Και να που ένας άνθρωπος τολμά. Θέτει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων. Και ψηλαφεί τις πληγές που άφησαν στο σώμα της Κύπρου ανεύθυνοι κι ανίδεοι και δημοκόποι πολιτικοί, κομματάρχες, μεγαλοδικηγόροι και μεγαλολογιστές, μεγαλοτραπεζίτες και μεγαλοντιβέλοπερς, όλοι τους σαν μια «συμμορία», με ελάχιστες ατομικές εξαιρέσεις που δεν σώζουν την εικόνα. Πολιτικοί και πολιτικάντηδες, με μαέστρο –ποιος θα το πίστευε;– τον ίδιο τον αρχηγό του κράτους! Αυτόν που βάλαμε τους ώμους μας και τον ανεβάσαμε στο λόφο του Καπιτώλιου. Γιατί πιστέψαμε, από την ώς τότε δημόσια πολιτεία του, πως ήταν πράγματι, όπως ο ίδιος δήλωνε, «ο καλύτερος μαθητής του Κληρίδη», του πραγματιστή Κληρίδη, πως ήταν ο ηγέτης της λύσης και, στις δραματικές εκείνες στιγμές του 2013, πως ήταν ο ηγέτης που θα έβγαζε τον τόπο από την κρίση.
Το νέο βιβλίο του Μακάριου Δρουσιώτη, Η Συμμορία, είναι ένα βιβλίο-τόλμημα, που θα λειτουργήσει, ευελπιστώ, σαν βόμβα στα θεμέλια του πολιτικού μας συστήματος, ενός συστήματος σάπιου, βυθισμένου στη διαπλοκή και τη διαφθορά. Είναι το δωδέκατο βιβλίο του Δρουσιώτη, βγαλμένο, όπως όλα τα άλλα, απ’ αυτό που, στις ώριμες δημοκρατίες της Δύσης, καθιερώθηκε, από την εποχή του Watergate, ως investigative journalism – ερευνητική δημοσιογραφία.
Έχοντας στηρίξει με δημοσιογραφικά του κείμενα την υπόθεση της λύσης του Κυπριακού το 2004 κι έχοντας βγάλει στην επιφάνεια τα της «περιρρέουσας» του τότε προέδρου Τάσου Παπαδόπουλου (Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, 2005), ο Μακάριος Δρουσιώτης βρέθηκε σε κοινή πορεία με τον Νίκο Αναστασιάδη που, με τη στάση του, είχε αναδειχθεί ο ηγέτης της λύσης. Η πολιτική αυτή συμπόρευση, με την εκλογή του Αναστασιάδη στην προεδρία το 2013, έφερε τον Δρουσιώτη στο προεδρικό ως ειδικό συνεργάτη του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η θητεία του όμως αυτή τον έφερε αντιμέτωπο με μιαν άλλη πραγματικότητα που δεν μπορούσε πριν να την φανταστεί ούτε είχε τρόπο να την προβλέψει. Στις κρίσιμες εκείνες ώρες, όταν το κράτος που είχε παραδώσει η προεδρία Χριστόφια βρισκόταν στο χείλος οικονομικής κατάρρευσης και αναμέναμε όλοι τον πραγματιστή ηγέτη να πάρει τις δύσκολες αποφάσεις που θα έβγαζαν τον τόπο από την κρίση, ο Μακάριος Δρουσιώτης είδε από μέσα έναν πρόεδρο βουτηγμένο ώς το λαιμό στη διαπλοκή με ρώσους ολιγάρχες και ξένα συμφέροντα και, σε όλη την πυραμίδα της πολιτικής ηγεσίας, ένα διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα ανίκανο να αντιληφθεί, πόσο μάλλον να διαχειριστεί, τις δραματικές συνθήκες των ημερών και τους κινδύνους που απειλούσαν τη χώρα.
Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου, ενεργώντας όχι ως υπηρέτης στην αυλή ενός βασιλιά αλλά ως ελεύθερος δημοσιογράφος ταγμένος να υπηρετεί την αλήθεια, άρχισε να καταγράφει ημερολογιακά τις απίστευτες εμπειρίες που βίωνε από τη θέση του στο προεδρικό. Χρησιμοποιώντας αυτό το υλικό ως προσωπική μαρτυρία, που επιβεβαιώνεται και ενισχύεται με άλλες μαρτυρίες και με αδιάψευστα ντοκουμέντα (πρακτικά συνεδριάσεων και συναντήσεων), συνθέτει το απίστευτο σκηνικό της διαχείρισης της κρίσης από τον πρόεδρο και το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Χωρίς να κάνει εκπτώσεις σε κανέναν.
Κι εκεί που εμείς παρακολουθούσαμε στους τηλεοπτικούς δέκτες τον άνισο αγώνα έναντι των «φθονερών» εταίρων που έδινε ο «πραγματιστής» ηγέτης μας στο Eurogroup «με το πιστόλι στον κρόταφο», κι εκεί που την επομένη βλέπαμε εμβρόντητοι τους αχάπαρους βουλευτές μας να απορρίπτουν, με «πατριωτικές» κορόνες, τη συμφωνία σωσίβιο για το ήπιο οριζόντιο κούρεμα 10% που είχε φέρει ο πρόεδρος από τις Βρυξέλλες (στις ασφαλισμένες καταθέσεις, το κούρεμα θα ήταν 6,75%), το αφήγημα θρίλερ του Μακάριου Δρουσιώτη, οδηγώντας μας στα σκοτεινά μονοπάτια της συμμορίας, μας αλλάζει κυριολεκτικά τα φώτα προσγειώνοντάς μας στα πραγματικά γεγονότα.
Τι πραγματικά συνέβη
Ο πρόεδρος, που είχε υπογράψει τη συμφωνία, άμα τη επιστροφή του, έβαλε μπρος μεθόδευση για αθέτησή της, ενορχηστρώνοντας ο ίδιος την «πατριωτική» παράσταση της Βουλής που έκλεισε με απόρριψη της συμφωνίας. Για ποιο λόγο; Για να μην πληρώσουν ούτε σεντ οι ρώσοι ολιγάρχες, οι καταθέτες δισεκατομμυρίων στην Τράπεζα Κύπρου και επίσης ούτε σεντ το καθεστώς του Πούτιν που είχε άλλα 10 δισ. στη ρωσική RCB Bank – γιατί αλλιώς θα ζημιώνονταν μαζί και οι μεσάζοντες μεγαλοδικηγόροι και μεγαλολογιστές, με μεγάλο μερίδιο στο οικογενειακό δικηγορικό γραφείο του προέδρου.
Η μεθόδευση που ακολουθήθηκε είχε στόχο να πληρώσουν «πατριωτικά» μόνο οι Κύπριοι! Πώς; Με αυτό που ονομάστηκε Ταμείο Αλληλεγγύης, στο οποίο θα εισέρρεαν τα ασφαλιστικά ταμεία των ημικρατικών, των τραπεζικών και των ιδιωτικών υπαλλήλων, και άλλα τόσα από «πατριωτικές» εισφορές κυπρίων πολιτών που θα περνούσαν από το… κουρείο! Για να χαθούν εν μία νυκτί στη μαύρη τρύπα και ασφαλιστικά ταμεία και εισφορές… Τελικά, μας γλίτωσαν από δεύτερη μεγαλύτερη καταστροφή οι «φθονεροί» εταίροι μας, με δραστική παρέμβαση της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ. Οι οποίοι, στο μεταξύ, ανησυχούντες για το παράνομο του κουρέματος ασφαλισμένων καταθέσεων, διαβουλεύονταν με τον κύπριο υπουργό Οικονομικών για μείωση της αποκοπής στις ασφαλισμένες καταθέσεις σε 3% και αύξηση στις ανασφάλιστες (άνω των 100.000 ευρώ) σε 12,5%. Οπότε ο πρόεδρος «αντέδρασε με οργή, λέγοντας στον υπουργό Οικονομικών να μην υπάρξει καμιά αύξηση στις μεγάλες καταθέσεις επειδή θα δυσαρεστούνταν ακόμη περισσότερο οι ξένοι».
Κι ενώ η χώρα κάλπαζε προς την πλήρη κατάρρευση, οι πολίτες σε ουρές στα ΑΤΜ άδειαζαν τα ταμεία των τραπεζών κι η ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έκοβε τη χρηματοδότηση από τον ΕΛΑ, ο Αναστασιάδης έτρεχε στον Πούτιν για να αγοράσει τη Λαϊκή Τράπεζα που χρωστούσε 10 δισ. στον ΕΛΑ και τα ταμεία της ήταν άδεια ή για να αγοράσει κρατικά ομόλογα φυσικού αερίου κι έτσι να φύγει από τους «φθονερούς εταίρους», να φύγει κι από το Eurogroup, ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση αν χρειαζόταν, όπως τερέτιζαν συνεταίροι του στην κυβέρνηση, και να γίνει η Κύπρος προσάρτημα της Ρωσίας! Η οποία Ρωσία είχε διαμηνύσει διά της «ανώτατης ηγεσίας» ότι «αν αγγίζαμε την RCB τότε θα βλέπαμε μιαν αντίδραση που δεν είδαμε ποτέ». Αφού ο Δρουσιώτης παραθέσει δηλώσεις/προειδοποιήσεις από τον ρώσο πρόεδρο Πούτιν και τον πρωθυπουργό του Μεντβέντεφ αναφορικά με την RCB Bank, κι αφού αναφερθεί στην εσπευσμένη κάθοδο ρώσων ολιγαρχών με ιδιωτικά τζετ στην Κύπρο για τις προσωπικές τους καταθέσεις στην Τράπεζα Κύπρου καθώς και σε πολύπλευρες ρωσικές πιέσεις στον Αναστασιάδη, καταλήγει συμπερασματικά:
Το Κρεμλίνο, λοιπόν, προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι ρωσικές καταθέσεις που το ενδιέφεραν θα παρέμεναν αλώβητες, κίνησε τους μηχανισμούς παρέμβασης που διέθετε στο κυπριακό πολιτικό σύστημα για να παγώσει την υλοποίηση της συμφωνίας.
Η δουλική στάση του κύπριου προέδρου έναντι των Ρώσων αφήνει να αιωρείται διαρκώς η υποψία ότι οι «μηχανισμοί παρέμβασης» που διέθετε ο Πούτιν αφορούσαν όχι απλώς το πολιτικό σύστημα γενικά και αόριστα αλλά κυρίως τον ίδιο τον Αναστασιάδη προσωπικά. Όταν δηλώνει στο Υπουργικό Συμβούλιο: «να εξαιρέσουμε τους ξένους και να τα φορτώσουμε στους Κύπριους μόνο και να δώσουμε τη μάχη του πατριωτισμού για να σώσουμε την πατρίδα μας», η μόνη λογική ερμηνεία που αφήνει να νοηθεί είναι η εξάρτηση.
Αναφορικά με το καθαυτό ζήτημα της διάσωσης της κυπριακής οικονομίας, δεν είχε βέβαια το Κρεμλίνο καμιά διάθεση να συνδράμει με οποιονδήποτε ουσιαστικό τρόπο. Σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πούτιν, την οποία είχε ζητήσει ο Αναστασιάδης για να εκλιπαρήσει βοήθεια –μια επικοινωνία που κάνει τον κύπριο πολίτη να ντρέπεται τόσο για το σκηνικό που είχε στηθεί (να προηγηθεί η καταψήφιση της συμφωνίας από τη Βουλή) όσο και για τα όσα λέχθηκαν–, ο Πούτιν το μόνο που δέχθηκε ήταν να υπάρξει επιμήκυνση της εξόφλησης του δανείου 2,5 δισ. που είχε συνάψει τον προηγούμενο χρόνο η κυβέρνηση Χριστόφια.
Κι ενώ ο Αναστασιάδης μηχανορραφούσε μαζί με τους συνεργάτες του και τους ηγέτες των κομμάτων για το στήσιμο και το πέρασμα από τη Βουλή του περιώνυμου Ταμείου Αλληλεγγύης, «η κοινωνία δεν είχε καμιά αντίληψη της ελαφρότητας με την οποία αντιμετώπιζε τα πράγματα το πολιτικό προσωπικό», παρατηρεί ο συγγραφέας, και συνοψίζει:
Οι τρεις-τέσσερις άνθρωποι που καταλάβαιναν (Νεοφύτου, Γεωργιάδης, Πετρίδης και Στυλιανίδης) ήταν απελπισμένοι και ανήμποροι να αναχαιτίσουν τις επερχόμενες τραγικές επιπτώσεις. Το χαμηλόβαθμο προσωπικό του Προεδρικού ήμασταν μαζεμένοι στο γραφείο του κυβερνητικού εκπροσώπου και παρακολουθούσαμε τις εξελίξεις από τα διεθνή πρακτορεία και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Δεν είχαμε λεπτομερή ενημέρωση του τι γινόταν μέσα στη μεγάλη αίθουσα, όμως είχαμε καλύτερη αντίληψη της μεγάλης εικόνας και είχαμε πλήρη συναίσθηση της αδυναμίας της ηγεσίας να χειριστεί την κατάσταση. Ήταν τόσο καθαρό το τι έπρεπε να γίνει και ότι ακολουθούσαμε λάθος δρόμο, που δεν μπορούσε να το χωρέσει ο νους του ανθρώπου
Μέσα σε εκείνο το κλίμα απελπισίας, γυρίζοντας ο συγγραφέας στο σπίτι για μεσημεριανό, μόλις είδε μπροστά του την κόρη του («ήταν τότε Δευτέρα Λυκείου και βρισκόταν στη διαδικασία επιλογής των σπουδών που θα ακολουθούσε»), έκανε μαζί της τον ακόλουθο διάλογο: «Ξέρεις πού δουλεύω, έτσι;», της είπε. «Ναι. ξέρω», του απάντησε. «Φύγε, σήκω φύγε, αυτή η χώρα δεν έχει μέλλον για νέους ανθρώπους», την προέτρεψε.
Επί των ερειπίων
Τελικά, από αναβολή σε αναβολή, από ραδιουργία σε ραδιουργία, κι από αδιέξοδο σε αδιέξοδο, μερικές μέρες μετά την απόρριψη της συμφωνίας από τη Βουλή (19/3/2013), ο Αναστασιάδης βρισκόταν ξανά στις Βρυξέλλες (24/3/2013), σε μαραθώνιες διαπραγματεύσεις με το Eurogroup, κατά τις οποίες από τη μια απειλούσε με παραίτηση και από την άλλη εκλιπαρούσε να τον διευκολύνουν. Περιγράφει παραστατικά ο Μακάριος Δρουσιώτης:
Στη Λευκωσία ήταν μαζεμένοι το βράδυ της Κυριακής στο Προεδρικό Μέγαρο οι αρχηγοί των κομμάτων. […] Όλη η Κύπρος ήταν σε αγωνία για την Τράπεζα Κύπρου, η Λαϊκή ήταν ξεγραμμένη. Αυτό ήταν πλέον το διακύβευμα, να επιτρέψει το Eurogroup το κούρεμα στην Τράπεζα Κύπρου. Το 6,75% και το 9,99% ήταν αδιανόητο, τώρα η ελπίδα ήταν για 30%. Στις Βρυξέλλες, ο Αναστασιάδης δεν είχε τίποτε στο χέρι για να μπορέσει να διαπραγματευτεί, παρακαλούσε μόνο τους εταίρους του να τον διευκολύνουν για να μπορέσει να διαχειριστεί την κατάσταση. Όσο περνούσαν οι ώρες και δεν υπήρχε αποτέλεσμα, η αγωνία κορυφωνόταν. Περισσότερο από όλους αγωνιούσαν οι πολιτικοί αρχηγοί. Ήταν ξεκάθαρο ότι αισθάνονταν το βάρος της ευθύνης από τυχόν συνολική κατάρρευση. Η έπαρση των προηγούμενων ημερών είχε εξαφανιστεί.
Κατά τα μεσάνυχτα τηλεφώνησε ο Αβέρωφ Νεοφύτου [σ.σ. βουλευτής του κυβερνώντος Δημοκρατικού Συναγερμού/ΔΗΣΥ και τότε αναπληρωτής πρόεδρος του κόμματος] και μίλησε με τον Γιαννάκη Ομήρου [σ.σ. τότε πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων και πρόεδρος του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών-ΕΔΕΚ] που [...] είχε το γενικό πρόσταγμα, και τον ενημέρωσε ότι έκλεισε συμφωνία: Η Λαϊκή θα πήγαινε σε εξυγίανση. Διατηρείτο η Τράπεζα Κύπρου με όσο κούρεμα θα χρειαζόταν, που τελικά έφτασε το 47,55% […]. Παρά το βαρύ τίμημα, το πρόσωπό τους έφεξε, διότι υπήρχε πλέον μνημόνιο και γλιτώσαμε τα χειρότερα. Όπως το σχοινί του χωριάτη, που μονό δεν φτάνει, αλλά διπλό φτάνει και περισσεύει.
Στο κεφάλαιο 2 με τίτλο «Το πλιάτσικο επί των ερειπίων» και προμετωπίδα τη ρήση του μεγαλοδικηγόρου Ανδρέα Νεοκλέους: «Δεν έχει σημασία ποιος εκλέγεται πρόεδρος, την Κύπρο εγώ την κυβερνώ», ο συγγραφέας σκιαγραφεί τις λυκοφιλίες και τα χωρίς κανένα ηθικό φραγμό σκυλοφαγώματα –ο εχθρός του εχθρού μου, φίλος μου– με εμπλεκόμενους πότε ως συμμάχους και πότε ως εχθρούς τον πρόεδρο και τον Ανδρέα Νεοκλέους. Οι δυο πολιτικοί περιγρλαφονται να πολεμούν ή να στηρίζουν πότε τον ένα από τους ανεξάρτητους αξιωματούχους πότε τον άλλο, ανάλογα με το συμφέρον της στιγμής. Γράφει σχετικά ο Δρουσιώτης:
Ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα που πήρα στη θητεία μου στο Προεδρικό ήταν ο ωμός κυνισμός του πολιτικού προσωπικού. Με την ίδια ευκολία που μπορεί να σκοτωθούν μεταξύ τους, μπορούν να βρεθούν στο ίδιο τραπέζι σαν παλιόφιλοι φτάνει να έχουν κάποιο κοινό σκοπό.
Όταν ακούς τον πρόεδρο να εκρήγνυται έναντι του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας (για να τον αναγκάσει να εγκρίνει τους έξι Ρώσους ως μέλη του νέου μετά το κούρεμα Δ.Σ. της Τράπεζας Κύπρου), με το χυδαιολόγημα «Είμαι η μεγαλύτερη πουτάνα της πολιτικής. Δεν θα με ξεγελάσεις εσύ, κανένας δεν το κατάφερε. […] Αυτός ο τόπος δεν μας χωράει και τους δύο», κι αμέσως μετά, αφού τον κατατρόπωσε, να του μιλά με το «Πανίκο μου», «σε παρακαλώ», «σ’ ευχαριστώ», μέχρι να τον φάει εξαναγκάζοντάς τον σε παραίτηση αφού δεν μπορεί να τον παύσει, τότε παίρνεις κι εσύ παραστατικά το «μάθημα» του συγγραφέα. Κι όταν βλέπεις τον πρόεδρο του κράτους να επιβάλει στη θέση του αντιπροέδρου της τράπεζας τον πελάτη του γραφείου του και χρηματοδότη της εκλογικής του εκστρατείας Βλαντιμίρ Στραλκόφσκι, φίλο του Πούτιν και πρώην πράκτορα της KGB, τότε νιώθεις να βυθίζεσαι κι εσύ στην απελπισία του συγγραφέα. Σκάνδαλα επί σκανδάλων (AlvarezandMarsal, Providencia, Focus...) και να χάνεσαι στο γιατί και ποιον μάχεται κάθε φορά ο καθένας… Τελικά, δεν θα αποφευγόταν η σύγκρουση ανάμεσα σε πρόεδρο και Νεοκλέους, «η μάχη γιγάντων» όπως την περιγράφει ο συγγραφέας, «με κύριο διακύβευμα τα λάφυρα από τις δύο μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας». Το κεφάλαιο αυτό, που θα μπορούσε να τιτλοφορείται «Ανθρωποφάγοι», κλείνει με ένα πικρό συμπέρασμα του συγγραφέα:
Η κρίση του 2013 ήταν μια μεγάλη ευκαιρία για κάθαρση και ανασυγκρότηση των θεσμών, που υπάρχουν μόνο για να εξυπηρετούν τους πολίτες και όχι για να εξισορροπούν το σύστημα εξουσίας. Αυτή η ευκαιρία χάθηκε διότι ο «ηγέτης της κρίσης» («Η κρίση θέλει ηγέτη» ήταν το κεντρικό προεκλογικό σύνθημα του Αναστασιάδη), που έπρεπε να ηγηθεί της προσπάθειας εκσυγχρονισμού, ήταν ο ίδιος στον πυρήνα του προβλήματος…
Ο εισαγγελέας και ο ανώτατος άρχοντας
Στο κεφάλαιο 3 (τελευταίο), με τίτλο «Η Νέμεσις» και προμετωπίδα τη ρήση του γενικού εισαγγελέα «οι κατηγορούμενοι μετατρέπονται σε κατηγόρους, με τη συνδρομή και υπόθαλψη του ανώτατου άρχοντα της χώρας. Ντροπή!», παρουσιάζονται οι πρώτες ενδείξεις των συνεπειών, η Νέμεσις, που αρχίζει να επικρέμαται ως απειλή ή να επιπίπτει επί των κεφαλών των πρωταγωνιστών της διαπλοκής και της διαφθοράς. Η σκιά που πλανάται πάνω από το κεφάλι του Αναστασιάδη για την ύποπτη εξαφάνιση 450.000 ευρώ από την εκ 500.000 ευρώ «χορηγία» της Focus προς τον ΔΗΣΥ κατά την προεκλογική των προεδρικών, η λίστα Γιωρκάτζη για «προβληματικά» ή «μη εξυπηρετούμενα» δάνεια βουλευτών η απειλή της οποίας μένει ακόμα κλειδωμένη στα συρτάρια… Ωστόσο, κυρίαρχη θέση παίρνει η ποινική έρευνα Καλλή κατ’ εντολήν του γενικού εισαγγελέα και το πόρισμα καταπέλτης με βάση το οποίο δικάζονται και καταδικάζονται σε βαριές (για τα δεδομένα της Κύπρου) ποινές φυλάκισης ο βοηθός γενικός εισαγγελέας Ρίκκος Ερωτοκρίτου και ο Παναγιώτης Νεοκλέους, γιος του μεγαλοδικηγόρου Ανδρέα Νεοκλέους, για τα αδικήματα «του δεκασμού, της δωροληψίας και συναλλαγών που δηλώνουν διαφθορά».
Ο Ρίκκος Ερωτοκρίτου, δικηγόρος, που έκαμε πολιτική καριέρα με ακροδεξιά εθνικιστική ρητορική, υπήρξε στέλεχος και βουλευτής του ΔΗΣΥ μέχρι το 2004 οπότε, ταχθείς με το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα επί του σχεδίου Ανάν αντίθετα με το ΝΑΙ του Αναστασιάδη, βρέθηκε εκτός κόμματος μαζί με άλλους τρεις βουλευτές του ΔΗΣΥ. Στις προεδρικές του 2013 στήριξε Αναστασιάδη, ο οποίος, άμα τη εκλογή του, τον διόρισε βοηθό γενικό εισαγγελέα. Μπλεγμένος κι αυτός σε δίχτυα διαπλοκής, είχε ύποπτα νταραβέρια με τον Αναστασιάδη, ο οποίος με το φόβο ότι, αν δικαζόταν και καταδικαζόταν ο Ερωτοκρίτου, υπήρχε ο κίνδυνος να παρασύρει και τον ίδιο, συνεργάστηκε μαζί του για το φάγωμα, με δόλιο τρόπο, του γενικού εισαγγελέα. Ήταν τότε που ο γενικός εισαγγελέας, σηκώνοντας το γάντι, κατά τον συγγραφέα, έκανε τη δήλωση που σημειώθηκε παραπάνω.Η αποφασιστική στάση του γενικού εισαγγελέα οδήγησε τελικά σε δίκη και καταδίκη τον Ρίκκο Ερωτοκρίτου, αλλά και έφερε ρήξη διαρκείας με τον πρόεδρο, ο οποίος προφανώς δεν συγχώρεσε την ανεξαρτησία του δικαστικού.
Ο αναγνώστης που παίρνει στα χέρια του αυτό το βιβλίο μπορεί να αρχίσει να το διαβάζει ως υποψιασμένος πολίτης, έχοντας κατά νου τα διάσπαρτα κρούσματα διαφθοράς που βγαίνουν κάθε τόσο στην επιφάνεια. Καθώς όμως προχωρεί και μπαίνει στα μαγειρεία του πολιτικού συστήματος, διαβάζοντας πρακτικά κλειστών συνεδριάσεων, κατ’ ιδίαν διαβουλεύσεων, καθώς και παραθέματα συνδιαλέξεων, κι ύστερα όσα «πατριωτικά» ανακοινώνονται στους «ιθαγενείς», νιώθει να βομβαρδίζεται πανταχόθεν από έναν καταιγισμό περιστατικών διαφθοράς και διαπλοκής που προκαλούν ίλιγγο. Τελειώνοντας το βιβλίο, σε οποιοδήποτε σημείο του φάσματος και αν ανήκε, είτε ενεργός είτε αδιάφορος, είναι κυριευμένος από οργή. Και πιστεύει ότι «δεν πάει άλλο, φτάνει πια θεατές, πρέπει επιτέλους κάτι να κάνουμε…»
