Λάκης Δόλγερας

Μετά την απόλυσή του από το στρατό, το 1923, ο Σπύρος συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να πάρει το πτυχίο του χημικού. Το 1927, τον βρίσκουμε πτυχιούχο πια να εξετάζει ερώτημα φίλου του από τη Μυτιλήνη, όπως φαίνεται από την απαντητική του επιστολή, σχετικά με την δημιουργία βιομηχανίας επεξεργασίας ρητίνης πεύκων.

Συνεχίζεται, σήμερα, η ιστορία του αθηναίου χημικού Σπύρου Πρ., οι στρατιωτικές σημειώσεις του οποίου, όπως έγραψα και στην πρώτη συνέχεια (https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3532-spyros-pr-enas-athinaios-ximikos-ton-mesopolemo-1), από τον Δεκέμβριο του 1921 ώς τον Σεπτέμβριο του 1922, δυστυχώς, έχουν χαθεί. Το εναπομείναν κείμενο ξεκινά απότομα στη σελίδα 77, μερικές αράδες στο ξεκίνημα έχουν παραληφθεί καθώς ήταν συνέχεια ενός τμήματος αφηγήσεως και από μόνες τους δεν έκαναν νόημα.

Τα χαρτιά του Σπύρου Πρ. που αγόρασα από ρακοσυλλέκτη του Ελαιώνα δεν αποτελούσαν αλληλογραφία, καλά φυλαγμένα προσωπικά κειμήλια από σχέσεις, αγάπες, φιλίες. Ήταν ασήμαντα χαρτιά, απομεινάρια μιας ζωής, ανάκατα και πάνω σε κάθε είδους χαρτί: σπουδαστικές σημειώσεις, πρόχειρα χειρόγραφα επαγγελματικά βοηθήματα για χημικές μεθόδους, ελλιπή  αυτοβιογραφικά σημειώματα απ’ το στρατό ή από ερωτικές σχέσεις, βωμολοχικά ποιήματα (τα γνωστά που κυκλοφορούσαν στα γυμνάσια αρρένων), φοιτητικές σημειώσεις, στίχοι, αφορισμοί, ανέκδοτα, λογαριασμοί, άδειες εισόδου στο Πυριτιδοποιείο, μαθητικές εργασίες, σημείωμα λόγου για την 25η Μαρτίου, επαγγελματικά γράμματα και γράμματα από και προς τον αδελφό του στο Λονγκ Άιλαντ της Αμερικής, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς.   

Από το 1960 και έπειτα τα γράμματα του Βαγγέλη προς τον Γιώργη γίνονται πιο σύντομα και αραιώνουν, η αλληλογραφία γίνεται πια με ευχετήριες κάρτες ενώ σταματά τον Ιανουάριο του 1962, όταν μια κάρτα με ευχές του Γιώργου προς τον Βαγγέλη επιστρέφει με την ένδειξη δεν είναι εδώ.

Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, τόμοι δύο, επιμέλεια: Άλκης Αγγέλου, Ερμής, Αθήνα 1973, 256 σελ.

Λέγεται ότι η ιστορία της ανθρωπότητας ταυτίζεται με εκείνη των πανδημιών. Αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή, είναι βέβαιο ότι οι πανδημίες είναι μείζονες ιστορικοί σταθμοί με σημαντική επίδραση σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα.

Το 1854, λοιπόν, κατά την διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου και της συνακόλουθης κατοχής της Αθήνας και του Πειραιά από τους Αγγλογάλλους, μεταδόθηκε χολέρα από τα πλοία του αποκλεισμού που δεν τήρησαν τους τότε κανόνες της Δημόσιας Υγείας, δηλαδή την καραντίνα.

Την εποχή εκείνη ήταν άγνωστη η συγκεκριμένη αιτία της νόσου και ακόμη δεν είχε συνδεθεί με μολυσμένο νερό και τρόφιμα. Ήταν όμως γνωστός ο γενικός κανόνας της κοινωνικής απόστασης και σ’ αυτόν κατέφυγαν οι πανικόβλητοι πολίτες φεύγοντας στα όρη και στα νησιά. Το δίκτυο υπηρεσιών διαλύθηκε, εκτός από την υπηρεσία ταφής και αντισηψίας των νεκρών με τη χρήση του ασβέστη.

Ενδιαφέρον είναι ότι οι βασιλείς, ο Όθων και η Αμαλία, μαζί με δύο μέλη της επιτροπής αντιμετώπισης της νόσου, πήραν το ρίσκο όχι μόνο να μείνουν αλλά και να περιφέρονται καθημερινά στους δρόμους της Αθήνας, για να δώσουν κουράγιο στους δυστυχισμένους.

Ο Νικόλαος Δραγούμης, μέσα στον ποταμό  των Ιστορικών Αναμνήσεών του (καλύπτουν δημόσιο βίο σχεδόν πενήντα ετών), περιλαμβάνει ένα εναργές κομμάτι, μικρό διήγημα, για την χολέρα. (τεύχος 123)

Τέσσερα γράμματα, τρία από το Σινσινάτι κι ένα από το Σικάγο, στο οποίο μετακομίζει ο Βαγγέλης, είναι η συγκομιδή του 1959.

Τέσσερα γράμματα του Βαγγέλη υπάρχουν το 1958. Το πρώτο περιέχει την αντίδρασή του για τον θάνατο τον Καζαντζάκη. Ενώ παράλληλα αναγράφει την προσπάθειά του  να ζήσει σύμφωνα με τις ιδέες του για την απόκτηση της ευτυχίας του.

Στέφαν Τσβάιχ, Σύγχυση αισθημάτων, μετάφραση από τα γερμανικά: Δημήτρης Δημοκίδης, επιμέλεια -επίμετρο: Τατιάνα Λιάνη, Ροές, β΄ έκδοση Αθήνα 2013, 170 σελ.

Ένας φημισμένος καθηγητής, στο τέλος του ακαδημαϊκού του βίου, αποφασίζει να διηγηθεί την είσοδό του στον πνευματικό κόσμο. Ερέθισμα για την ανάδυση των αναμνήσεών του αποτελεί  ο τιμητικός τόμος που του προσφέρουν οι φοιτητές στα εξηκοστά του γενέθλια. Σ’ αυτόν, συλλέγεται και ταξινομείται όλη του η περιπέτεια της πνευματικής του δημιουργίας. Όμως λείπει το πιο ουσιαστικό: η αγαπητική σχέση των χρόνων της φοίτησής του με τον ομοφυλόφιλο καθηγητή του, η οποία τον συγκλόνισε και άλλαξε τον τρόπο που έβλεπε τον κόσμο.

Οι φίλοι αλληλογραφούν^[i] και διαφωνούν πια σε ένα βασικό ζήτημα: αν η δράση του υπεύθυνου ανθρώπου πρέπει να κατευθυνθεί στη δημιουργία μιας άλλης κοινωνικής κατάστασης. ή στη βελτίωση του εαυτού του  Το δίλημμα του κομισάριου και του γιόγκι. Τρία γράμματα του Βαγγέλη, επί του θέματος, διασώζονται στα τέλη του 1957.

Οι δύο φίλοι, ο Βαγγέλης. από το Σινσινάτι της Αμερικής και, ο Γιώργος, που υπηρετεί τη θητεία του στην αεροπορία στην Ελλάδα συνεχίζουν την αλληλογραφία τους το πρώτο εξάμηνο του 1957.  Σε  δύο γράμματα μιλούν μεταξύ άλλων για λογοτεχνία και τα σχετικά ελληνικά περιοδικά, για τον Θεό, τον Καντ, τον Σπινόζα, τον Σωκράτη, το καθήκον, τις φιλοσοφικές ιδέες και γενικά τη στάση ζωής.