Παρακολουθώντας τη συζήτηση που έχει πυροδοτηθεί στην Ευρώπη εξαιτίας των μαζικών διαδηλώσεων κατά του κράτους του Ισραήλ, διαδηλώσεις στις οποίες συμμετέχουν κυρίως υποστηρικτές της παγκόσμιας Αριστεράς και ισλαμιστές, οι περισσότεροι δημοσιολογούντες παραδέχονται ότι είχε υποτιμηθεί το εύρος και η ένταση του αντισημιτισμού σε αυτές τις κοινότητες. Το πρόβλημα στην παρούσα φάση βρίσκεται ακριβώς στην αδυναμία των δυτικών ηγετών, δημοσιολογούντων και όσων τέλος πάντων συμμετέχουν ενεργά στη δημόσια σφαίρα, να ερμηνεύσουν σωστά τις τάσεις και τα σύμβολα αυτών των κοινοτήτων. Κυριαρχούσε μια ευήθεια, εμφορούμενη από τυφλή πίστη στη μεταμορφωτική δύναμη της αέναης προόδου, ότι μπορούν να συνυπάρξουν εκ διαμέτρου αντίθετα πολιτισμικά πλαίσια και κοσμοθεάσεις εντός μιας κοινωνίας. Κάτι τέτοιο πλέον δεν υπάρχει.
Ακόμα και οι πιο μετριοπαθείς πολιτικοί, όπως η πρώην επίτροπος και υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου, υποστηρίζουν δημοσίως ότι δεν μπορούν να ενσωματωθούν μεγάλες ισλαμικές κοινότητες, εισπράττοντας τόνους ύβρεων και συκοφαντιών από τη γνωστή σε όλους μας Αριστερά, η οποία έχει αναλάβει το ρόλο του φανατικού απολογητή των ισλαμιστών σε μια απέλπιδα προσπάθεια να βρει λόγο ύπαρξης σ’ έναν κόσμο που αναδιατάσσεται ραγδαία. Τι σημαίνει όμως αυτή η συνταύτιση της παγκόσμιας Αριστεράς με τους τζιχαντιστές; Επιπλέον, τι σημαίνει η παραδοχή των δημοσιολογούντων ότι είχε υποτιμηθεί ο υποβόσκων αντισημιτισμός;
Απαντήσεις σ’ αυτά τα πολύ ουσιαστικά ερωτήματα δίνει ο γνωστός μεσαιωνολόγος και ιστορικός της χιλιαστικής σκέψης Richard Landes, προειδοποιώντας για τα ανησυχητικά επίπεδα αντισημιτισμού στις ισλαμικές κοινότητες, εις ώτα μη ακουόντων. Σύμφωνα λοιπόν με τον αμερικανό ιστορικό, κοντά στις αρχές του 21ου αιώνα παρατηρείται μια στροφή στην ισλαμική σκέψη. Ενώ στα μέσα του 20ού αιώνα η συνωμοσιολογική σκέψη έβρισκε απήχηση σε περιθωριοποιημένα ακροατήρια μουσουλμάνων, στο πέρασμα προς τον 21ο αιώνα άρχισε να κερδίζει τις ψυχές και τις καρδιές όλο και περισσότερων μουσουλμάνων, τείνοντας να γίνει πια κυρίαρχη. Ο νέος χιλιασμός του 21ου αιώνα, παρότι δανείζεται μοτίβα και στρατηγικές από τα χιλιαστικά χριστιανικά κινήματα του μεσαίωνα, έχει ένα επιπλέον όπλο στη φαρέτρα του, που το καθιστά πιο αποτελεσματικό: το διαδίκτυο. Μέσα απ’ αυτό, τα χιλιαστικά μηνύματα των ισλαμιστών μπορούν να ταξιδέψουν σε όλη την υφήλιο και να φτάσουν στην οθόνη κάθε μουσουλμάνου, αποκτώντας μια τεράστια δεξαμενή δυνητικών lone wolves, που ήταν και είναι έτοιμοι να γίνουν μάρτυρες. Ποια είναι όμως τα διακριτά χαρακτηριστικά του νέου χιλιασμού;
Σύμφωνα με τον Landes, μέσα σ’ αυτή τη σκέψη, η Δύση (εβραιοχριστιανικός πολιτισμός) παρουσιάζεται ως το απόλυτο κακό, ο δαίμων Dajjal της ισλαμικής εσχατολογίας, που κυριαρχεί πριν από την ημέρα της Κρίσεως: παγκοσμιοποίηση και κυριαρχία της Δύσης, απελευθέρωση των γυναικών, τεχνολογική ανάπτυξη, απιστία και ηθική έκπτωση των Δυτικών, κατακερματισμός των μουσουλμάνων, ίδρυση του κράτους του Ισραήλ[1]. Όλα αυτά εντάσσονται σ’ ένα εσχατολογικό πλαίσιο το οποίο αποκτά όλο και περισσότερα ερείσματα στις ισλαμικές κοινότητες. Βασικός φορέας της ισλαμικής αποκαλυπτικής σκέψης είναι μια παλαιστινιακή οργάνωση που ιδρύθηκε το 1987: η Χαμάς. Στο καταστατικό της Χαμάς εντοπίζονται όλα τα παραπάνω εσχατολογικά μοτίβα, μεταξύ των οποίων η αναγκαιότητα ενός παγκόσμιου τζιχάντ για την επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος: «δεν υπάρχει καμία λύση για το παλαιστινιακό ζήτημα πέρα από τον ιερό πόλεμο» (παρ. 13)[2]. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι κανένας μουσουλμάνος δεν επιτρέπεται να διαπραγματεύεται με απίστους για τη μοίρα της Παλαιστίνης, ενώ όποιος το κάνει θα αντιμετωπίζεται ως προδότης.
Η τομή της Χαμάς, σύμφωνα με τον αμερικανό ιστορικό, έγκειται στην προσπάθειά της να προσδώσει στην αποστολή της μια καθολικότητα:
αλλά το καταστατικό της Χαμάς παρουσιάζει μια προσπάθεια μετατροπής του φαταλισμού σε παγκόσμιο φαινόμενο και με αυτό μοιράζεται μαζί με τον Οσάμα Μπιν Λάντεν την αίσθηση ότι ολόκληρο το Ισλάμ αφυπνίζεται. […] Η Χαμάς, μαζί με τους Μουτζαχεντίν, εμφανίζει μια δραματική στροφή από την παθητική στη δραστήρια αποκαλυπτική σκέψη[3].
Η αποστολή της Χαμάς, επομένως, δεν είναι χωροχρονικά περιορισμένη αλλά εκτείνεται στα βάθη των αιώνων, πίσω στην απαρχή του ισλαμικού μηνύματος, ενώ τοπικά εκτείνεται σ’ όλη την υφήλιο, σε κάθε μέρος όπου ζει έστω και ένας μουσουλμάνος και αποδέχεται το Ισλάμ ως τον απόλυτα έγκυρο τρόπο ζωής (παρ. 5). Χαρακτηριστική είναι επίσης η μετατροπή της επίθεσης αυτοκτονίας από περιθωριοποιημένο σε κυρίαρχο μοντέλο επίθεσης στην παλαιστινιακή και μουσουλμανική κοινότητα, ιδιαίτερα μετά τη δεύτερη Ιντιφάντα, ξεπερνώντας το 80% σε ποσοστά αποδοχής, όταν πριν από το 2000 βρισκόταν στο 25%[4].
Η κουλτούρα θανάτου γίνεται λοιπόν κυρίαρχη θεωρητική σκευή αντιπαράθεσης με τη Δύση, κάτι στο οποίο συνέβαλε και το διαδίκτυο, καθώς πλέον στρατολογούνται διόλου ευκαταφρόνητες ομάδες ισλαμιστών τρομοκρατών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία η αντιπαράθεση με τη Δύση λαμβάνει κοσμικές διαστάσεις. Προσπάθησα να παρουσιάσω συνοπτικά την εσχατολογική ισλαμική σκέψη, επικεντρωμένος στο φαινόμενο Χαμάς, ώστε να μπορέσουμε να αντιληφθούμε καλύτερα τι διακυβεύεται αυτή τη στιγμή στις δυτικές κοινωνίες αλλά και ποιοι είναι οι άσπονδοι εχθροί της. Αρχικά, το φαινόμενο του αντισημιτισμού, που αρχικώς είχε υποτιμηθεί, τώρα εξηγείται καλύτερα και αποδεικνύεται ότι λόγω της δυτικής ευήθειας πράγματι αντιμετωπίστηκαν με ελαφρότητα όλα τα στοιχεία που συνέτειναν στην ανάδυση μιας χιλιαστικής τάσης, αυτή τη φορά όχι στις παρυφές αλλά στο επίκεντρο του Ισλάμ. Με αυτόν τον τρόπο, η Δύση άφησε ένα φίδι να φυτρώσει στον κόρφο της, αδυνατώντας πλέον όχι μόνο να το ελέγξει αλλά και περιορίζοντας τις αντιδράσεις της στο ελάχιστο.
Σε αυτό το σημείο περνάμε σε μια άλλη σημαντική πτυχή του ζητήματος: την αυτοκαταστροφή της ανεκτικότητας. Η ανεκτικότητα, ως εργαλείο ειρηνικής συμβίωσης, πρέπει να συνυπάρχει με άλλα εργαλεία, κυρίως προνεωτερικά, τα οποία θα τη συντηρούν –να μια ωραία λέξη που ξενίζει–, παραμερίζοντας στρεβλές θεωρήσεις που οδηγούν στην αυτοκατάργησή της. Διότι τι νόημα θα είχε μια πλεονάζουσα ανεκτικότητα που μένει ανοχύρωτη απέναντι σε όσους θέλουν να την καταστρατηγήσουν, εμφορούμενοι από την ιδέα ενός και μόνου έγκυρου τρόπου ζωής; Πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα δεν θα μπορούσα να φανταστώ από την πρόταση γονέων να αποσυρθεί το όνομα Άννα Φρανκ από παιδικό σταθμό στη Γερμανία, ώστε να γίνει τάχα μου πιο συμπεριληπτικό. Σύμφωνα με τη διευθύντρια, η ιστορία της νεαρής εβραίας είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή από μικρά παιδιά, γι’ αυτό και τάχθηκε υπέρ της απόσυρσης του ονόματος.[5]
Εδώ κατά τη γνώμη μου βρίσκεται η αχίλλειος πτέρνα της Δύσης. Εδώ και καιρό, εξαιτίας μιας φαύλης συμπεριληπτικότητας ή ανεκτικότητας, καταργούμε σύμβολα που λειτουργούν ευεργετικά για την κοινότητα, καθώς παγιώνουν τους κοινούς μας δεσμούς, την κοινή μας πορεία και θεμελιώνουν την κοινή μας ταυτότητα, ενώ από την άλλη οι ισλαμιστές γαλουχούνται μέσα από πλήθος συμβόλων, τα οποία κατευθύνουν τη ζωή τους ακόμα και όταν το τίμημα είναι να ανατιναχθούν αγκαλιά με έναν εκρηκτικό μηχανισμό.
Μήπως, τελικά, αυτή η συμπεριληπτικότητα απογυμνώνει ή –για να το θέσω καλύτερα– αφοπλίζει τις νέες γενιές από τις αρχές και τις αξίες οι οποίες διαμορφώνουν την ταυτότητα των κοινοτήτων, βοηθώντας στη συνέχιση της ιστορικής τους πορείας, την ίδια στιγμή που οι αντίστοιχες γενιές ισλαμιστών σφυρηλατούνται με βάση σκληρές αντιλήψεις για τη ζωή και το θάνατο;
[1] Richard Landes, Heaven on Earth, USA: Oxford University Press, 2011, σελ. 422.
[2] https://avalon.law.yale.edu/20th_century/hamas.asp
[3] Richard Landes, Heaven on Earth, USA: Oxford University Press, 2011, σελ. 451. Βλ. παράγραφο 7 του καταστατικού: «το κίνημα είναι παγκόσμιο».
[4] Ο.π, σελ. 462.
[5] https://www.mdr.de/nachrichten/sachsen-anhalt/stendal/stendal/kita-umbennung-anne-frank-weltentdecker-debatte-106.html
