«Μια τυχαία συνάντηση σ’ ένα αθηναϊκό μπαρ (την εποχή εκείνη το μόνο μπαρ που υπήρχε στην Αθήνα ήταν το Au Revoir στην Πατησίων, όμως δεν είναι βέβαιο ότι αναφέρεται σε αυτό), έδωσε την ευκαιρία να γνωριστούμε με τον Έλληνα λογοτέχνη Θράσο Καστανάκη που βρίσκεται αυτές τις μέρες στη χώρα μας. Όπως είναι γνωστό, ο διακεκριμένος πεζογράφος διαμένει μόνιμα στο Παρίσι και, μαζί με τον διαπρεπή Γάλλο ελληνιστή Αντρέ Μιραμπέλ, διδάσκουν στην εκεί Σχολή Ανατολικών Γλωσσών νεοελληνική λογοτεχνία.
Η μορφή του, βαθύτατα στοχαστική και εγκάρδια, μας έφερε στο νου τον αγαπημένο και αξέχαστο αδελφό του, τον Λουκά Καστανάκη και τον σεμνό κι ευγενικό εξάδελφό του, τον ζωγράφο Νίκο Καστανάκη, την απώλεια του οποίου θρηνήσαμε μόλις πριν από ένα μήνα. […]
– Έχετε πολλούς μαθητές;
– Περίπου 40. Η αγάπη τους για τα νεοελληνικά γράμματα και τη διάδοσή τους στους συμπατριώτες τους είναι συγκινητική. Αν βλέπατε με τι ειλικρινή σεβασμό παρακολουθούν τα μαθήματα και με τι πάθος απαγγέλλουν τους ποιητές μας, θα είχατε πεισθεί τι ρόλο παίζει η διάδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο να καταλάβουν οι ξένοι πόσο ξεχωριστή είναι η τέχνη της Ελλάδας μέσα στη διεθνή οικογένεια των λαών. Η πίστη αυτή των μαθητών μας εδραιώνει την πεποίθησή μας ότι και η νεώτερη λογοτεχνία μας στέκεται δίπλα στις πιο δοξασμένες, όπως είναι, ας πούμε, η γαλλική. Αναμφισβήτητα, συνεχίζει με ενθουσιασμό και συγκίνηση ο συνομιλητής μας, ο Κάλβος, ο Σολωμός και ο Παλαμάς, για να αναφέρω μόνο τους πιο κορυφαίους, τιμούν την ευρωπαϊκή ποίηση.
– Έχετε την ίδια γνώμη και για την πεζογραφία μας;
– Όχι τόσο. Νομίζω πως το ελληνικό μυθιστόρημα είναι κάπως καθυστερημένο. Οι αναμφισβήτητες αρετές του ελληνικού λαού εκφράζονται ασφαλώς στη λογοτεχνία μας. Αλλά η ποίηση είναι απόρροια του χαρακτήρα του Έλληνα. Ο Ρωμιός στοχάζεται και ομφαλοσκοπεί. Αυτό είναι στοιχείο της λυρικής έκφρασης. Η ποίηση σταματά τότε μόνο, όταν παρατηρούμε και ενδιαφερόμαστε για τον χαρακτήρα του διπλανού μας και όχι μόνο για τα δικά μας βιώματα. Τότε αρχίζει το μυθιστόρημα. Κάτι τέτοιο όμως νομίζω πως δεν ταιριάζει στην ψυχοσύνθεση του Έλληνα.
– Πώς λειτουργεί η Σχολή σας στο Παρίσι;
– Η φοίτηση είναι τριετής. Τον πρώτο χρόνο διδάσκουμε μόνο γλωσσικά μαθήματα. Ενώ στον δεύτερο και ιδιαίτερα στον τρίτο γίνεται η διδασκαλία των λογοτεχνικών. Η περίοδος που μας απασχολεί είναι από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους ώς το 1950. Οι μαθητές του τρίτου χρόνου δίνουν εξετάσεις γράφοντας μια έκθεση πάνω σ’ ένα λογοτεχνικό θέμα χωρίς τη βοήθεια λεξικού και γραμματικής. Π.χ. το περσινό θέμα ήταν: «Χαρακτήρες της νεοελληνικής λογοτεχνίας απ’ τον Ψυχάρη ώς σήμερα». Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να ξεχάσω την αποφασιστική συμβολή στη διάδοση των νεοελληνικών γραμμάτων, του αγαπημένου φίλου και συνεργάτη μου Αντρέ Μιραμπέλ.
– Από την ελληνική ποίηση ποιοι είναι πιο γνωστοί στη Γαλλία;
– Η γνώμη η δική μου συμπίπτει και με τη γνώμη των μαθητών μου και έτσι θα απαντήσω και για λογαριασμό τους. Εκτός από τον Κάλβο, τον Σολωμό και τον Παλαμά πιστεύω πως ο Σικελιανός, ο Βάρναλης και ο Καβάφης είναι από τις πιο εντονώτερες λυρικές φυσιογνωμίες μας. Επίσης αγαπημένοι και γνωστοί στο γαλλικό κοινό είναι και οι νεώτεροι, Ρίτσος, Βρεττάκος, Σεφέρης, Ελύτης και Γκάτσος. Φυσικά, από όσους θυμάμαι αυτή τη στιγμή, είναι κι ο Νίκος Καββαδίας.
Αυτά τα χρόνια η Ελλάδα είναι από τις χώρες που αληθινά τραβάνε το ενδιαφέρον των ξένων. Κι όχι μόνο για να θαυμάσουν τοπία της αλλά και για τον φιλόξενο κι ευγενικό λαό της. Στη Γαλλία είναι γνωστό πως από τους 10 που ταξιδεύουν στο εξωτερικό οι 6 πηγαίνουν στην Ελλάδα. Γι’ αυτό αναγκαίο είναι να γίνει μια προσπάθεια για μια πιο υπεύθυνη και συστηματική μεταφραστική εργασία ώστε οι Γάλλοι να μπορούν να γνωρίσουν τις επιτεύξεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
– Κι από τους πεζογράφους μας ποιοι είναι γνωστότεροι;
– Αν και οι μεταφράσεις έργων πεζογραφίας είναι ελάχιστες νομίζω πως το γαλλικό κοινό με ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα διάβαζε και θα ήθελε να γνωρίσει το έργο των παλαιών π.χ. του Παπαδιαμάντη. Φυσικά δεν πρέπει να αρνηθούμε επίσης την αξιόλογη προσφορά τα νεοελληνικά γράμματα του Στρατή Μυριβήλη, Βενέζη, Καραγάτση, Κοσμά Πολίτη, Πρεβελάκη, Τερζάκη, Κορνάρου, Πατατζή ή από τους νεώτερους του Κάζδαγλη, του Ρένου Αποστολίδη και άλλων, που αυτή τη στιγμή δεν μου έρχονται στο νου. Θα ’θελα ακόμα να σας πω πως ενώ σ’ όλο τον κόσμο η τέχνη της Αντίστασης κατέχει μια πολύ αξιόλογη θέση, στην Ελλάδα υστερεί. Αυτό είναι θλιβερό σημάδι.
– Θα θέλαμε προτού να σας αφήσουμε να μας πείτε τι ετοιμάζετε σεις προσωπικά;
– Στο σύντομο μέλλον ετοιμάζω να εκδώσω τη νεώτερη εργασία μου που αποτελείται από τέσσερα μυθιστορήματα. Μέχρι τώρα θέλησα να δώσω τον Έλληνα ξενητεμένο στην Ευρώπη. Η καινούργια μου εργασία είναι αφιερωμένη σε μια από τις δοξασμένες σελίδες της πατρίδας μας. Προσπαθώ να δώσω τον μαχόμενο και στρατευμένο Έλληνα στην Τουρκία. […]