Λάκης Δόλγερας

Η προσπάθεια για την «αποκατάσταση» των αδελφών συνεχίζεται

Walter Benjamin, Ημερολόγιο Μόσχας,  επιμέλεια πρωτοτύπου - σημειώσεις: Γκάρι Σμιθ, μετάφραση από τα γερμανικά: Έμη Βαϊκούση, πρόλογος Γκέρσομ Σόλεμ, επίμετρο: Κώστας Καλφόπουλος, Καστανιώτη. Αθήνα 2021, 268 σελ.

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ταξίδεψε στη Μόσχα στις 6 Δεκεμβρίου 1926 και παρέμεινε εκεί μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 1927. Τρεις θεωρούνται οι λόγοι για το ταξίδι του αυτό: Για να δει και να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τη γυναίκα που αγαπά, την Άσια Λάτσις. Για να αποφασίσει αν θα μπει στο γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα. Και για να δει από κοντά την οργάνωση της εξουσίας και της καινούργιας κοινωνίας της Μόσχας, καθώς  και να εξερευνήσει αν μπορεί να συνεργαστεί με ρωσικά έντυπα.

Η προσπάθεια επέκτασης των εμπορικών εργασιών

Ο Σπύρος, όπως έγραψα και στο προηγούμενο σημείωμα, πιάνει δουλειά στο Πυριτιδοποιείο που τότε βρισκόταν στην Ιερά Οδό και είχε δώσει και το όνομα σε παρακείμενη συνοικία της Αθήνας. Όμως δεν αρκείται σ’ αυτή την έμμισθη εργασία αλλά συνεχίζει τις προσπάθειες για παραγωγή και εμπόριο προϊόντων. Το μαρτυρούν τρεις επιστολές: μία προς άγνωστό του έμπορο κρασιών στην Αλεξάνδρεια στην οποία του προτείνει εξαγωγή ρετσίνας στην Αίγυπτο και άλλες δυο που αναζητούν πληροφορίες για την εισαγωγική κατάσταση του προϊόντος, καθώς και τη φερεγγυότητα του αρχικού εμπόρου.

Η επανέκδοση του έργου του και μια συνέντευξη που δεν δόθηκε

Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη. Διηγήματα, Κίχλη, Αθήνα 2021, 96 σελ.

Η επανέκδοση της Οδοντόκρεμας με χλωροφύλλη ήταν το έναυσμα. Μια συνέντευξη με έναν συγγραφέα που χτίζει θαύματα με το λιτό και αυστηρό γλωσσικά ύφος του. Δεν έγινε δυνατή, ίσως γι’ αυτό φταίει η συγκυρία της πανδημίας. Αναζητήθηκαν, λοιπόν, οι απόψεις του σε παλαιότερες ραδιοφωνικές συνεντεύξεις του και τα έπεα πτερόεντα μπήκαν στο χαρτί. «Φαντάσου, ελληνικά ποιήματα». (τεύχος 124)

Μετά την απόλυσή του από το στρατό, το 1923, ο Σπύρος συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να πάρει το πτυχίο του χημικού. Το 1927, τον βρίσκουμε πτυχιούχο πια να εξετάζει ερώτημα φίλου του από τη Μυτιλήνη, όπως φαίνεται από την απαντητική του επιστολή, σχετικά με την δημιουργία βιομηχανίας επεξεργασίας ρητίνης πεύκων.

Συνεχίζεται, σήμερα, η ιστορία του αθηναίου χημικού Σπύρου Πρ., οι στρατιωτικές σημειώσεις του οποίου, όπως έγραψα και στην πρώτη συνέχεια (https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3532-spyros-pr-enas-athinaios-ximikos-ton-mesopolemo-1), από τον Δεκέμβριο του 1921 ώς τον Σεπτέμβριο του 1922, δυστυχώς, έχουν χαθεί. Το εναπομείναν κείμενο ξεκινά απότομα στη σελίδα 77, μερικές αράδες στο ξεκίνημα έχουν παραληφθεί καθώς ήταν συνέχεια ενός τμήματος αφηγήσεως και από μόνες τους δεν έκαναν νόημα.

Τα χαρτιά του Σπύρου Πρ. που αγόρασα από ρακοσυλλέκτη του Ελαιώνα δεν αποτελούσαν αλληλογραφία, καλά φυλαγμένα προσωπικά κειμήλια από σχέσεις, αγάπες, φιλίες. Ήταν ασήμαντα χαρτιά, απομεινάρια μιας ζωής, ανάκατα και πάνω σε κάθε είδους χαρτί: σπουδαστικές σημειώσεις, πρόχειρα χειρόγραφα επαγγελματικά βοηθήματα για χημικές μεθόδους, ελλιπή  αυτοβιογραφικά σημειώματα απ’ το στρατό ή από ερωτικές σχέσεις, βωμολοχικά ποιήματα (τα γνωστά που κυκλοφορούσαν στα γυμνάσια αρρένων), φοιτητικές σημειώσεις, στίχοι, αφορισμοί, ανέκδοτα, λογαριασμοί, άδειες εισόδου στο Πυριτιδοποιείο, μαθητικές εργασίες, σημείωμα λόγου για την 25η Μαρτίου, επαγγελματικά γράμματα και γράμματα από και προς τον αδελφό του στο Λονγκ Άιλαντ της Αμερικής, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς.   

Από το 1960 και έπειτα τα γράμματα του Βαγγέλη προς τον Γιώργη γίνονται πιο σύντομα και αραιώνουν, η αλληλογραφία γίνεται πια με ευχετήριες κάρτες ενώ σταματά τον Ιανουάριο του 1962, όταν μια κάρτα με ευχές του Γιώργου προς τον Βαγγέλη επιστρέφει με την ένδειξη δεν είναι εδώ.

Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, τόμοι δύο, επιμέλεια: Άλκης Αγγέλου, Ερμής, Αθήνα 1973, 256 σελ.

Λέγεται ότι η ιστορία της ανθρωπότητας ταυτίζεται με εκείνη των πανδημιών. Αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή, είναι βέβαιο ότι οι πανδημίες είναι μείζονες ιστορικοί σταθμοί με σημαντική επίδραση σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα.

Το 1854, λοιπόν, κατά την διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου και της συνακόλουθης κατοχής της Αθήνας και του Πειραιά από τους Αγγλογάλλους, μεταδόθηκε χολέρα από τα πλοία του αποκλεισμού που δεν τήρησαν τους τότε κανόνες της Δημόσιας Υγείας, δηλαδή την καραντίνα.

Την εποχή εκείνη ήταν άγνωστη η συγκεκριμένη αιτία της νόσου και ακόμη δεν είχε συνδεθεί με μολυσμένο νερό και τρόφιμα. Ήταν όμως γνωστός ο γενικός κανόνας της κοινωνικής απόστασης και σ’ αυτόν κατέφυγαν οι πανικόβλητοι πολίτες φεύγοντας στα όρη και στα νησιά. Το δίκτυο υπηρεσιών διαλύθηκε, εκτός από την υπηρεσία ταφής και αντισηψίας των νεκρών με τη χρήση του ασβέστη.

Ενδιαφέρον είναι ότι οι βασιλείς, ο Όθων και η Αμαλία, μαζί με δύο μέλη της επιτροπής αντιμετώπισης της νόσου, πήραν το ρίσκο όχι μόνο να μείνουν αλλά και να περιφέρονται καθημερινά στους δρόμους της Αθήνας, για να δώσουν κουράγιο στους δυστυχισμένους.

Ο Νικόλαος Δραγούμης, μέσα στον ποταμό  των Ιστορικών Αναμνήσεών του (καλύπτουν δημόσιο βίο σχεδόν πενήντα ετών), περιλαμβάνει ένα εναργές κομμάτι, μικρό διήγημα, για την χολέρα. (τεύχος 123)

Τέσσερα γράμματα, τρία από το Σινσινάτι κι ένα από το Σικάγο, στο οποίο μετακομίζει ο Βαγγέλης, είναι η συγκομιδή του 1959.