Πανεπιστήμιο

Μόνο απογοήτευση προκαλεί η ανακοίνωση των ονομάτων των τεσσάρων πανεπιστημίων που έλαβαν έγκριση από το υπουργείο Παιδείας για να λειτουργήσουν παραρτήματα στην Ελλάδα.  Κι αυτό γιατί, με μια εξαίρεση, πρόκειται για επιστημονικά μέτρια ιδρύματα που δεν θα προσφέρουν τίποτε στην ελληνική ανώτατη παιδεία.

Κίμων Χατζημπίρος, Θερμοκήπια κρίσεων. «Βαθύ» Πανεπιστήμιο ή αριστεία;, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2024, 160 σελ.

Το σχέδιο νόμου που περιείχε διατάξεις και για τα μη κρατικά πανεπιστήμια το οποίο πρόσφατα έγινε νόμος του κράτους, παρά την αναστάτωση και την αναταραχή που προκάλεσε και παρά τις αρνητικές ή και τις θετικές αντιδράσεις της κοινωνίας γι’ αυτό, με κανένα τρόπο δεν καθρεφτίζει τα σημαντικότερα προβλήματα της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης. Τα προβλήματα υπάρχουν στο δημόσιο πανεπιστήμιο, είναι πολλά και παραμένουν άλυτα. Το νέο βιβλίο του καθηγητή Κίμωνα Χατζημπίρου τα συνοψίζει και, για την υπέρβασή τους, διεκδικεί αριστεία, αξιολόγηση και απόδοση.

Στην πρόσφατη συνέντευξή του στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ, ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν έπεισε για την εμβάθυνση στις θέσεις του.  Ιδιαίτερα στο ζήτημα των ιδιωτικών πανεπιστημίων έφασκε και αντέφασκε διαρκώς, ανακάτευε τα οικονομικά, τα γεωγραφικά και τα αξιοκρατικά κριτήρια, επαναλαμβάνοντας τις ίδιες παγ(ι)ωμένες και σαφώς ξεπερασμένες  θέσεις που έχουν ξεμείνει από προηγούμενους αιώνες και προσιδιάζουν σε άλλα καθεστώτα.

Κάποια στιγμή, περί τα μέσα του  2ου π.Χ. αιώνα, οι τέχνες των Ελλήνων, γραμματική και ρητορική, γίνονται πολύ ελκυστικές για τους νέους των καλών οικογενειών της Ρώμης, σχολεία ανοίγουν, δημιουργείται μια κίνηση που, όπως έρχεται απ’ έξω, ταράζει την καθαρά λατινική παράδοση. Περισσότερη ανησυχία προκαλεί η ρητορική, εφόσον αυτή μπορεί να επηρεάσει και την πολιτική.

Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση επαναφέρει το ζήτημα της παιδείας ως κεντρική μέριμνα. Και ο υπουργός παιδείας σημείωνε πρόσφατα ότι η παιδεία του σήμερα θα κρίνει το αύριο του τόπου. Ορθώς. Αλλά η φυσιογνωμία του μέλλοντος προσδιορίζεται εν πολλοίς από τον χαρακτήρα των οραμάτων του παρόντος.

Ο τίτλος του κειμένου αυτού δεν είναι πρωτότυπος. Ήδη το 1842 ο Μαξ Στίρνερ, ένας από τους φιλοσοφικούς μου ήρωες, είχε δημοσιεύσει ένα κείμενο με τον ίδιο τίτλο, όπου ασκούσε δριμεία κριτική στο γερμανικό σχολικό σύστημα, το οποίο παρέπαιε ανάμεσα σε έναν στείρο διανοητισμό, που ο Στίρνερ αποκαλεί «ουμανισμό», και σε έναν αντιουμανιστικό σχετικιστικό ινστρουμενταλισμό – τον ρεαλισμό. Οι θέσεις του Στίρνερ μου διέσχισαν τη σκέψη όταν  διάβασα στα κοινωνικά μέσα για την υπόθεση μιας υποψηφίου των πανελλαδικών εξετάσεων η οποία, όπως καταγγέλλει, δεν μπόρεσε να μπει στην σχολή της προτίμησής της –την Αρχιτεκτονική του Πανεπιστημίου Αθηνών– γιατί δεν κατάφερε να περάσει την ελάχιστη βάση εισαγωγής στο αντικείμενο του ελεύθερου σχεδίου, ενώ στα υπόλοιπα μαθήματα είχε πολύ καλές επιδόσεις και έναν πολύ μεγάλο αριθμό μορίων.

Βενετία Αποστολίδου, Η λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο. Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (1942-1982), Αθήνα, Πόλις, 2022, σελ. 560. 

Τέσσερις δεκαετίες των μέσων του εικοστού αιώνα (1942-1982) συγκροτούν ένα κρίσιμο χρονικό άνυσμα, στο πλαίσιο του οποίου, μεταξύ πολλών άλλων, εντοπίζεται και η ανάπτυξη της πορείας της Νεοελληνικής Φιλολογίας^. μιας επιστήμης, η θεσμικά κατοχυρωμένη πανεπιστημιακή έναρξη της οποίας τοποθετείται στη δεκαετία του 1920. Τεύχος 129

Οι αλλαγές που ανακοινώθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας σχετικά με το νέο Σχέδιο Νόμου για τα ΑΕΙ ακολουθούν δυο αντίθετες μεταξύ τους κατευθύνσεις. Από τη μία πλευρά, υπάρχει αυτή της ενίσχυσης της εξωστρέφειας και της διεθνοποίησης των Πανεπιστημίων, της προσέλκυσης ερευνητών από το εξωτερικό, της θεσμοθέτησης διπλών/κοινών προγραμμάτων σπουδών και του εσωτερικού Erasmus, της απελευθέρωσης της έρευνας από γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, μέτρα και πολιτικές δηλαδή που έχουν υπηρετούν μια μεταρρυθμιστική δυναμική για το Πανεπιστήμιο.