Γάζα

Στις 6 Αυγούστου 2025 ήταν η ογδοηκοστή επέτειος της ρίψης της πρώτης ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα. Και στις 9 Αυγούστου 2025 είναι η ογδοηκοστή επέτειος της ρίψης της δεύτερης, στο Ναγκασάκι. Και τα δυο αυτά όπλα επέφεραν σε δευτερόλεπτα καταστροφές, θύματα και μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία όσων επέζησαν, που με συμβατικά όπλα δεν θα μπορούσαν να είχαν επιτευχθεί. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: μερικές μέρες αργότερα, την 15η Αυγούστου 1945, η ιαπωνική στρατοκρατική κυβέρνηση κατέθεσε τα όπλα και η Ιαπωνία εισήλθε στον δρόμο που τη μετέτρεψε από μια πολεμοχαρή ιμπεριαλιστική, ρατσιστική στρατοκρατική αυτοκρατορία σε μια ειρηνόφιλη αλλά παρ’ όλα αυτά στρατιωτικά και οικονομικά ισχυρή συνταγματική μοναρχία, με παγκόσμια οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επιρροή.

Μια απάντηση στον Κώστα Κούρκουλο

Σε άρθρο του στο Βooks’ Journal (Σύρος: ρατσιστικό έγκλημα), o κ. Κ. Κούρκουλος, προφανώς υπό την ιδιότητα του νομικού, ανέπτυξε τον εξής συλλογισμό: στην μείζονα τοποθέτησε τη διάταξη του νόμου 927/1979 που λέει ότι “όποιος με πρόθεση, δημόσια, […] υποκινεί, προκαλεί, διεγείρει ή προτρέπει σε πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων, που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, τις γενεαλογικές  καταβολές, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή […] κατά τρόπο που εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία  ή τη σωματική ακεραιότητα των ως άνω προσώπων, τιμωρείται με φυλάκιση…” Στην ελάσσονα έβαλε την διαμαρτυρία των κατοίκων της Σύρου που εμπόδισαν τους επιβάτες ισραηλινού κρουαζιερόπλοιου να αποβιβαστούν στο νησί τους. Το συμπέρασμά του ήταν πως οι συριανοί διαδηλωτές διέπραξαν ρατσιστικό έγκλημα και πρέπει να τιμωρηθούν σύμφωνα με το νόμο.

Στις 2 Ιουνίου 2018, στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο Άμος Οζ εκφωνεί την τελευταία του ομιλία. Βαριά άρρωστος, με πλήρη συνείδηση του τέλους που πλησιάζει, τα λόγια του ακούγονται ως πολιτική διαθήκη. Ακούραστος υπερασπιστής της ειρήνης, συνηγορεί υπέρ της λύσης των δύο κρατών (Ισραήλ και Παλαιστίνη), σταθερό μοτίβο της δουλειάς του και των αγώνων του.

Θα ήθελα να μιλήσω όχι τόσο για το έγκλημα που γίνεται στη Γάζα όσο για τον δράστη, δηλαδή για τον ανελεύθερο (illiberal) συνασπισμό που κυβερνά το Ισραήλ και για την απειλή που, κατά τη γνώμη μου, εκπροσωπεί για τη φιλελεύθερη Ευρώπη.

Παρακολουθώντας κανείς τα τεκταινόμενα στη Λωρίδα της Γάζας, καλό θα είναι να αποφεύγει τις οδηγίες για το πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος. Αν ήταν να το ήξερε ο οποιοσδήποτε φεϊσμπουκάς ή αρθρογράφος, πιστέψτε με, θα είχε  βρεθεί λύση. Οι πόλεμοι δεν τελειώνουν ούτε με διακηρύξεις, ούτε με ακτιβισμούς σε εκθέσεις βιβλίου, ούτε ασφαλώς με άνανδρες δολοφονίες  που στοχοποιούν την εθνική ταυτότητα εκτός πεδίου μαχών. Ίσως θα είχε κάποιο ενδιαφέρον να ξεκινήσουμε αναλογιζόμενοι ποιος δεν θέλει να τελειώσει αυτός ο πόλεμος: το Ισραήλ ή οι Άραβες; 

Πολιτιστικές εκδηλώσεις, ελευθερία του λόγου και όρια διαμαρτυρίας 

Σε περιόδους έντασης, ακόμη και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις κινδυνεύουν να μετατραπούν σε πεδία έντονων πολιτικών αντιπαραθέσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης 2025, όπου τέθηκε υπό αμφισβήτηση η θέση μιας λογοτεχνικής εκδήλωσης στο δημόσιο πολιτιστικό πρόγραμμα εν μέσω κλιμακούμενης βίας στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, ομάδα εκδοτών και συλλογικοτήτων από το χώρο της Αριστεράς διαμαρτυρήθηκε για μια συζήτηση με θέμα «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας» που διοργάνωνε η πρεσβεία του Ισραήλ στην Έκθεση. Με σύνθημα «Η λογοτεχνία δεν ξεπλένει τη γενοκτονία», οι ακτιβιστές υποστήριξαν ότι ο χώρος του πολιτισμού δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως «φύλλο συκής» για το «ξέπλυμα» εγκλημάτων ενός κράτους που κατηγορείται διεθνώς για γενοκτονία στη Γάζα. Η κινητοποίηση αυτή, αν και ειρηνική, πέτυχε τελικά τη ματαίωση της εκδήλωσης: οι ομιλητές και οι θεατές αποχώρησαν και ανακοινώθηκε επίσημα η ακύρωσή της, χωρίς να προκληθούν επεισόδια. Η εξέλιξη αυτή ανέδειξε τον κίνδυνο πολιτισμικές παρεμβάσεις να αποσιωπώνται υπό την πίεση μιας γενικευμένης καταγγελίας περί «εξωραϊσμού» κρατικής βίας.

Όταν η Χαμάς αναθεώρησε το καταστατικό της, το 2017, αξιοποίησε τις αφηγήσεις της παγκόσμιας Αριστεράς – με εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα. Tεύχος 148

Όταν η αμερικανική κυβέρνηση, που στηρίζει το Ισραήλ, είδε πώς αυτό αντιλαμβάνεται το δικαίωμά του στην άμυνα και πόσες χιλιάδες αμάχων Παλαιστινίων έχουν ήδη χαθεί χωρίς ακόμα να έχει  ξεπληρωθεί το αίμα των 1.200 θυμάτων της άγριας επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου, άρχισε να μιλά για τα όρια που θέτει το δίκαιο του πολέμου και  για την ανάγκη να αποφευχθεί η επανάληψη του λάθους που έκαναν οι ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Συγχρόνως, κάλεσε τον ισραηλινό πρωθυπουργό να αποσαφηνίσει τους πολεμικούς του στόχους ενώ θύμισε ότι, μετά το τέλος της επίθεσης, πρέπει να βρεθεί λύση στο παλαιστινιακό πρόβλημα με βάση την αρχή των δύο κρατών. 

Έχω την εντύπωση πως αυτό που ζητάει ο Νετανιάχου είναι απλό, έως αυτονόητο. Θέλει από τη Γάζα, όπως και αν οργανωθεί στο μέλλον αυτό το κράτος, να μείνει αποστρατιωτικοποιημένο, για ένα διάστημα. Που δεν θα είναι για δύο τρία χρόνια.

Στις 14 Φεβρουαρίου 1945, Βρετανοί και Αμερικανοί βομβάρδισαν με εμπρηστικές βόμβες τη Δρέσδη, παλαιά γερμανική πόλη με μεσαιωνικά ξύλινα κτίρια, όπου εκτός των κατοίκων της είχαν ήδη συρρεύσει χιλιάδες πρόσφυγες των ανατολικών περιοχών. Η πύρινη κόλαση που ξέσπασε ακαριαία κατέκαψε την πόλη και οι νεκροί άμαχοι υπολογίζονται σε 120.000. Ήταν προφανές ότι το ναζιστικό καθεστώς, που είχε προκαλέσει τον πόλεμο, άρα και αυτή την ανείπωτη συμφορά, δεν μπόρεσε να υπερασπίσει τους πολίτες του.