Λάκης Δόλγερας

Στο περιοδικό Πανδώρα[1]το 1868, ο Κωνσταντίνος Ν. Σάθας δημοσιεύει άρθρο με τίτλο «Ελληνικαί εφημερίδες», για τα φύλλα που παρουσιάστηκαν από το 1821 ώς το 1833 στο έδαφος της απελευθερωμένης Ελλάδας.

Ιδιαίτερη σημασία δίνει στη χειρόγραφη[2] Εφημερίδα του Γαλαξειδιού ή την ψευτο-εφημερίδα – ονομασία που δόθηκε στο φύλλο καθώς οι ειδήσεις που καταγράφει είναι ή υπερβολικές ή παντελώς μυθώδεις.

Το πρώτο γνωστό φύλλο της εφημερίδας φέρει ημερομηνία 27 Μαρτίου 1821, ταυτόχρονη με το ξέσπασμα της Επανάστασης. Είναι επίσης γνωστή η επίδρασή της στον ενθουσιασμό των αγωνιστών εκείνο τον πρώτο καιρό του Αγώνα. Το Γαλαξείδι ήταν ο τόπος καταγωγής της οικογένειας του Κωνσταντίνου Σάθα και είχε τη δυνατότητα να συγκεντρώσει πληροφορίες από ανθρώπους της περιοχής που είχαν μνήμες, άμεσες ή έμμεσες από τα γεγονότα. Έτσι δημοσιεύει σχετικά αποσπάσματα από τα απομνημονεύματα του πρώην γερουσιαστή Κ.Χ. Παπαπολίτη, που είχαν γραφεί από τον ίδιο, καθ’ υπαγόρευση του τελευταίου, επιστολή του Γαλαξιδιώτη, Σ. Σάθα, καθώς και ειδήσεις από το φύλλο της εφημερίδας.

Λόγω της συμμετοχής του Books’ Journal στον εορτασμό των διακοσίων χρόνων, η στήλη επιλέγει να παρουσιάσει την επιστολή του Σ. Σάθα και τις ειδήσεις που αντιγράφει ο επιστολογράφος από φύλλο της εφημερίδας.

Εν Γαλαξειδίω 3 Σεπτεμβρίου 1868

Φίλε Κύριε!

Ευχαρίστως εκπληρών την αίτησίν σας ανακοινώ ό,τι γνωρίζω περί της ενταύθα εκδιδομένης κατά τας αρχάς του ελληνικού αγώνος χειρογράφου εφημερίδος.

Το Γαλαξείδιον, ένεκα της ναυτιλίας και των εμπορικών σχέσεων μετά της Πελοποννήσου και της Κωνσταντινουπόλεως εγκαίρως μυηθέν εις τα περί της ελληνικής επαναστάσεως, πρώτον της Στερεάς Ελλάδος ανεπέτασε την σημαίαν του Σταυρού συγχρόνως σχεδόν τη Πελοποννήσω, και δι’ εκτάκτων πεζοδρόμων ευηγγελίσατο το μέγα γεγονός εις πάντας τους μεμυημένους Στερεοελλαδίτας. Οι αποτελούντες την επαναστατικήν επιτροπήν του Γαλαξειδίου, δυσφορούντες επί τη απραξία των άλλων επαρχιών, επενόησαν εύλογόν τι τέχνασμα εις εξανάγκασιν των δισταζόντων και ενθάρρυνσιν των μαχομένων∙ έγραφον δηλαδή εφημερίδα διά της οποίας εβεβαίουν πάντας περί των συμπαθειών και ενεργειών της Ευρώπης, ιδία δε εις μεν τους Πελοποννησίους διεκοίνουν τας εν Στερεά μάχας, εις δε τους Στερεοελλαδίτας τας εν Πελοποννήσω, τερατωδώς ως επί το πλείστον παραμορφούντες τα πράγματα. Αρκετά αντίγραφα της εφημερίδος ταύτης απεστέλλοντο εις πολλούς, οίτινες παλλαπλασιάζοντες αυτά μετέδιδον και τοις απομεμακρυσμένοις. Κατοικούντες πόλιν μεταξύ κειμένην της Πελοποννήσου και Στερεάς ήσαν εις θέσιν να γιγνώσκωσι κάλλιον παντός τα συμβαίνοντα, αι δε μετά του εξωτερικού σχέσεις αυτών αρκετόν ήτο τοις πάσιν εχέγγυον ακριβούς γνώσεως των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Όθεν μεγάλως επενήργησεν η εφημερίς των επί των πνευμάτων τυφλώς πιστευομένη υπό του λαού, υπό δε των ολίγων νοημόνων των δυναμένων να γνωρίζουν κάπως τα πράγματα επονομασθείσα ύστερον «ψευτο-εφημερίδα», διά τας εν αυτή γραφομένας τερατολογίας και ανυπόφορα ψεύδη. Όστις μελετήσει καλώς την ιστορίαν του ελληνικού αγώνος θέλει αναγνωρίσει, ότι και οι μάλλον φιλοπάτριδες και φιλαλήθεις ευρέθησαν πολλάκις εις την ανάγκην ίνα ψευσθώσιν, ίνα σώσωσι την πατρίδα.

Fake news του Αγώνα

Χάριν περιεργείας επισυνάπτω αντίγραφον ενός εις χείρας μου περιπεσόντος αριθμού της εν λόγω εφημερίδος, της οποίας έτερον αριθμόν έχει δημοσιεύσει ο κ. Ιω. Φιλήμων:[3]

«Αδελφοί Ρουμελιώται, προεστοί και καπεταναίοι του Λοιδορικιού, Μαλανδρίνου, Κράβαρι και όσοι εν Χριστώ αδελφοί.

Γαλαξείδι 27 Μάρτη 1821 .

Σήμερα μας ήρθαν είδησες από σημαντικά ποοσώπατα της Πόλης και του Μορέως και μας λένε το πώς οι Ρούσσοι επεράσαν τα Μπαλκάνια και τραβάνε ντρίτα στη Μπόλη. Το στράτευμα θα ήνε 200 χιλιάδες της στερηάς, και εκατό του πελάγου (Ν° 300.000). Η αρμάτα 8 βατσέλα, τοιπόντιδες και φοιγάδες 24 (Ν° 32). Οι Τούρκοι τραβιώνται στη πέρα πάντα.

Πέντε Ρούσικα καράβια εξεμπαρκάρισαν ασκέρι στη Μάνη και Νηόκαστρο, και τράβιξαν ντρίτα το κόρφο της Πάτρας για να βγάνουν το άλλο ασκέρι, το τσιμπιχανέ, και εκατό χιλιάδες φλωριά (Ν° 100.000), πεσκέσι της Ρουσσίας στους Ρωμαίους των αρμάτων.

Οι Μωραΐταις πήραν τη Τριπολιτσά, και οι Μανιάταις τη Καλαμάτα.

Αύριο μας έρχεται ο άρχοντας καπετάν Ανδρέας Λόντος με χίλιους πεντακόσιους Βοστιτζάνους, και ελπίζομε να εύρη ούλη τη Ρούμελη στ’ άρματα.

Την ώρα που γράφομε μας ήρθε γραφή από τον πιλότο των Ρούσσικων καραβιώνε Μαυροθαλασσίτη πως η αρμάτα άραξε στον Πάπα[4].

Ακόμη μας λέγει το πώς και η Φράντζα θέλει το Ρωμέικο.

Η βάρδιά μας[5] είδε τα καράβια στο κόρφο μας. Καλώς να μας έρθουνε».

[1] Κωνσταντίνος Ν. Σάθας, Πανδώρα, τόμος ΙΘ, Φυλλάδιον 343, 1 Σεπτεμβρίου 1868, σ. 212-216

[2] Για τη διακίνηση των εφημερίδων χρησιμοποιούσαν πεζοπόρους οι οποίοι μετέφεραν τα φύλλα σε διάφορους σχετικά κοντινούς παραλήπτες, αυτοί τα αντέγραφαν και με νέους πεζοπόρους τα προωθούσαν περαιτέρω. Ήταν σύστημα επιστολογραφίας των Βυζαντινών, οι οποίοι έγραφαν λόγιες και γενικού ενδιαφέροντος επιστολές, τις οποίες διέδιδαν και προωθούσαν, ακόμη και σε πάνω από χίλιους παραλήπτες, με τον τρόπο αυτό

[3] Ο Φιλήμων το δημοσίευσε στην εφημερίδα Χρόνος. Για την αναδημοσίευση εδώ, κρατήθηκε η ορθογραφία του κειμένου και μεταφέρθηκε στο μονοτονικό.

[4] Ακρωτήριον Άραξος, προ των Πατρών.

[5] Σκοπός.

Η εξαιρετική επιτυχία της καραντίνας και ο αισιόδοξος τρόπος με τον οποίο περάσαμε στα καλοκαιρινά μέτρα έδωσε την ψευδαίσθηση, ότι τελειώσαμε ή ότι ούτως ή άλλως «δεν ήταν κάτι σοβαρό», ή ακόμη, ότι κορωνοϊός δεν υπάρχει, «μας κοροϊδεύουν». Τα δύσκολα προβλήματα που αναμένονταν στην πρώτη φάση της πανδημίας του covid-19 φαίνεται ότι έρχονται τώρα. Είναι βέβαια σημαντικά μικρότερα από αυτά που συμβαίνουν σε πολλές χώρες, αλλά η αυξανόμενη τάση τους προκαλεί ανησυχία. Τι πρέπει να κάνουμε;

Διανύω ήδη την έβδομη δεκαετία της ζωής μου, το μικρό εναπομείναν προσδόκιμο, δεν με σταματά από το να σκέφτομαι το μέλλον της χώρας, και όχι μόνον το άμεσο αλλά και ένα μεσοπρόθεσμο. Το άλλοθι ότι αυτό αφορά το γιo μου και τα εγγόνια μου είναι μάλλον πρόσχημα, καθώς το ίδιο θα σκεπτόμουν ούτως ή άλλως. Ας μοιραστώ λοιπόν κάποιες σκέψεις. Ανεξάρτητα από την οξύνοιά τους, μπορεί να χρησιμεύσουν ως έναρξη κάποιου δημόσιου διαλόγου, καθώς το πιο πιθανό είναι ότι αρκετοί πολίτες έχουν παρόμοιες ανησυχίες και κάνουν αντίστοιχες σκέψεις.

Η Ελλάδα αναμένει τη μείωση της οικονομικής ύφεσης από ένα σχετικά σημαντικό τουριστικό κύμα αυτό το καλοκαίρι. Μάλλον θα το πετύχει. Αυτή η επιτυχία όμως δεν πρέπει να τη μετατρέψει σε μονοπαραγωγική χώρα τουριστικών υπηρεσιών.

XXXXΙ. 11/5/2020. Στα σημειώματα του Ημερολογίου της Πανδημίας είχα αναφερθεί αρκετές φορές στον εγγενή κίνδυνο υποτίμησης της ασθένειας covid-19, λόγω της μεγάλης επιτυχίας της χώρας μας όσον αφορά τον έλεγχό της. Όμως θέλω να επανέλθω, τώρα που χαλαρώνει το αίσθημα του φόβου, και το αίσθημα αναγκαιότητας αντιμετώπισής της, καθώς και της αποδοχής των περιοριστικών μέτρων. Η επιτυχία της μικρής επίπτωσης της ασθένειας αντιστρέφεται από αποτέλεσμα σε αίτιο από μερικούς, πράγμα που δημιουργεί όρους αποτυχίας.

XXXX. 6/5/2020. Η νέα φάση αντιμετώπισης της πανδημίας, πιο σύνθετη και περίπλοκη από την προηγούμενη, εκ των πραγμάτων δημιουργεί πολλούς διαχωρισμούς. Με την πρώτη δυσκολία ή οπισθοχώρηση, θα γίνει προσπάθεια εκμετάλλευσης της ετερογένειας και των αντιθέσεων που θα προκύψουν από τους παντοίους καραδοκούντες για εξουσία. Τέτοια εκμετάλλευση θα προσπαθήσει να διευρύνει αυτά τα χαρακτηριστικά προσδίδοντάς τους «λαϊκό» χαρακτήρα, να φέρει τις διάφορες ομάδες αντιμέτωπες και να οικειοποιηθεί πολιτικά τους δυσαρεστημένους.

ΧΧΧΙΧ. 3/5/2020. Σήμερα, τελευταία μέρα του «Μένουμε Σπίτι», αποχαιρετώ την καθημερινή δημοσίευση στο Ημερολόγιό Πανδημίας και όλους εσάς που το διαβάζετε, παραβαίνοντας την προτροπή του Διονύση Σαββόπουλου: «Τα όνειρά σου μην τα λες / γιατί μια μέρα κρύα / μπορεί και οι φροϋδιστές / να `ρθούν στην εξουσία», και θα διηγηθώ δύο «κορωνιασμένα» μου όνειρα.

ΧΧΧVIII. 2/5/2020. Δεν ξέρω πώς θα αλλάξει ο κορωνοϊός την Ιστορία. Ελπίζω ότι οι αλλαγές δεν θα είναι τόσο μεγάλες και τόσο αρνητικές. Πάντως, η πανούκλα στο Βυζάντιο, την εποχή του Ιoυστινιανού, έφερε μαζί με τους θανάτους οριακές αλλαγές στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

ΧΧΧVII. 1/5/2020. Τι συμβαίνει με εκείνους που αντιλαμβάνονται τη σκοπιμότητα των νέων μέτρων μετά το τέλος της αυστηρής καραντίνας αλλά, ιδιαίτερα σήμερα, στη δεύτερη φάση των μέτρων κατά της πανδημίας, αντιμετωπίζουν σύγκρουση του γενικού καλού με το προσωπικό καλό;

ΧΧΧVI. 30/4/2020. Μαζί με τις οδυνηρές μνήμες από τη διάδοση διαφόρων επιδημιών και των επιπτώσεών τους, που σβήνουν, ξεχνούμε κι εκείνους που κατά τη διάρκεια του κακού θαυμάζουμε και ονομάζουμε ήρωες και ευεργέτες της ανθρωπότητας. Κάποιοι προσπαθούν να μας τους θυμίσουν και να αποδώσουν σ’ αυτούς και πάλι τα εύσημα γράφοντας άρθρα ή δοκίμια,