Λάκης Δόλγερας

Mary Shelley, Φρανκενστάιν, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, επίμετρο: Τζόις Κάρολ Όουτς, Ψυχογιός, Αθήνα 2019, 352 σελ.

«Είναι ένα από τα πλέον μεταφρασμένα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας· γέννησε κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικά έργα, διασκευάστηκε, παρωδήθηκε, αναλύθηκε –από κοινωνιολογική, ψυχαναλυτική, επιστημονική, ακόμη και πολιτική σκοπιά– και εξακολουθεί να φλογίζει την φαντασία των αναγνωστών ανά τον κόσμο»^[i], γράφει η Κατερίνα Σχινά στον πρόλογό της. Τι μπορεί λοιπόν να μας πει σήμερα ο μύθος του Φρανκενστάιν;

Το σημερινό σημείωμα αφορά τον γάμο του Σωκράτη με την Ορτάνς. Είναι το τελευταίο.

Το σημερινό σημείωμα περιέχει ένα μόνο εκτεταμένο γράμμα του Σωκράτη προς τη μητέρα του στο Αϊβαλί. Εκλιπαρεί να του δώσει την ευχή της για το γάμο του με την Ορτανσία. Για να υπερβεί την κύρια αντίρρησή της, η οποία είχε υπόβαθρο τη μη λήψη προίκας, κάνει μια ιστορική αναδρομή σχετικά με την προηγηθείσα μοναξιά και την ακόλουθη ανάπτυξη τού έρωτά του· αρχικά δι’ ανταλλαγής επιστολών· στη συνέχεια διά της συναντήσεώς τους στη Γαλλία.

Στο τέλος του 1909, ο πατέρας του Σωκράτη αποφάσισε να εργαστεί. Βρήκε δουλειά στο χωριό Κιουτσούκ Κουγιού στην, απέναντι από το Αϊβαλί, βόρεια ακτή του κόλπου του Αδραμυτιού. [Αξίζει να σημειωθεί ότι το Κιουτσούκ Kουγιού είναι η ακτή από την οποία γίνεται τα τελευταία χρόνια η προώθηση τω μεταναστών προς την Μυτιλήνη]. Ο πατέρας του έμεινε εκεί δύο και μισό μήνες, από τον Δεκέμβριο του 1909 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1910. Έγραψε δεκαεπτά γράμματα προς το σπίτι του, τα περισσότερα με αιτήματα, παράπονα και γκρίνιες.

Από τον Μάιο του 1907 ώς  τον Αύγουστο του 1909 δεν σώζονται γράμματα στην αλληλογραφία του Σωκράτη από το Αϊβαλί. Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν το κίνημα των Νεότουρκων (Ιούλιος 1908) πέρασε και πώς σ’ αυτήν, αν και σπανίως περιέχει αναφορές σε πολιτικά γεγονότα, ιδιαιτέρως όταν αυτά αφορούν την οθωμανική αυτοκρατορία. Αλλά από το 1909 σώζονται δεκαπέντε γράμματα…

Αρχές του φθινοπώρου του 1906 πεθαίνει από λοιμώδες νόσημα  (μάλλον από φυματίωση)  η αδελφή του Σωκράτη, Δέσποινα. Ώς τον Μάιο του 1907 δεν υπάρχουν γράμματα. Το γεγονός διασώζεται σε ένα αφήγημα που έγραψε ο Σωκράτης και το οποίο συνόδευε τα δύο γράμματά του, ένα προς τη Μαριάνθη, και ένα με ευχές για το Πάσχα προς την οικογένεια,  Τα επιστολόχαρτα και οι φάκελοι, εννέα μήνες μετά, φέρουν σε ένδειξη πένθους  μαύρη μπορντούρα. Είναι και τα μόνα που διασώζονται το έτος 1907. 

Μετά από το επεισόδιο της φωτιάς της Ελληνικής Εμπορικής Σχολής Χάλκης τον Ιανουάριο του 1905, η αλληλογραφία του Σωκράτη από το Αϊβαλί ασχολείται στην αρχή με εύρεση εργασίας της Μαριάνθης και ακολούθως μέχρι το τέλος του 1906 με την εγκατάστασή της ως οικοδιδασκάλου στην ελληνική οικογένεια του Μ. Ρίζου στο Αλεξαντρόφσκ της Ρωσίας επί του ποταμού Δνείπερου (σήμερα Ουκρανία, πόλη Ζαπορίζια).

Το ξεκίνημα του 1905 ήταν οδυνηρό για τον Σωκράτη. Η Ελληνική Σχολή του Εμπορίου, της Χάλκης, στην οποία εργαζόταν κατά τη διάρκεια των διακοπών, πήρε φωτιά και το ένα τρίτο της αποτεφρώθηκε.

Ο Σωκράτης γοητεύεται από τον Ψυχάρη και υιοθετεί τις θέσεις του για τη γλώσσα. Γίνεται δηλαδή ακραίος δημοτικιστής, μαλλιαρός. Αρχίζει μάλιστα και γράφει στη "μαλλιαρή" και τα γράμματά του...

Το 1904, λοιπόν, ήταν δύσκολο για τον Σωκράτη και την πατρική του οικογένεια. Η αδελφή του Μαριάνθη χάνει ακόμη και τη θέση οικοδιδασκάλου που την είχε τόσο κουράσει και ενοχλήσει· οι εκκλήσεις προς τις εκκλησιαστικές αρχές  του πατέρα για αποστιγματισμό και την κοινωνική επανένταξη, τόσο του ίδιου όσο και της οικογένειάς του, μένουν αναπάντητες. Η οικογένεια συνειδητοποιεί ότι το χρέος της κατάχρησης είναι τόσο μεγάλο που ουδέποτε θα μπορέσει να αποπληρώσει, ενώ τα εισοδήματά της παραμένουν περιορισμένα.