Τεύχος 150

Πτήση και μετεωρισμός στον Αλέξη Πανσέληνο

Μια από τις πιο διαδεδομένες κοινοτοπίες όσων ασχολούνται με ζητήματα λογοτεχνίας και γραφής στην Ελλάδα, είναι ότι στη χώρα μας δεν παράγεται μυθιστόρημα με υψηλό επίπεδο και ότι σε γενικές γραμμές «χωλαίνουμε» όποτε πρέπει να υπερβούμε τη μικρή κλίμακα και τους λίγους, μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού, αφηγηματικούς χαρακτήρες. Προσωπικά, από παλιά διαφωνούσα με αυτή την παραδοχή, προσπαθώντας να οργανώσω «γραμμές άμυνας» σε σχέση με την βαλλόμενη αξία του ελληνικού μυθιστορήματος, κυρίως επικαλούμενος συγγραφείς που το έχουν υπηρετήσει κατά προτεραιότητα και με μεγάλη ευσυνειδησία, με έμπνευση και εν τέλει με αποτελεσματικότητα, ανάμεσα στους οποίους περίοπτη θέση κατέχει εδώ και δεκαετίες ο Αλέξης Πανσέληνος.

Ο θάνατος του Φραντς Μπεκενμπάουερ (Franz Beckenbauer, 11 Σεπτεμβρίου 1945 - 7 Ιανουαρίου 2024) συνιστά την πιο μεγάλη πρόσφατη απώλεια στον κόσμο του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Χάρη στην κλάση του και στην ικανότητά του να ηγείται τόσο της Μπάγερν Μονάχου (με την οποία κατέκτησε τρία Κύπελλα Πρωταθλητριών Ευρώπης στα έτη 1974-1976) όσο και της  Εθνικής Δυτικής Γερμανίας (με την οποία κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1974) σφράγισε την ιστορία του πιο λαοφιλούς στον κόσμο αθλήματος τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Η ψυχραιμία με την οποία διηύθυνε, ξεκινώντας από πίσω, το παιχνίδι και των δύο αυτών ομάδων, η πολύ καλή τεχνική του κατάρτιση και η «αβίαστη» κομψότητα των κινήσεών του έκαναν τον φίλαθλο κόσμο της εποχής του να στρέψει το βλέμμα του σ’ έναν αμυντικό!

Ο Αλέξης Πανσέληνος είναι ένας συγγραφέας που τον παρακολουθώ από το πρώτο του βιβλίο. Μεγαλώνω μαζί του. Γνωρίζω τα πατήματά του, βλέπω τις μετατοπίσεις του, υφολογικά και ιδεολογικά, ανιχνεύω τα συγγραφικά κόλπα του. Ανέκαθεν σκεπτόμουν ότι είναι η ώρα για μια συνέντευξη μαζί του. Κι η ώρα ήρθε ενόψει της επανακυκλοφορίας του πρώτου πεζογραφικού βιβλίου του, των Ιστοριών με σκύλους.

Η εκ των έσω υπονόμευση της ρεαλιστικής αφήγησης στα μυθιστορήματα του Αλέξη Πανσέληνου

Αλέξης Πανσέληνος, Ο Κουτσός Άγγελος, δεύτερη έκδοση, Μεταίχμιο, Αθήνα 2021, 488 σελ.

Αλέξης Πανσέληνος, Κρυφή Πόρτα, Μεταίχμιο, Αθήνα 2016, 184 σελ.

Αλέξης Πανσέληνος, Λάδι σε καμβά,  Μεταίχμιο, Αθήνα 2022, 224 σελ.

Έχω αναφερθεί και με άλλη ευκαιρία στη διπλή φύση της μυθιστορηματικής αφήγησης του Αλέξη Πανσέληνου: τον ενδιαφέρει ως πεζογράφο πολύ σοβαρά η πρόσδεση στην Ιστορία αλλά εκείνο που δίνει τον ιδιαίτερο τόνο στο έργο του είναι η καταφυγή στον μύθο – με διάφορους τρόπους. Γενικότερα η σχέση λογοτεχνίας και ζωής στην πεζογραφία του είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα, όπως και το σχήμα της ύβρεως και της τιμωρίας και η θεματική της καταξίωσης στην τέχνη και στη ζωή. Τεύχος 150

Honoré de Balzac, Ευγενία Γκραντέ, μετάφραση από τα γαλλικά Μίνα Αδελάντε, Κίχλη, Αθήνα, 2023, 352 σελ.

Θεμελιωτής του ρεαλισμού στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αρκείται στην πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας, ακούραστος μέχρι εξαντλήσεως συγγραφέας με μεγάλη φαντασία αλλά πρωτίστως δεινός παρατηρητής της ανθρώπινης φύσης και γνώστης της ανθρώπινης ψυχής, ο Μπαλζάκ ξεκίνησε να γράφει την Ευγενία Γκραντέ το καλοκαίρι του 1833 και ολοκληρώνοντάς την είχε πια συλλάβει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, τη σύνθεση ενός μωσαϊκού της ζωής στη Γαλλία, την εξαντλητική σκιαγράφηση ενός ολόκληρου κόσμου με πάνω από 2.000 χαρακτήρες, τις συνήθειες, τα πάθη και τις αδυναμίες αυτών των ανθρώπων που ξεπερνούν την εποχή τους. Η Ευγενία Γκραντέ είναι η πρώτη ψηφίδα αυτού του μωσαϊκού και, μαζί με την Ούρσουλα Μιερουέ και την Πιερρέτ, συνθέτουν την τριλογία της γαλλικής επαρχίας

Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως και η ευρύτερη επίθεση στην Ευρωπαϊκή Τάξη Ασφαλείας θέτει το ζήτημα της πανευρωπαϊκής συνεργασίας και εντός αλλά και πέραν των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Tεύχος 150

Νίκος Λεβέντης (1947-2024): ἀπὸ τὸν λυρισμὸ στὴν παρωδία

Hans Kundnani, Eurowhiteness. Culture, Empire and Race in the European Project, Hurst, 2023, 248 σελ. 

Είναι ζωντανός ο θεμελιώδης στόχος για ευρωπαϊκή «ενότητα» και «πολυμορφία»; Και πώς μπορούν οι ευρωπαϊκοί λαοί να συνυπάρχουν, ενώ η ιστορία τους είναι ιστορία πολεμικής αντιπαλότητας και ενώ απουσιάζει ο ιστορικός μύθος; 

Η Κρυφή Γοητεία της Πλαστογραφίας, κατάλογος έκθεσης (ελληνικά - αγγλικά), επιμέλεια: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2024, 120 σελ.

Fake for Real, A History of Forgery and Falsification, επιμέλεια: Andrea Mork - Tessa Ryan - Julian Hale, Πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 2η έκδοση, Βρυξέλλες 2024, 204 σελ.

Η πλαστογραφία στην τέχνη είναι εξίσου μεμπτή, όπως και στις άλλες δραστηριότητες της ζωής. Κι όμως. Σπουδαίοι καλλιτέχνες, όπως π.χ. ο Μικελάντζελο, είχαν διαπρέψει ως πλαστογράφοι. Δυο διαφορετικές εκθέσεις στο Τελλόγλειο της Θεσσαλονίκης θέτουν με ιδιαίτερο τρόπο τις πολλές διαστάσεις που έχει η πλαστογραφία στην τέχνη ενώ, επιτέλους με επίσημο και διδακτικό τρόπο, ανακινείται το ζήτημα των πλαστών που φωλιάζουν ακόμα αδιερεύνητα στις αποθήκες των μουσείων μας. [TΒJ]

Elena Granaglia, Uguaglianza di opportunità. Si, ma quale?, Laterza, 2022, 176 σελ.

Όποιος νοιάζεται για την ισότητα ευκαιριών που μπορούν να δίνουν οι κοινωνίες στα νεότερα μέλη τους είναι ανήσυχος. Ακόμα κι αν, θεωρητικά, εξασφαλιζόταν η ίδια γραμμή αφετηρίας για όλους, στη συνέχεια η απόκλιση των ατομικών επιλογών που θα μπορούσε να οδηγήσει σε θεμιτές ανισότητες μοιάζει εύλογη, επειδή θα την υπονομεύσουν δύο πανίσχυροι μηχανισμούς παραγωγής ανισοτήτων: η αγορά και η οικογένεια. Η καθηγήτρια Έλενα Γκρανάλια επιμένει στη σημασία της ισότητας ευκαιριών και αναλύει τρεις τρόπους προς την επίτευξή της, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα καθενός απ’ αυτούς. Τεύχος 150 [ΤΒJ]