Υπάρχουν διάφορες εύλογες ερμηνείες για τις πρόσφατες αλλαγές στη ρωσική ηγεσία, κάτι που προσέχτηκε ιδιαίτερα και εκτός Ρωσίας. Όπως συμβαίνει συχνά με την «Κρεμλινολογία», οι ερμηνείες που έχουν δοθεί δεν επιτυγχάνουν την πλήρη αποσαφήνιση των αλλαγών, καθώς αναζητούν μια λογική που μπορεί είτε να απουσιάζει είτε να είναι δευτερεύουσα. Ορισμένοι θεωρούν την αντικατάσταση του προηγούμενου υπουργού Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού ως αντίδραση στην, επί της ουσίας, αποτυχία του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, η νέα θέση του Σοϊγκού ως γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, του οποίου ήταν ήδη μέλος ως υπουργός Άμυνας, αποτελεί από ορισμένες απόψεις προαγωγή.
Ο διάδοχός του στο υπουργείο Άμυνας, Αντρέι Μπελούσοφ, λέγεται ότι είναι καλός οικονομολόγος. Επομένως, ο διορισμός του θεωρείται ένδειξη ότι η Ρωσία θέλει να επιταχύνει τη μετάβαση σε μια πολεμική οικονομία. Ωστόσο, ο πρώην πρώτος αναπληρωτής πρωθυπουργός Μπελούσοφ, κατά έναν τρόπο, έχει υποβιβαστεί διοριζόμενος στη θέση ενός απλού υπουργού. Δεν έχει καμία εμπειρία στο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα και το υπουργείο του θα ασχολείται περισσότερο με την εφοδιαστική παρά με την οικονομία του πολέμου.
Τα δυσνόητα κίνητρα
Σαφής στρατηγική πίσω από όλα αυτά δεν είναι ακόμη εμφανής. Η πολιτική προσωποπαγών καθεστώτων, όπως αυτό του Πούτιν, καθορίζεται συχνά περισσότερο από ενδοδιοικητικά και εξουσιαστικά πολιτικά κίνητρα που είναι δύσκολο να ερμηνευτούν, παρά από προφανείς στόχους εσωτερικής ή εξωτερικής πολιτικής. Αυτή η ήδη αδιαφανής κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί από παράλογες πτυχές που είναι ακόμη πιο δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν. Όταν αξιολογούν τη λεγόμενη «κάθετη εξουσία» του Πούτιν και παρόμοιων ισχυρών, οι ξένοι παρατηρητές υποθέτουν μερικές φορές έναν στρατηγικό ορθολογισμό που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει.
Αντίθετα, μπορεί να γινόμαστε μάρτυρες μιας «μάχης των μπουλντόγκ κάτω από το χαλί», η οποία αψηφά την προσεκτική παρατήρηση και την εύκολη ερμηνεία. Πρέπει να μη διαταραχθεί η ισορροπία των διαφόρων φατριών που βρίσκονται γύρω από τον Πούτιν επειδή, διαφορετικά, όλα αυτά τα πρόσωπα θα αναλώνονται σε προσωπικές διαμάχες.
Πάντως, η απομάκρυνση του Σοϊγκού από το υπουργείο Άμυνας αυξάνει τη δύναμη του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Βαλέρι Γκερασίμοφ, ο οποίος έχει επίσης τη διοίκηση του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Γκερασίμοφ εμφανίζεται έτσι ως ο κύριος νικητής αυτού του ιδιότυπου ροκέ.[1] Και υπάρχει επίσης ένας ξεκάθαρα χαμένος.
Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή του ευρέως συζητούμενου υποβιβασμού του Σοϊγκού είναι η απομάκρυνση του Νικολάι Πατρούσεφ από τη σημντική θέση του γραμματέα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ο Πατρούσεφ θεωρούνταν έως την απομάκρυνσή του ο δεύτερος πιο ισχυρός πολιτικός στη Ρωσία. Γι’ αυτό, όσοι παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στη Ρωσία περιμένουν τώρα να δουν τι θα γίνει με τον πολιτικό αυτόν. Ο Πούτιν τον υποβίβασε στην παράξενη θέση του προεδρικού βοηθού για τη ναυπηγική βιομηχανία. Παράλληλα, όμως, ο 46χρονος γιος του Πατρούσεφ, ο Ντμίτρι Πατρούσεφ, μέχρι πρότινος υπουργός Γεωργίας της Ρωσίας, προήχθη σε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης αρμόδιο για τη γεωργία.
Είναι σαφές ότι η αντικατάσταση του Πατρούσεφ θα μειώσει τη σημασία του Συμβουλίου Ασφαλείας στη ρωσική δομή εξουσίας. Στη Ρωσία του Πούτιν, όχι μόνο μεμονωμένα αξιώματα αλλά και ολόκληρα θεσμικά όργανα έχουν ασαφώς καθορισμένες εξουσίες. Η «αποθεσμοποίηση» από τον Πούτιν σχεδόν όλων των οργάνων του ρωσικού πολιτικού συστήματος είναι μια επακόλουθη εξέλιξη.
Σκόρπια δύναμη
Η δημοφιλής εξήγηση για το διορισμό του Μπελούσοφ στη θέση του υπουργού Άμυνας είναι η οικονομική του επάρκεια, απαραίτητη όπως γράφτηκε προηγουμένως για τη μετάβαση της Ρωσίας σε μια πολεμική οικονομία. Ωστόσο, παραμένει ασαφές σε ποιο βαθμό ο οικονομολόγος θα μπορέσει να κάνει αλλαγές στην κορυφή του τεράστιου υπουργικού του μηχανισμού, στην κατεύθυνση κάποιων στρατιωτικοοικονομικών βελτιώσεων. Το Υπουργείο Άμυνας είναι εξαιρετικά συγκεντρωτικό και έχει υποστεί ελάχιστες μεταρρυθμίσεις. Ο Μπελούσοφ πρέπει πρώτα να μεταρρυθμίσει το ίδιο το υπουργείο προτού μπορέσει να ασχοληθεί με στρατηγικά καθήκοντα. Μια τέτοια μεταρρύθμιση διαρκούντος του πολέμου δεν είναι εύκολη. Εν πάση περιπτώσει, δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν όλες αυτές οι εκτιμήσεις έχουν τελικά σημασία για τον διορισμό του Μπελούσοφ, ούτε καιο ανάλογες εκτιμήσεις για άλλες πρόσφατες αποστρατεύσεις και προαγωγές.
Είναι πιθανόν κάποιες προσωπικές εύνοιες του Πούτιν προς πρόσωπα ή οι συγκρούσεις ανάμεσα σε διάφορες ομάδες, οι οποίες είναι δυσανάγνωστες ακόμα και για παρατηρητές της Ρωσίας από το εξωτερικό, να έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Ορισμένοι φτάνουν στο σημείο να βλέπουν στο πρόσωπο του Μπελούσοφ ή/και του υιού Πατρούσεφ πρίγκιπες του στέμματος, υποψήφιους μιας πιθανής διαδοχής του Πούτιν. Αυτό μπορεί να ισχύει, μπορεί και να μην ισχύει. Δεν είναι δυνατόν ούτε οι εγχώριοι ούτε οι ξένοι παρατηρητές να αποκωδικοποιήσουν πλήρως την εξέλιξη του βυζαντινού αστερισμού της πολιτικής ελίτ της Ρωσίας.
[1] ΣτΜ: Το ροκέ είναι μια ειδική κίνηση στο σκάκι όπου συμμετέχουν ο βασιλιάς και ένας από τους δυο πύργους. Πραγματοποιείται με την μετακίνηση του βασιλιά δύο τετράγωνα προς τον πύργο και τη μετακίνηση του πύργου στο τετράγωνο ανάμεσα στην αρχική και την τελική θέση του βασιλιά.