Πόσο δύσκολο είναι να κερδίσεις το παγκόσμιο κύπελλο;
Για τους κοινούς θνητούς η ερώτηση είναι δίχως νόημα. Το τρόπαιο είναι τόσο απόμακρο από τις εμπειρίες και τις δυνατότητές μας ή τα πράγματα που μπορούμε να φανταστούμε, όσο και οι αλλόκοτες φωτογραφίες της NASA από το βαθύ διάστημα. Ναι, θαυμάζουμε τις παράξενες χρωματιστές αναρχίες πρωτοάστρων που αιωρούνται σαν σταρτρεκικές κλεψύδρες σε ασύλληπτα μακρινούς γαλαξίες. Αλλά τα έτη φωτός, τα μεγέθη και τα σχήματα ξεπερνούν το δικό μας σκεπτό και βιώσιμο. Παρά την αμεσότητα της κερκίδας ή της οθόνης, η σχέση μας με το Μουντιάλ υπερκαθορίζεται από πολλαπλές αγεφύρωτες αποστάσεις.
Ακόμα και αν αγνοήσουμε το point-of-view των θεατών και στραφούμε στους υπεραθλητές που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατορθώνουν να παίξουν σε Μουντιάλ, οι αποστάσεις παραμένουν. Κάθε τέσσερα χρόνια, εκατοντάδες αστέρια παγκοσμίου κλάσεως τα δίνουν όλα στα γήπεδα, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία βλέπει την πρωτιά όπως κι εμείς, από την τηλεόραση. Πρόκειται για το so close and yet so far, τόσο κοντά και τόσο μακριά. Τόσο κοντά: από τη στιγμή που μια ομάδα προκριθεί στους 16, τη χωρίζουν μόνο 4 παιχνίδια από το παγκόσμιο κύπελλο. 360 λεπτά ποδοσφαίρου ή παραπάνω αν κάποια παιχνίδια πάνε σε παράταση ή πέναλτι. Τέσσερα ματς δεν είναι τίποτα και θεωρητικά οποιοσδήποτε μπορεί να νικήσει τέσσερις φορές στη σειρά, ακόμη και σαν στατιστικό λάθος. Ταυτόχρονα είναι απλησίαστο: με εξαίρεση τη νικήτρια, όλες οι κορυφαίες ομάδες στον κόσμο αποτυγχάνουν.
Γύρω από αυτό το «τόσο μακριά, τόσο κοντά» περιστρέφονται και οι συζητήσεις του ποιος ή ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι «όλων των εποχών». Ο 20ός αιώνας μάς έδωσε την Αγία Τριάδα Πελέ, Κρόιφ, Μαραντόνα. Η ποδοσφαιρική εκδοχή των Μεγάλων Ανδρών της Ιστορίας ήταν και πεδίο βιβλικών παρομοιώσεων. Πελέ και Μαραντόνα αποτελούσαν Την Γένεσιν του φουτμπολικού μεγαλείου. Τον Κρόιφ τον κυνηγούσε Η Πτώσις ή, ακόμη χειρότερα, το φάντασμα του Ιώβ. Ο χαρισματικός Ολλανδός άγγιξε το Παγκόσμιο Κύπελλο για 25 λεπτά στον τελικό του 1974 αλλά στο τέλος έχασε. Με τρεις ήττες σε τρεις τελικούς σε τρεις διαφορετικές ηπείρους (1974, 1978, 2010), οι Πορτοκαλί είναι οι πλέον αρμόδιοι στο πάνελ Γιατί Είναι Αδύνατο Να Κερδίσεις Σε Μουντιάλ.
Ο 35χρονος Λιονέλ Μέσι, ο μεγαλύτερος παίκτης του 21ου αιώνα που δεν έχει κερδίσει, κάνει κύκνεια προσπάθεια στο Κατάρ προκειμένου να μη συμπεριληφθεί στην ολλανδική συνομοταξία αλλά να καθίσει δίπλα σε Πελέ και Μαραντόνα.
Κάθε εποχή παράγει τους δικούς της μεγάλους. Πελέ, Κρόιφ, Μαραντόνα ήταν μυθολογία και ρομαντική κοινωνιολογία φανέλας και αλάνας που δεν έχουν σχέση με το 2022. Ο Μέσι είναι προϊόν οργανωμένων ακαδημιών στις οποίες αφοσιωμένα και φιλόδοξα παιδιά από όλο τον πλανήτη γίνονται managed products και επενδυτικές ευκαιρίες εντός και εκτός γηπέδων. Το 2000, σε ηλικία 13 ετών, βρέθηκε στο ταλεντοτροφείο της Μπαρτσελόνα και τέσσερα χρόνια αργότερα έπαιζε στην πρώτη ομάδα. Ο Μέσι είναι ο εξέχων φουτμπόλερ στην απαρχή των big data όπου επιδόσεις και αποδόσεις των σούπερσταρ κατακερματίζονται, εξειδικεύονται και απαιτούν εμπειρικές απαντήσεις.
Trumedia - Stats Perform
Οι πολλοί συνωστίζονται στην κάτω αριστερή γωνία. Ο Μέσι είναι η κόκκινη κουκίδα πάνω δεξιά. Ryan O’Hanlon. Messi’s back. Why the PSG, Argentina star might be the world’s best player (again).
Πόσο καλός είναι ο Μέσι; Στο διάγραμμα που απεικονίζει πάσες στην περιοχή του πέναλτι με συγκεντρωτικά στοιχεία των Big Five (5 μεγάλα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα) από το 2010, ο Μέσι είναι η μοναχική κόκκινη κουκίδα πάνω δεξιά. Κάθε χρόνο κάποιος διαφορετικός παίκτης έχει εξαιρετική σαιζόν. Ο Μέσι ήταν και παραμένει πρώτος κάθε χρόνο εδώ και 12 χρόνια. Με ένα άλλο μέτρο παραγωγικότητας, ο Λιονέλ φέτος έχει μέσο όρο 1.45 NPG + A/90 (1,45 γκολ-όχι-από-πέναλτι + ασίστ) σε κάθε παιχνίδι. Αν τα προσθέσουμε στις 10,1 πάσες-στην-αντίπαλη-περιοχή ανά-παιχνίδι, τότε είναι εκτός συναγωνισμού.
Σε σύγκριση με τέτοια αμείλικτη μικροσκοπική προσήλωση σε αδυσώπητα data από κάθε παιχνίδι, κάθε σαββατοκύριακο, κάθε σεζόν επί 12 χρόνια, οι νοσταλγικές αναφορές και μελό χολιγουντιανά ενσταντανέ της Αγίας Τριάδας του 20ού αιώνα θυμίζουν πρίγκιπες του παραμυθιού με μαγικά ποδοσφαιρικά παπούτσια. Και βεβαίως, στην εποχή του VAR (Video Assistant Referee), όπου αμφιλεγόμενες φάσεις ανατέμνονται από κάθε δυνατή οπτική γωνία και τα οφσάιντ σφυρίζονται για χιλιοστά αν όχι λιγότερο, δεν υπάρχει Χέρι του Θεού.
Αλλά παρά την αδιαμφισβήτητη υπεροχή του, ο Μέσι δεν έχει κερδίσει το παγκόσμιο κύπελλο. Το 2010 τον είδαμε να βολοδέρνει ενώ η Αργεντινή συντριβόταν 4-0 στον προημιτελικό με τη Γερμανία. Το 2014 έφτασε στην πηγή, πάλεψε για 113 λεπτά και ηττήθηκε στην παράταση πάλι από Die Mannschaft. Ντοκιμαντέρ τον δείχνουν να κάνει εμετό από αφόρητο στρες. Το 2018 έχασε 4-3 από τη Γαλλία στη συναρπαστική αναμέτρηση όπου μας τύφλωσε ο 19χρονος Εμπαπέ (ήταν τόσο πιτσιρικάς ώστε στα close ups βλέπαμε την ακμή στο πρόσωπό του.) Δεν ήταν λίγοι αυτοί που θεώρησαν ότι σε εκείνο το παιχνίδι η σκυτάλη πέρασε από τον Μέσι στον Εμπαπέ.
Η Αργεντινή έφτασε στο Κατάρ πετώντας κυριολεκτικά και μεταφορικά. Παρέμενε αήττητη επί 36 συνεχόμενα ματς από τον Ιούλιο του 2019, και θριάμβευσε στο Μαρακανά σε βάρος της Βραζιλίας κερδίζοντας το Copa America, μείζον τρόπαιο, μετά από 28 χρόνια. Εάν η φετινή Αργεντινή είναι καλύτερη από το 2014 –αυτό ήταν το κονσένσους παραμονές του Κατάρ– και έχει τον Μέσι σε κορυφαία φόρμα, τότε είναι φαβορί. Όμως, το πρώτο ματς με τη Σαουδική Αραβία έληξε με το πιο απρόσμενο αποτέλεσμα.
Αυτό που κάνει το 1-2 ακατανόητο είναι ότι η Αργεντινή έπαιξε σαν Αργεντινή και προηγήθηκε στα πρώτα λεπτά, γεγονός που έκανε εκατομμύρια οπαδούς και θαυμαστές της ανά τον κόσμο να μη δουν το παιχνίδι. Όλοι περιμέναμε έναν βαρετό περίπατο με 7-0 (στο εναρκτήριο ματς του 2018 η Σαουδική Αραβία είχε χάσει 5-0 από τη Ρωσία). Αλλά η ομάδα του Μέσι είχε εναντίον της θεούς, μπάλα, ζώδια και τεχνολογία. Της ακυρώθηκαν τρία γκολ, ένα από τα οποία ήταν συζητήσιμο οφσάιντ.
Το VAR εισάγει καινούργιες διαστάσεις διαφάνειας στο παιχνίδι με αποφασιστική σημασία σε κρίσιμες φάσεις. Περιορίζει την υποκειμενικότητα και την αυθαιρεσία των διαιτητών, διασφαλίζει την ακεραιότητα του αποτελέσματος και αποτρέπει έκτροπα. Στα τελευταία δευτερόλεπτα, ΗΠΑ-Ιράν, με τις δύο ομάδες να παλεύουν με νύχια και δόντια (οι Αμερικανοί να διατηρήσουν το 1-0, οι Ιρανοί να ισοφαρίσουν για να περάσουν στους 16), είδαμε ξαφνικά τους ιρανούς παίκτες να διαμαρτύρονται έξαλλοι για χέρι αμυντικού στη μικρή περιοχή. Η φάση εξελίχθηκε αστραπιαία και κανείς δεν κατάλαβε τι είχε γίνει. Χωρίς VAR θα είχαμε Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά το ξανακοίταγμα σε απομονωμένο χώρο που δεν υπόκειται στις πιέσεις της κερκίδας έδειξε ότι η μπάλα δεν είχε ακουμπήσει κανένα χέρι. Στην εκπνοή του αγώνα, οι Ιρανοί ξαναζήτησαν πέναλτι αλλά και πάλι το VAR έδειξε ότι κανείς δεν είχε ακουμπήσει τον Ταρέμι που έπεσε δραματικά μπροστά στον Τέρνερ. Με το σφύριγμα τη λήξης όλοι χειροκροτούσαν την υπεράνθρωπη προσπάθεια των δύο ομάδων χωρίς το δηλητήριο αλληλοκατηγοριών για αδικία.
Αλλά τι γίνεται όταν το VAR ανακαλύπτει παραβιάσεις κανόνων στα όρια του ορατού και του μετρήσιμου; Παραδοσιακά, η διαρκώς κινούμενη νοητή γραμμή που ορίζει το οφσάιντ προσδιοριζόταν από το μάτι επόπτη και διαιτητή. Τώρα οι κάμερες δείχνουν οφσάιντ για μισό χιλιοστό, ή και λιγότερο όταν η μύτη ενός παπουτσιού ή τα μαλλιά ενός παίκτη προεξέχουν προς τη λάθος μεριά. Τεχνικά μπορεί να είναι off side αλλά επηρεάζει τη φάση; Η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί νέα διλήμματα. Το bias του VAR δείχνει να ευνοεί ένα καινούργιο άρτιφακτ που, ελλείψει προσφορότερου όρου, θα αποκαλούσαμε ψευδώς θετικό οφσάιντ. Με βάση τους κανόνες είναι οφσάιντ αλλά δεν επηρεάζει την εξέλιξη του παιχνιδιού.
Τουλάχιστον ένα από τα γκολ της Αργεντινής στο παιχνίδι με τη Σαουδική Αραβία ήταν παρά τρίχα οφσάιντ και η ακύρωση θύμιζε το ρητό περί αυστηρότατης δικαιοσύνης που γίνεται αδικία.
Αλλά οι μεγάλες ομάδες ανασυντάσσονται μετά από απροσδόκητη ήττα. Προσπερνώντας το σοκ της Αραβίας, η Αργεντινή επιβλήθηκε επί του Μεξικού, της Πολωνίας και της Αυστραλίας. Μετά από τρία παιχνίδια στον όμιλό της και την πρώτη νίκη στους 16, η Αργεντινή των προγνωστικών έχει αφιχθεί στο Κατάρ. Είναι πολύπλευρη, fluid και δεν εξαρτάται από έναν παίκτη. Τελικά οι ειδήσεις για τη σκυτάλη το 2018 ίσως ήταν πρόωρες. Σε λίγες μέρες θα μάθουμε εάν ο Λιονέλ Μέσι πάρει τη θέση του δίπλα σε Πελέ και Μαραντόνα ή εάν συναντηθεί με τη μοναξιά του Κρόιφ.
