Δημοσιεύονται αποσπάσματα και από τις τρεις επιστολές αυτής της αλληλογραφίας.
Επιστολή 1η
Khartoum, Sudan 16-12-1925
Αγαπητέ Εξάδελφε Σπύρο
Εις Αθήνας
Υγιαίνω, και αυτό εύχομαι και διά σας
Δέκα περίπου έτη παρήλθον δίχως καν να αλληλογραφήσομεν αφ’ ης ημέρας ανεχώρησα τότε εξ Ελλάδος. Μαθών λοιπόν εκ της μητρός μου, ότι μέλλεις να έλθεις στην Αίγυπτον, εχάρην διά την συντεοφιάν ην θα παράσχεις στην οικογένειάν μου, καθότι εγώ λείπω μακράν της τέσσερα και πλέον χρόνια ευρισκόμενος προτελευταίως στην Κεντρώαν Αφρικήν εις κάτι αρδευτικά έργα που εγένοντο, και τώρα, αφού ετελείωσαν τα εκεί, βρίσκομαι στο Χαρτούμ, πρωτεύουσα του Σουδάν.
Ας μη τα πολυλογώ, σκοπός της παρούσης μου είνε να σε παρακαλέσω όπως φροντίσεις παντοιοτρόπως και μου εύρεις το αγγλικόν βιβλίον της Μηχανής του Reeds, μεταφρασμένον ελληνιστί. Σημείωσε ότι είδον εν τοιούτον υπό του εκδοτικού οίκου Αν. Κωνσ/νίδη κι έγραψα επανειλημμένως και στο ίδιον κατάστημα, οπότε μοι απάντησαν ότι δεν υπάρχει πλέον το ειρημένον κατάστημα. Και σε κάποιον εκεί μηχανικόν, ονόματι Κλ. Φιλάρετος, διευθυντήν περιοδικού «Έργα», όστις μοι απάντησε ότι δεν υπάρχει πλέον το τοιούτον βιβλίον, επίσης κάποιος ταξιδιώτης αναχωρήσας επ’ αδεία και επιστρέψας, μου είπε ότι δεν το ηύρε το τοιούτον βιβλίον του Reeds – Αλλά εγώ τείνω να πιστεύσω ότι κανείς δεν ενήργησε με προθυμίαν, ούτως ώστε μέσα στην Αθήνα, να μην ευρίσκεται αυτό. Διά τούτο σε παρακαλώ θερμώς να φροντίσεις συ καλώς και ερευνήσεις ποιος έχει και μου το αγοράσεις διά λογ/σμόν μου, οπόταν μου το στέλεις ταχυδρομικώς και με μίαν επιταγήν διά να μάθω το αντίτιμόν του και σου τα στέλω κατόπιν, εάν δε θέλης μου γράφεις και σου στέλω πρωτίστως την αξίαν του.
Σου συνιστώ να ρωτήσης τον Μιχ. Σαλιβιέρον – όστις τυγχάνει και γνωστός σου – αναφορικώς διά αυτό το βιβλίο, να λάβεις θετικάς πληροφορίας. Επίσης, αν δεν το εύρεις καινουργές, κύτταξε εις κανένα παλαιοβιβλιοπώλη, ίσως να το επιτύχεις και τέλος εις κανένα κατάλογο του εν Λειψία βιβλιοπωλείου, το οποίον είνε και μεταφραστικό διαφόρων συγγραμμάτων ξένων γλωσσών.
Θα σου είμαι υπόχρεως αν δυνηθείς να το εύρεις αυτό το βιβλίον διότι μου χρειάζεται πολύ.
Επί πλέον, εάν υπάρχει κανέν βιβλιάριον περιγράφον αποκλειστικώς διά τα μηχανάς diesel, διαφόρων τύπων, στείλε μου το πάλιν διά λογαριασμόν μου – παρακαλώ – και αν εκδίδονται τεχνικά, μηχανικά ή μηχανουργικά περιοδικά στείλε μου κανέν από αυτά διά να το παρατηρήσω – εκτός του τεχνικού περιοδικού «Έργα» - και αν μ’ αρέσει να εγγραφώ συνδρομητής.
Αυτός είνε κυρίως ο αληθής σκοπός της παρούσης μου και θα μου κάνης μεγάλην χάριν εάν μου το στείλεις. Να κάμεις όλην την Αθήνα και Πειραιά άνω-κάτω – ημπορείς να κάμεις και ανασκαφάς στην Ακρόπολη – διά να το εύρεις. Φρόντισε και ρώτησε γνωστούς σου φοιτητάς της μηχανικής του Πολυτεχνείου και ελπίζω να σου δώσουν αρκετάς πληροφορίας περί τούτου.
[…]
Αι γειτονοπούλαι σου τί κάμνουν υπανδρεύθηκαν ή όχι; Μήπως καμιά τους περιμένει ακόμα εμένα; Εάν ναι ας μου γράψει και θα παραβάλω και ταύτην μεταξύ των πολλών και σ’ όποια πέσει ο κλήρος. Το πρώτιστον όμως προσόν, το οποίον πρέπει νάχη είνε η ομορφιά, και δευτερεύον ή τελευταίον η Α.Μ. το Χρήμα.
Τέλος πάντων θα τα ταιριάξομε πες της· όποια είνε.
Σούγραψα πολλές φλυαρίες βρε, Σπύρο, αλλά τι να κάμω, έτσι σκοτώνω την μοναξιά μου, την μονοτονία της ξενιτιάς μου
Σε φιλώ ο εξάδελφός σου
Pollys
Υ.Γ. εννοείται ότι και πάλιν προσφέρω τα σέβη μου και ασπασμούς μου στους οικείους σου.
Ο ίδιος
Επιστολή 2η
Khartoum 2-2-1926
Αγαπητέ Σπύρο
Αθήνας
Προ εβδομάδων έλαβον την επιστολήν σου και ελυπήθην διά την αεργία σου, αλλά δεν πειράζει μην απελπίζεσαι, καθότι είσαι λίαν νέος και έχεις περιθώριον ευρύ διά μέλλον.
Αναφορικώς διά το βιβλίον απορώ διατί εξηντλήθησαν τα αντίτυπά του, αφού είνε λίαν ωφέλιμον και πως δεν εκδίδουν άλλην Β΄ έκδοσιν.
Σ’ ευχαριστώ διά την φροντίδα και το κόπον τον οποίον κατέβαλες προς αναζήτησίν του.
Εάν καμία φορά τύχει και εύρης κανέν βιβλίον του Αιγινήτου στείλε μου το, διότι είνε χρήσιμο και αυτό διά τον ηλεκτρισμόν.
Για την ώρα θα σε παρακαλέσω να μου στείλεις 3-4 βιβλιαράκια απ’ τα «απαγορευμένα» - κατάλαβες, ηδονικά – νομίζω πως είνε του Πρεβώ, του Μαργγερίτ ή άλλου τινός, εκδόσεως Αγκύρας και όσα κοστίσουν θα στα στείλω κατόπιν. Μη με παρεξηγήσεις διά την προτίμησιν τοιούτων βιβλίων, διότι τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται. Τα θέλω προς δόλωμα Σουσουράδων.
[…]
Αναφορικώς με το γαλλικό περιοδικό στείλε μου ένα τοιούτο να περιεργασθώ την ύλην του.
Μη έχων έτερον προς το παρόν θέλω να μου γράφεις τακτικά και να σου γράφω κι εγώ.
Χαιρετισμούς και φιλία σ’ όλους πολλά πολλά.
Επιπλέον πες της Μαρίκας ή να κάμει πολλά παιδιά μα πάρα πολλά ή να πάυσει να κάμει να μην χάσει τα νιάτα της και γηράσει ογληγορότερον. Αλλά γράψε μου ποιος είνε αυτός ο ανόητος. Μήπως εκείνος που αγαπούσε τότε κι ανέβαινε στο δώμα για να τον βλέπει;
Επιστολή 3η
Khartoum, Sudan, 11-3- 1926
Αγαπητέ εξάδελφε Σπύρο
Athenes
Προ ημερών (3/3ου) έλαβον την υφ’ ημών 25/2ου επιστολήν και εχάρην διά την τε όλων καλήν υγείαν σας, ως κι εγώ υγιαίνω δόξα τω Θεώ.
Επίσης έλαβον και τα τόσον διαφημισθέντα εν τη ειρημένη σου επιστολήν σου, τρία βιβλιάρια δι’ α σε ευχαριστώ πολύ. Αλλά δυστυχώς δεν τα διάβασα ακόμη και τα τρία διά να σου γράψω τας εντυπώσεις μου, εκτός το «Νησί της Αγάπης», το οποίον μόνο διάβασα και ελύπηθην τας ώρας που αφιέρωσα προς ανάγνωσίν του διότι τίποτα δεν άξιζε, διότι είνε πράγματα όχι μόνον ακατόρθωτα αλλά και φαντασιώδη ή φαντασμαγορικά. Δεν μπορώ να τα παραβάλω διότι κάτι ανώτερον είνε και δεν δύναμαι να περιγράψω τας εντυπώσεις μου διότι δεν ευρίσκω την κατάλληλον λέξιν, αλλά μπορώ μόνον να σου γράψω ότι αυτός ο συγγραφεύς του κ Ν. Επσκοπόπουλος δεν θα εκρύπτετο υπό το ψευδώνυμον «Nicolas Segyr» εάν βεβαίως το σύγγραμμά του ήταν καλώς γραμμένον και όχι να γράφει αρλούμπες. Διότι όχι μόνον ακατάληπτον, ακαταλόγιστον και παράλογον είνε, αλλά ούτε και αυτοί οι ‘Μπολσεβίκοι’ εφαντάσθησαν ποτέ τοιούτον τι μελλοντικόν βίον. Με ένα λόγο δεν μου ήρεσε καθόλου η περιγραφή του, διότι ήτο άνοστος καθ’ ολοκληρίαν, εδιάβασα και χειρότερα απ’ αυτά αλλά μου εξήγειρον το ενδιαφέρον μου ως φιλοσοφικά, ενώ αυτό «Το Νησί της Αγάπης», ούτε φιλοσοφικόν, αλλά ούτε σχεδόν κοινωνιολογικόν δεν είνε αλλά «αρλουμπικόν», να πης εκείνου που σου το σύστησε εκ μέρους μου. Αυτή είνε η κριτική μου, κατόπιν θα σου γράψω τας άλλας διά τα έτερα δύο.
Την «Γκαρσόν» του Μαγκερίτ την έχω και την διάβασα μου ήρεσεν πάρα πολύ, αν και αυτό φιλοσοφικόν είνε ή απολαυστικόν. Αυτό μάλιστα περιγράφει την σημερινήν αθλίαν ζωήν της κοινωνίας με τες χαρές και απολαύσεις της και με τες λύπες και στερήσεις της. Δεν έχω τίποτε να ειπώ περί αυτού.
Εγώ σου γύρευα άλλα βιβλιαράκια, όπως εκείνα που σου περιέγραψα τους τίτλους των δια να εκπλήξω (surprises) την «Εκλεκτήν» μου και ενδυναμώσω διά νέων τινών μεθόδων την αγάπην μας και πράγματα να την κάμω να νιώσει πιο βαθύτερον τι εστί αγάπη και όχι έρως – όστις είνε διαβατικός. Κακώς σε έχουν πληροφορήσει ότι εδώ τα θέλγητρα ευκόλως προσφέρονται, παντού το χρήμα επιδρά και θριαμβεύει δια τοιούτου είδους έρωτος-ηδονικού- ενώ εγώ αφού τόσα χρόνια εχόρτασα σε τοιαύτας αγκάλας και ποτέ δεν έδωσα πίστιν σε καμιάς τα τρυφερά και αγνά λόγια, διότι με ήρεσεν να πηδώ σαν τα πετεινά σε ξένους ορνιθώνας, έτυχε πλέον ν’ αγαπήσω κι εγώ τώρα στα σοβαρά και απορώ πως εγώ όστις είχον άλλοτε- όχι μόνον μίαν αλλά τέσσερες, να μπερδευτώ τώρα σε μιας την αγκαλιά μετά της οποίας περνώ μήνας (τρία έτη) μέλιτος και όχι μόνον ένα. Ταύτα εν μεγάλη εχεμυθεία., παρακαλώ, καθότι τυγχάνει πανδρεμένη και γνωστή της οικογενείας μου. Προς θεού πρόσεχε.
Ιδού λοιπόν το μυστικόν μου μάθε το αλλά πρόσεχε μη μαθευθεί στους οικείους μας αμφοτέρων. Και όχι συ που μου γράφεις καλός χειρισμός χρειάζεται, διότι έχω μαθητάς και μαθητρίας οι οποίοι αναγνωρίζουν την επιτηδειότητά μου και αι οποίαι – μαθήτριαι – ομολογούσι την διδασκαλίαν μου αναφορικώς με τον ηδονικόν έρωτα. Λοιπόν, αγαπητέ μου όλα τα πέρασα και όλα τα ένοιωσα ότι η γυναίκα μια και η αυτή είνε, είτε βασίλισσα είτε ατσιγκάνα, είτε κορίτσι είτε πανδρεμένη όλες έχουν το ίδιον και εκεί καταλήγομεν πάντοτε εις το να το απολαύσωμεν έστω και ημιθανές,…
Μ’ αρέσει όμως να διαβάζω διάφορα συγγράμματα πραγματευόμενα την γυναίκα υπό διαφόρους περιστάσεις και εξ ου ορμώμενος σου έγραψα να μου στείλεις τα ειρημένα βιβλιάρια διά να εμβαθύνω την εντύπωσιν στο πνεύμα μου εντρυφών στην ανάγνωσιν τοιούτων συγγραμμάτων.
Μου γράφεις ότι θέλεις να φύγεις εξ Ελλάδος παντοιοτρόπως, δεν σου λέγω όχι, διότι αναγιγνώσκω αρκετά τες εφημερίδες και βλέπω τα χάλια της Ελλάδος, πού την κατήντησαν οι Κύριοι Ντελετάντηδες σαν να ήτο τσιφλίκι των, αλλά τα φταίει όλα αυτός ο σκατορουφιάνος Βενιζέλος, διότι εκείνος πρώτος έβαλε χέρι και υπέδειξε τους τρόπους και μεθόδους της καταρρεύσεως της Ελλάδος. Ψηφίσατέ τον πάλιν για να σας μεγαλώσει την Ελλάδα και σας την κάνη ρόδι – Sic!!-
[…]
Της Melle Georgette πες της ιδιαιτέρως χαιρετίσματα και να παύση να προσβάλει ούτω πως αγροίκως, διότι εγώ δεν την ελησμόνησα πως ήτο διδασκάλισσα, αλλά καθ’ ην έκφρασιν μου έγραψες στην προηγουμένην σου ότι εργάζεται και ήξευρον από τότε που ήμουν κοντά σας και είχον αποφοιτήσει ότι δεν ήθελε να εξασκήσει το επάγγελμά της μακράν των Αθηνών όπου διορίζετο, υπέθεσα ότι θα είχε απορρίψει την προσφοράν της τοιαύτης θέσεως και ότι θα προτίμησε να εργασθεί ως ράπτρια, όπερ και τούτο επάγγελμα δεν είνε ταπεινόν, ίνα εδείχθη εκ της ερωτήσεώς μου και για τούτο να με προσβάλει. Δες της το καλλίτερον που θα κάνει απ’ όλα, είνε, να πανδρευθεί κι αυτή να καταλάβει την γλύκα της πανδρειάς.
[…]
Πολλά επίσης χαιρετίσματα στον θείον και θείαν και φίλησέ μου τας αδελφάς σου και τας τρεις και περιμένω καμιά επιστολή των εάν έχουν την ευχαρίστησιν και πάλιν αν δεν θέλουν θα τους λογαριάσω το 1927 που ελπίζω νάρθω για κανένα μήνα άδεια.
Σε φιλώ ο εξάδελφός σου
Pollys