Οι κάθετες στήλες στο σχέδιο του φορέματος προσθέτουν βαρυτική έλξη. Στα δάχτυλα η οστεοαρθρίτιδα δουλεύει εδώ και δεκαετίες. Ο δείκτης επικάθεται με ωλένια απόκλιση στην τελική φάλαγγα του μέσου που έχει στραβώσει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ακουμπισμένο στο γόνατο, το χέρι είναι το κέντρο του πίνακα.
Κορμός δέντρου, βαρύτητα, οστεοαρθρίτιδα είναι φυσικές οντότητες σαν ο πίνακας να αναπαριστά αρχέτυπο. Έχει όγκο, σωματικότητα, δύναμη, heft. Βρίσκεται πολύ μακριά από ψυχολογικοποίηση.
Το χέρι της μαμάς είναι ζωή. Κρατάει, αγκαλιάζει, χαϊδεύει, αλλάζει πάνες, πλένει, μαγειρεύει, ταΐζει, ποτίζει, ντύνει, χτενίζει, στολίζει, ορμηνεύει, ανακουφίζει, παρηγορεί, γράφει, δουλεύει, σκουπίζει δάκρυα. Στους παλιούς καιρούς όταν το ξύλο έβγαινε από τον παράδεισο το χέρι έδερνε. Ή ξεψείριζε, όπως στο A Mother’s Duty, Το Καθήκον της Μητέρας του Pieter De Hooch.
Rijksmuseum
A Mother's duty. Pieter de Hooch 1660-61.
Σήμερα το χέρι της στέλνει μηνύματα στο κινητό, αύριο ποιος ξέρει τι. Πάνω αριστερά στον πίνακα της Casteel, οι κάθετες χρυσοκίτρινες και κόκκινες γραμμές πλεγμένες σε επαναλαμβανόμενο μπλε κόκκινο ελλειψοειδές μοτίβο, μας θυμίζουν ότι εκτός από το να μας υπηρετεί σαν animal laborans η μαμά φέρνει ομορφιά.
Η Casteel αποτίνει φόρο τιμής στη μεγάλη παράδοση. Οι εγκάρσιες και διαγώνιες πινελιές πάνω αριστερά, ο τρόπος που εξαϋλώνονται στο αριστερό ισχίο, ο διάλογος τους με το κίτρινο βραχιόλι, οι γαλάζιες σκιές σε δάκτυλα και καρπό, το μανικιούρ, η γκωγκενική συμπαγότητα των γονάτων και η αδρή μαύρη γραμμή που τα χωρίζει δείχνουν μακρόχρονη μαθητεία, αφοσίωση, εξάσκηση, μόχθο, αυτοπειθαρχία.
Το Χέρι της Μαμάς αποτελεί εξαίρεση στο έργο της Casteel η οποία έχει ασχοληθεί με πορτρέτα και βλέμματα (μια από τις εκθέσεις της τιτλοφορήθηκε Returning the gaze)[2]. Το παράδοξο του Mom Hand είναι ότι χωρίς πρόσωπο βλέπουμε περισσότερα. Αποφεύγοντας το πρόσωπο, ο πίνακας κρατάει απόσταση από πορτρετικές συμβατικότητες, celebrity painting και gaze controversies. Απρόσωπο, κομμένο στο στήθος κάπου στο ύψος του διαφράγματος εκεί που η καρδιά πάλλει και ξεκουράζεται, το Mom Hand προτείνει κάτι διαφορετικό από σεντιμενταλοποίηση, την εξιδανικευτική ιδιοποίηση (romanticized hijacking) της μητέρας από εθνικιστικές και κρατικιστικές φαντασιώσεις, θρησκευτικές, ολοκληρωτικές ιδεολογίες και αναπαραστάσεις. Σε αντίθεση με πίνακες και εικόνες της Ανάληψης όπου η Θεοτόκος κατευθύνεται προς τα ουράνια, η φορά εδώ είναι προς τα κάτω. Η μαμά της Casteel είναι γήινη.
Ίσως η αποφυγή του προσώπου να είναι και in your face κριτική της κουλτούρας του selfie, της αναγνωρισιμότητας, του look at me, του εαυτού σαν εμπόρευμα.
Ίσως πάλι με το να κρατά το πρόσωπο έξω από τον πίνακα εκεί που τα ενοχλητικά μας βλέμματα και εξυπνοηλίθια σχόλια δεν μπορούν να φτάσουν, η μαμά απολαμβάνει επιτέλους την υπέρτατη πολυτέλεια. Μια στιγμή μόνη με τον εαυτό της.
[1] Close-up: Held Still. Mychal Denzel Smith on Jordan Casteele’s Mom Hand, 2014. Artforum, Φεβρουάριος 2019.
[2] www.jordancasteel.com.
