τα Γλωσσίδια του Ανδρέα Παππά, ενός ανθρώπου που όλη τη ζωή του, ως μεταφραστής και επιμελητής, εργάζεται με και για τη γλώσσα. Αν και επισημαίνει χοντράδες και λάθη στην καθημερινή χρήση της, πάντως, δεν εξάπτεται – καμιά φορά μόνο λίγο ειρωνεύεται. Αλλά πάντα διασκεδάζει.