συνεντεύξεις

Η πρώτη και αρχαιότερη οργάνωση διατήρησης της μνήμης των αθώων θυμάτων της σταλινικής τρομοκρατίας στη Ρωσία, το Μεμοριάλ, είναι ανάμεσα στις δύο οργανώσεις (συν έναν φυλακισμένο στη Λευκορωσία πολίτη) που μοιράζονται το Νόμπελ Ειρήνης 2022. Η οργάνωση, ιδιαίτερα επιδραστική και με μεγάλη δραστηριότητα, που αγωνιζόταν για την οικοδόμηση κράτους δικαίου και ισχυρής κοινωνίας των πολιτών, από τις αρχές του χρόνου (πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) έκλεισε με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ρωσίας, που υιοθέτησε την εισήγηση της Γενικής Εισαγγελίας. Το επιχείρημα του εισαγγελέα για το κλείσιμό του ήταν: με τη δράση του δημιουργεί την αίσθηση πως η ΕΣΣΔ ήταν ένα κράτος τρόμου, ως εκ τούτου γιατί εμείς, οι απόγονοι των νικητών, θα πρέπει να ντρεπόμαστε γι' αυτό; Ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, ο οποίος πολύ συχνά έχει δημοσιεύσει κείμενα για τη δραστηριότητα του Μεμοριάλ, είχε πάρει συνέντευξη από τον πρόεδρό του, Γιαν Ραντσίνσκι, που δημοσιεύτηκε στο τχ. 92 του Books’ Journal, Noέμβριος 2018. Παρακάτω, αναδημοσιεύονται τα κυριότερα σημεία της συνέντευξης. [TBJ]

Μια συνέντευξη γνωριμίας με έναν σπουδαίο ποιητή της Πολωνίας, τον Άνταμ Ζαγκαγιέφσκι, που πέθανε στις 21 Μαρτίου 2021. «Η εξύψωση είναι η ουσία της ποίησης. Συστατικό της ίδιας ουσίας, όμως, είναι η συγκίνηση ή ακόμα και κάποια υπερβολή. Επίσης, απαραίτητα ποιητικά υλικά είναι η ειρωνεία και το χιούμορ, συστατικά που βοηθούν να μην παίρνουμε τον εαυτό μας πολύ στα σοβαρά. Η ποίηση, ωστόσο, είναι κάτι πολύ σοβαρό, απαντά στα σοβαρά ζητήματα. Αλλά ο ποιητής δεν πρέπει να είναι ιερέας. Ο Λέζεκ Κολακόφσκι, στο περίφημο δοκίμιό του Ο ιεροκήρυκας και ο γελωτοποιός (Kapłan i błazen, 1959), στρέφεται κατά του ιεροκήρυκα και συνηγορεί υπέρ του γελωτοποιού». Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο Books' Journal, τχ. 41, Μάρτιος 2014.

Μanuel Vilas, Ορδέσα. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα ισπανικά: Αχιλλέας Κυριακίδης, Ίκαρος 2020, 467 σελ.

Ο ισπανός συγγραφέας Μανουέλ Βίλας δίνει φωνή στους χαμένους αγαπημένους του – στους γονείς τους και σε πολλούς ακόμα που συνάντησε στη ζωή του και τον επηρέασαν. Στην Ισπανία, το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα δεν είναι συνηθισμένο λογοτεχνικό είδος – και όποιος το επιχειρεί σπάει ένα λογοτεχνικό ταμπού. Αλλά για τον Μανουέλ Βίλας, που παραιτήθηκε στα 50 από την εκπαίδευση για να έχει χρόνο για γράψιμο, τίποτα στη συγγραφή δεν είναι ταμπού. Ο συγγραφέας, όπως έδειξε το παράδειγμα του Θερβάντες, οφείλει να ανοίγει δρόμους μέσω της λογοτεχνικής συγκίνησης. Μιλήσαμε μαζί του. Αναδημοσίευση από το Books' Journal #114, Δεκέμβριος 2020. [ΤΒJ]

Συνέντευξη στη Μαρίλια Παπαθανασίου

Τάκης Θεοδωρόπουλος, Τα πρώτα διακόσια χρόνια είναι δύσκολα. Δυο αιώνες νευρικής κρίσης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2020, 166 σελ.

Η ιστορική αφήγηση του Παπαρρηγόπουλου οργάνωσε τη συλλογική αυτογνωσία του νέου ελληνισμού, υποστηρίζει ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, στη συνέντευξη που ακολουθεί. Και προτείνει να διαβάσουμε τη σύγχρονη ταυτότητά μας μέσω της αφήγησης του ιστορικού, μέσω της πεποίθησης για την αδιάλειπτη πολιτισμική συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα έως σήμερα. Σε αυτή την αφήγηση έχουν θέση οι ήρωες των ομηρικών επών, ο Πλάτων και ο Αριστοφάνης, αλλά και όσοι βρήκαν έτοιμη την ελληνική γλώσσα για να εκφράσουν τα θέματα που απασχόλησαν τον νεότερο ελληνισμό, ο Σολωμός κι ο Κάλβος, ο Ροΐδης, ο Βιζυηνός και ο Παπαδιαμάτης, ο Τσίρκας, ο Αλεξάνδρου κι ο Βαλτινός. Σ’ αυτούς είναι η ταυτότητά μας, αλλά και στην Ευρώπη: καθότι είμαστε Έλληνες Ευρωπαίοι, δεν είμαστε έθνος ανάδελφον. Συνέντευξη στον Ηλία Κανέλλη, αναδημοσίευση από το τεύχος 115, Ιανουάριος 2021.

Πριν από μερικές μέρες, πέθανε από επιπλοκές της καρδιακής λειτουργίας του οργανισμού του ο γάλλος καθηγητής πολιτικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Paris 8 Vincennes-saint-Denis, Ζορζ Ναβέ. Διεύθυνε τον τομέα έρευνας «φιλοσοφικές, πολιτικές, νομικές, αισθητικές μορφές της ετερογένειας» του Εργαστηρίου Σύγχρονης φιλοσοφίας του ίδιου Πανεπιστημίου. Ο Ναβέ είχε παραχωρήσει συνέντευξη στον συνεργάτη μας Κωνσταντίνου Ηροδότου. Την αναδημοσιεύουμε από το Books’ Journal, τεύχος 22, Αύγουστος 2012.

Ο Χάμπερμας για τον κορωνοϊό και για την ιστορία της φιλοσοφίας

Είναι απρόβλεπτες οι κοινωνικές συνέπειες της κρίσης του κορωνοϊού, λέει ο καθηγητής της φιλοσοφίας Γιούργκεν Χάμπερμας στη συνέντευξη, που παραχώρησε στον Markus Schwering και δημοσιεύτηκε στη Frankfurter Rundschau στις 6/4/2020. Συνιστά ωστόσο ακόμα και στους ειδικούς να μείνουν μακριά από απρόσεκτες και πρόχειρες προγνώσεις, ενώ σημειώνει ότι «τόσo πολλή γνώση για την άγνοιά μας και για την ανάγκη να πρέπει να δράσουμε και να ζήσουμε υπό συνθήκες ανασφάλειας δεν έχει υπάρξει ποτέ ώς σήμερα». Ο αειθαλής στοχαστής κάνει μια συνολική αποτίμηση της ιστορίας της δυτικής φιλοσοφίας αρνούμενος τη σύγκριση ακόμα και ανάμεσα σε αναστήματα όπως ο Αριστοτέλης και ο Καντ, εξηγώντας την απήχηση του Σπινόζα και αναλύοντας την απόστασή του από τον Νίτσε.

Η Ελλάδα, από τα τέλη του 18ου αιώνα κι ύστερα, είναι μέρος της Δύσης. Μέρος της ευρωπαϊκής κανονικότητας, κινήθηκε ουσιαστικά με αυτό που λέμε στην κοινωνιολογία catch up στρατηγική. Έγινε δηλαδή εθνική προσπάθεια και στόχος «να πλησιάσουμε αυτούς που προπορεύονται» ή, με τους όρους της εποχής εκείνης, να πλησιάσουμε τα πολιτισμένα έθνη. Συμφωνώ με όσους υποστηρίζουν ότι, στην πραγματικότητα, η «Ανατολή» δεν έχει υπάρξει ποτέ ως πραγματική επιλογή για την ελληνική κοινωνία – και ακόμα λιγότερο για τις πολιτικές ηγεσίες. Το λέω αυτό με τη διευκρίνιση ότι ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος δεν ήταν μια σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν μέρος της «ασιατικής» Ανατολής ούτε ο κομμουνισμός ήταν μέρος κάποιας Ανατολής. Αντιθέτως, και οι δύο ήταν μέρος της δυτικής νεωτερικότητας. Αυτό είναι κεκτημένο νομίζω, δεν χρειάζεται να επιμείνουμε σε αυτό. Επανέρχομαι λοιπόν: δεν έχω καταλάβει, ούτε μπορώ να δω τι θα μπορούσε να σημαίνει η «Ανατολή» ως εθνική, ως στρατηγική επιλογή... Ο καθηγητής Γιάννης Βούλγαρης συζητά για τη θέση της Ελλάδας, για την εθνική ταυτότητα, για ον μοντερνισμό που μας διαμόρφωσε. Συνέντευξη στον Ηλία Κανέλλη, αναδημοσίευση από το Books' Journal τεύχος 102, Οκτώβριος 2019.

Αλέξης Πολίτης, Η ρομαντική λογοτεχνία στο εθνικό κράτος (1830-1880). Ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, πνευματική κίνηση, αναγνώστες, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2017, 456 σελ.

Η κριτική επιτροπή των κρατικών βραβείων 2018 απένειμε το Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής κατά πλειοψηφία στον Αλέξη Πολίτη για το έργο του Η ρομαντική λογοτεχνία στο εθνικό κράτος 1830-1880. Ποίηση, Πεζογραφία, Θέατρο, Πνευματική Κίνηση, Αναγνώστες (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Στο τεύχος 94 του Books’ Journal δημοσιεύτηκε αναλυτικό αφιέρωμα στον Αλέξη Πολίτη και στο συγκεκριμένο έργο του και, μεταξύ άλλων, η συνέντευξη στον Ηλία Κανέλλη που ακολουθεί.

Συνέντευξη στον Στέφανο Καβαλλιεράκη και στον Ηλία Κανέλλη

Με την Αθηνά Κακούρη συναντηθήκαμε στο βιβλιοπωλείο της εκδότριάς της, της Ραχήλ Καπόν. Ο Στέφανος Καβαλλιεράκης είναι εντυπωσιασμένος περισσότερο από την ιστορική προσέγγισή της στον 20ό αιώνα, γι’ αυτό και αμέσως της θυμίζει παλιότερες χρεοκοπίες της Ελλάδας, παλιότερες περιπέτειες που θυμίζουν τη σημερινή, παλιότερους πολιτικούς ηγέτες – τον Τρικούπη, τον Βενιζέλο. Απαντά στις προκλήσεις του επαγγελματία ιστορικού, συχνά προσγειώνοντας τις απόψεις της στο πεδίο των κοινωνιών και του βιώματος. Κατάγεται από την Πάτρα και ασφαλώς γνωρίζει τη σημασία που είχε για την περιοχή της η καλλιέργεια και η εμπορία της σταφίδας, η άνοδος και η κατάρρευση της τιμής της, που προκάλεσε τεράστιο πλήγμα στις τοπικές οικονομίες. Η αναφορά στο σταφιδικό πηγαίνει τη συζήτηση στη χρεωκοπία του 1893, στον Χαρίλαο Τρικούπη, στο περίφημο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» - όπου όλα ξεκίνησαν από την κατάρρευση του εμπορίου της σταφίδας που νέκρωσε όλη την  Πάτρα. Η συζήτηση θα μπορούσε να έχει αρχίσει από τη μεγάλη λογοτεχνική επιτυχία της, τα Πριμαρόλια, αλλά είναι άτοπο να κάνεις αναδρομή σε μια πλούσια ζωή αρχίζοντας από τη μέση της. Πάμε λοιπόν πολύ πιο παλιά, στα πρώτα κείμενά της – και σε ένα αστυνομικό αφήγημά της που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό Ταχυδρόμος, πριν από τη χούντα. Ήταν μια ιστορία μυστηρίου, αναζητούνταν ο ένοχος ενός εγκλήματος στην ταχεία Καλαμάτα-Αθήνα, που άλλαζε μηχανή και φορά στον Αχλαδόκαμπο, κι εκεί, σε αυτό το μπρος-πίσω, βρισκόταν η λύση του μυστηρίου. Κάπως έτσι, με ένα αφήγημα που η ίδια δεν το θυμόταν, βρεθήκαμε να συζητάμε για την εισαγωγή της στη δημοσιογραφία, στη μετάφραση και στη λογοτεχνία. Πώς εκείνη, γυναίκα στη συντηρητική Πάτρα, αποκτά πρόσβαση στο μεγάλο περιοδικό της εποχής της και παίρνει απ’ αυτό την πρώτη επαγγελματική της ταυτότητα;

Ξεκίνησε από το Κολέγιο Αθηνών για να βρεθεί τελικά στο Πρίνστον. Τα τελευταία 47 χρόνια διδάσκει και γράφει για τη φιλοσοφία. Έχει διδακτορικό στον πλατωνικό Φαίδωνα και προσωπικό πάθος για τον Νίτσε. Έμαθε από την Κατίνα Παξινού ότι ο Οιδίπους Τύραννος είναι το πρότυπο του αστυνομικού μυθιστορήματος, χρησιμοποιεί τους διαλόγους του Πλάτωνα και τα επεισόδια του Wire στην ίδια παράδοση μαθήματος και επιμένει ότι η λαϊκή τέχνη αύριο θα είναι mainstream κουλτούρα. Η συνέντευξη με τον Αλέξανδρο Νεχαμά δημοσιεύτηκε στο τεύχος 5 του Books’ Journal, Μάρτιος 2011. Αναδημοσιεύεται σήμερα στην ηλεκτρονική μας έκδοση με αφορμή την εκλογή του καθηγητή Νεχαμά στην έδρα Ιστορίας της Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών.