Διπλή ήταν η ευχαρίστησή μου ακούγοντας τις ομιλίες ορισμένων συναδέλφων με πλούσιο, σημαντικό μεταφραστικό έργο· ομιλίες που επιβεβαίωσαν για μια ακόμα φορά την ποιότητα της δουλειάς τους.
***
Για μια στιγμή αφαιρούμαι και βλέπω νοερά έναν συγκεκριμένο τύπο ανθρώπου – τον ηχηρά απόντα απ’ το ακροατήριο: έναν νέο, ας πούμε 18 - 25 ετών, λάτρη της λογοτεχνίας και των κοινωνικών επιστημών, έτοιμο να ξεκινήσει σπουδές, με όραμα να μεταφέρει στη γλώσσα μας, ως επαγγελματίας μεταφραστής, τον ανθό της παγκόσμιας γραμματείας. Τον φαντάζομαι να διατρέχει τα βιογραφικά των 16 ομιλητών στο φυλλάδιο του προγράμματος, παρακολουθώ τη σκέψη του, τις απορίες, τα συμπεράσματα:
Σ’ ένα συμπόσιο με θέμα την «ελληνική γλώσσα στον φακό των μεταφραστών» 6 μόνο από τους 16 ομιλητές ασκούν αποκλειστικά το επάγγελμα του μεταφραστή. Οι υπόλοιποι 10 έχουν τουλάχιστον μια επιπλέον ιδιότητα: καθηγητές πανεπιστημίου, ποιητές, πεζογράφοι και αρθρογράφοι, δημοσιογράφοι και βιβλιοκριτικοί, σκηνοθέτες κ.λπ. Φαντάζομαι –τον φανταστικό μου φίλο– να φαντάζεται – τον εαυτό του, χρόνια μετά, καταξιωμένο πλέον μεταφραστή, οπλισμένο και με τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης: πλήρης εσωτερικά από την απόλαυση της δημιουργικής εργασίας, νιώθει ξαφνικά την ανάγκη ν’ αφήσει για λίγο το γραφείο όπου έχει περάσει ατέλειωτες ώρες δουλεύοντας πιο μόνος κι απ’ τον κούκο· νιώθει την ανάγκη να μοιραστεί με συναδέλφους τις εμπειρίες του, την ανάγκη να ξεναγήσει και τους αναγνώστες στο εργαστήρι του μεταφραστή. Την ανάγκη τέλος πάντων να μιλήσει.
Ας μιλήσω εγώ για λογαριασμό του:
Ένας καλός μεταφραστής και ακαδημαϊκές γνώσεις πρέπει να έχει, και την ελληνική γλώσσα επιβάλλεται να χειρίζεται όσο άψογα ο συγγραφέας του πρωτοτύπου τη δική του. Ντοστογιέφσκι; Ντοστογιέφσκι! Ο επαγγελματίας μεταφραστής οφείλει να στοχεύει στον μέγιστο άθλο: να βάλει τον Ντοστογιέφσκι να γράψει στα ελληνικά. Τι παραπάνω προσφέρει στην επίτευξη ενός τέτοιου στόχου η επιπλέον ιδιότητα; Και γιατί βάρυνε τόσο πολύ στην επιλογή των ομιλητών αυτού του συμποσίου, υποβιβάζοντας το επάγγελμα του μεταφραστή, ως επάγγελμα μη αυτοδύναμο; Αναρωτιέμαι πραγματικά αν η Εταιρεία Σπουδών, ένας θεσμός εγνωσμένου κύρους, που εδώ και δεκαετίες δίνει βήμα σε εξέχουσες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, εκπροσωπεί την αντίληψη πως το «σκέτα» μεταφραστής δε «φτάνει».
Όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες εκδηλώσεις, η δημόσια παρουσία των ομιλητών ενισχύεται μέσα από την κάλυψη στον Τύπο, τη δημοσίευση των πρακτικών ή τη διαδικτυακή αναφορά στο γεγονός. Προσπαθώ λοιπόν να καταλάβω γιατί η Εταιρεία Σπουδών επέλεξε να προβάλει ομιλητές που, ακριβώς λόγω αυτής της επιπλέον ιδιότητάς τους, έχουν έτσι κι αλλιώς πρόσβαση στον Τύπο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται: ενισχυμένο επαγγελματικό κύρος, διευρυμένες δυνατότητες προβολής, έμμεσα και επιρροή στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού.
***
Διαβάζω σήμερα, την επομένη της λήξης του συμποσίου, τις αναρτήσεις των διοργανωτών και των ομιλητών στο Facebook, διαβάζω και τα σχόλια, ευγενικά προφανώς, όπως ορθά επιβάλλουν οι κανόνες της αστικής ευπρέπειας – κολακευτικά επίσης, όπως αρμόζουν στα μέλη μιας “mutual admiration society”.
