Νίκος Ψαρρός

Η εφαρμογή των νόμων από τους πολίτες ως προϋπόθεση της δυνατότητας επιβολής τους από την πολιτεία

Διάβασα αρκετούς λίβελλους κατά του Συμβουλίου της Επικρατείας από νομομαθείς με ακαδημαϊκές περγαμηνές σε σχέση με την απόφασή του για συνταγματικότητα του νόμου που δίνει την δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ. Απ’ ό,τι κατάλαβα, οι νομομαθείς καταλογίζουν στο ανώτατο δικαστήριο αυθαίρετη ερμηνεία και έλλειμμα νομικού ερείσματος της απόφασής του.

Έχοντας επίγνωση ότι δεν έχω βαθιές νομικές γνώσεις, όμως με βάση ότι κάτι σκαμπάζω από πολιτική φιλοσοφία, θα ήθελα να σημειώσω τα εξής από τη σκοπιά ενός κριτικού παρατηρητή – αυτή είναι στο κάτω κάτω της γραφής και η δουλειά μου:

α) Οι παράγραφοι 5 και 8 του άρθρου 16 του συντάγματος της Ελλάδος αντιφάσκουν ως προς την παράγραφο 1 του ιδίου άρθρου και θέτουν αυθαίρετους περιορισμούς στην ελεύθερη άσκηση του δικαιώματος που κατοχυρώνεται σε αυτήν: Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους.

Ως αυθαίρετοι περιορισμοί της ελεύθερης άσκησης ενός δικαιώματος αντιφάσκουν κατά τη γνώμη μου και ως προς το άρθρο 2§1: Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας.

β) Το ότι διατάξεις ενός συντάγματος αναιρούνται ή παρακάμπτονται από διατάξεις ενός ιεραρχικά ανώτερου καταστατικού χάρτη, π.χ. ενός ομοσπονδιακού συντάγματος, ή από διατάξεις που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις ή από διεθνείς κανόνες που με τη σειρά τους απορρέουν από τη μεταφορά αρμοδιοτήτων σε υπερεθνικούς οργανισμούς όπως η ΕΕ είναι μέρος του διεθνούς δικαίου, είναι κατοχυρωμένο στο σύνταγμα της Ελλάδος (άρθρο 28) και αποτελεί τη βάση της διεθνούς συνεργασίας και, στην περίπτωση της ΕΕ, της ευρωπαϊκής σύγκλισης σε έναν ενιαίο χώρο δικαίου και οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

γ) Η αναθεώρηση του άρθρου 16 θα επιφέρει την αρμονία ανάμεσα στο σύνταγμα της Ελλάδος και το νομικό πλαίσιο της ΕΕ, αλλά δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη θέσπιση ενός νόμου που είναι από μόνος του συμβατός με αυτό το πλαίσιο. Με άλλα λόγια, δεν υφίσταται καμία «μεθοδική τάξη» ανάμεσα στην αναθεώρηση του άρθρου 16 και τη συνταγματικότητα της ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ υπό τις συνθήκες που ορίζει ο νόμος και επιβεβαιώνει η απόφαση του ΣτΕ.

δ) Αυτό δεν σημαίνει ότι το σύνταγμα καθίσταται περιττό (το διάβασα κι αυτό). Το σύνταγμα περιέχει πολλές διατάξεις που καθορίζουν τη φύση της Ελληνικής Δημοκρατίας ως κυρίαρχου κράτους, ως προσώπου του διεθνούς δικαίου και ως μέλους της ΕΕ, οι οποίες δεν μπορούν να αντικατασταθούν από υπερεθνικές διατάξεις ούτε να μεταφερθούν σε υπερεθνικούς οργανισμούς.

ε) Η επιμονή στην τυπολατρική εφαρμογή του συντάγματος μέχρι την αναθεώρησή του από τη Βουλή είναι απλά ένα ακόμα δείγμα του φαινομένου ότι στην Ελλάδα το συνταγματικό πλαίσιο και ο νόμος εν γένει χρησιμοποιούνται κυρίως ως όπλα, τόσο σε πολιτικές όσο και σε ιδιωτικές αντιπαραθέσεις, και όχι ως μέσα ορθολογικής και πραγματιστικής οργάνωσης του κράτους και της κοινωνίας.

Στο προηγούμενο σημείωμα εξετάσαμε τις αναγκαίες συνθήκες για την εμφάνιση ζωής βασισμένης σε ύδωρ και ενώσεις του άνθρακα και διαπιστώσαμε ότι στο ηλιακό μας σύστημα μόνο στη Γη αυτές πληρούνται, ώστε η ζωή όχι μόνο να έχει εμφανιστεί αλλά και να έχει επιτρέψει την εμφάνιση νοημόνων όντων – κάτι που επιβεβαιώνεται και απ’ αυτή τη σειρά των σημειωμάτων.

Το δημοσιευθέν σήμερα «πόρισμα Καρώνη» (επίσημα: Πραγματογνωμοσύνη σε Απάντηση της Διάταξης Διορισμού 4/2024 από τον Εφέτη Ανακριτή Λάρισας κ. Σωτήριο Μπακαΐμη) δεν είναι μια ακόμα αναπαράσταση του δυστυχήματος των Τεμπών συνοδευόμενη από εικασίες για τα παρατηρηθέντα φαινόμενα, ούτε και η προσπάθεια να εξαχθούν συμπεράσματα από τα «δεδομένα» των βίντεο των καμερών ασφαλείας του αυτοκινητοδρόμου και άλλων κτιρίων που κατά τύχη κατέγραψαν τα γεγονότα.

Αυτό που συνέβη στον (ακόμα) υποψήφιο καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς στις 6 Μαΐου θα μπορούσε να περιγραφεί με τη γερμανική έκφραση «Denkzettel» που σημαίνει κατά λέξη στα ελληνικά «φύλλο χαρτί για σκέψη» και μεταφορικά «μήνυμα για αναστοχασμό».

Στις 11/4/2025, στη βραδινή ενημερωτική εκπομπή του Σταμάτη Ζαχαρού, εμφανίστηκε ο εμφανισθείς ως εμπειρογνώμων των Τεμπών, Κώστας Λακαφώσης, για να ανασκευάσει προσεκτικά τις προηγούμενες θέσεις του περί παράνομου φορτίου ξυλολίου, το οποίο θεωρήθηκε από μέρος συγγενών των θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών ως υπεύθυνο για το θάνατο των δικών τους.

Στο προηγούμενο σημείωμα ορίσαμε το έμβιο ον ως ένα ολικά διαδικαστικά δομημένο πράγμα, στο οποίο όλον και μέρη χαρακτηρίζονται από τη σχέση της τελεολογίας: τα όργανα και τα μέρη των οργάνων ενός έμβιου όντος –μέχρι το επίπεδο των βιοχημικών και φυσιολογικών διαδικασιών– υπηρετούν τη διατήρηση της ύπαρξής του: το έμβιο ον ως όλον υπηρετεί την ύπαρξη και τη λειτουργία των οργάνων και τη διατήρηση σε ροή όλων των φυσιολογικών και βιοχημικών διαδικασιών που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ζωής του.

Με αυτόν τον ορισμό του έμβιου όντος και με βάση τις γνώσεις μας για τη φύση των μεταβολικών διαδικασιών και των υλικών που συμμετέχουν σε αυτές, μπορούμε να προχωρήσουμε σε έναν πρώτο προσδιορισμό των συνθηκών που είναι αναγκαίες για την εμφάνιση της ζωής σε ένα άβιο περιβάλλον.

Οι σημερινές μας γνώσεις περί χημικής σύστασης όλων των μέχρι τώρα γνωστών έμβιων όντων και για τις χημικές διαδικασίες επάνω στις οποίες βασίζεται η ζωή «απαιτούν» την ύπαρξη ύδατος σε υγρή μορφή και χημικών ουσιών οι οποίες είναι σταθερές αλλά και μπορούν να συμμετέχουν σε χημικές διαδικασίες σε υδατικό περιβάλλον. Όλες αυτές οι χημικές ουσίες είναι ενώσεις του άνθρακα, κυρίως με υδρογόνο, οξυγόνο, άζωτο, φωσφόρο, θείο και σε ειδικές περιπτώσεις με πυρίτιο. Άλλα στοιχεία που, σύμφωνα με τις σημερινές μας γνώσεις, είναι απαραίτητα για όλες ή για ορισμένες μορφές ζωής είναι διάφορα μέταλλα όπως ο σίδηρος, ο χαλκός, το νάτριο, το κάλιο, το κοβάλτιο και το ασβέστιο, αμέταλλα όπως το χλώριο και το ιώδιο και πολλά άλλα τα οποία απαντώνται σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις (τα λεγόμενα ιχνοστοιχεία).

Επειδή το ύδωρ σε υγρή κατάσταση θεωρείται αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη ζωής, το ουράνιο σώμα το οποίο θα είναι υποψήφιο για την εμφάνιση και τη διατήρησή της πρέπει να βρίσκεται σε μια απόσταση από το κεντρικό του άστρο η οποία θα επιτρέπει την ύπαρξη του ύδατος σε υγρή μορφή. Αυτή η ζώνη γύρω από κάθε αστρικό σώμα ονομάζεται «κατοικήσιμη ζώνη» ή «ζώνη της Χρυσομαλλούσας» – αναφορά σε ένα αγγλικό παραμύθι του 19ου αιώνα. Πλανήτες που βρίσκονται πιο κοντά ή πιο μακριά στο κεντρικό τους άστρο από τη ζώνη αυτή δεν μπορούν να έχουν ύδωρ σε υγρή κατάσταση – τουλάχιστον χωρίς την συνδρομή ειδικών συνθηκών. Στο δικό μας ηλιακό σύστημα η ζώνη αυτή εκτείνεται από την τροχιά της Αφροδίτης μέχρι την τροχιά του νανοπλανήτη Δήμητρα (το θεωρητικά απώτερο σημείο της) που βρίσκεται στη ζώνη των αστεροειδών ανάμεσα στον Άρη και τον Δία. Η Γη βρίσκεται περίπου στη μέση της λεγόμενης «συντηρητικής» κατοικήσιμης ζώνης, που εκτείνεται από την τροχιά της Αφροδίτης μέχρι την τροχιά του Άρη. Στην Αφροδίτη σήμερα δεν υπάρχει καθόλου ύδωρ σε υγρή κατάσταση, εκτός από μια περιοχή των νεφών της όπου ίσως διατηρούνται υδρατμοί, ενώ στον Άρη το ύδωρ είναι παγιδευμένο στον ρεγόλιθο της επιφάνειας και στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, η οποία αποτελείται όπως και η ατμόσφαιρα της Αφροδίτη κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι στο μακρινό παρελθόν ο Άρης είχε μεγάλα σώματα ύδατος σε υγρή μορφή που σχημάτιζαν ίσως ωκεανούς, λίμνες και ποτάμια. Για την Αφροδίτη οι ενδείξεις αυτές είναι πιο ισχνές, ωστόσο επίσης δεν αποκλείεται η ύπαρξη ύδατος σε υγρή μορφή στο παρελθόν.

Αλλά η ύπαρξη της ζώνης της Χρυσομαλλούσας δεν αρκεί για την εμφάνιση και τη διατήρηση της ζωής. Το μέγεθος του κεντρικού άστρου παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο: Άστρα πολύ μεγαλύτερα από τον Ήλιο έχουν πολύ μικρότερη διάρκεια ζωής, που κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι αρκετή να επιτρέψει στη ζωή να εγκατασταθεί σε πλανήτες τους που βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη. Επιπλέον, τα άστρα αυτά έχουν όχι μόνο μεγαλύτερη φωτεινότητα, κάτι που σημαίνει μεγαλύτερη ροή ενέργειας, ενώ και το φάσμα τους περιέχει περισσότερη ακτινοβολία στην περιοχή του υπεριώδους, κάτι που εμποδίζει τη διατήρηση σταθερών δεσμών άνθρακα με άλλα στοιχεία και, κατά συνέπεια, την εμφάνιση εκείνων των χημικών ουσιών που θεωρούνται απαραίτητες για βιοχημικές διαδικασίες οι οποίες απαντώνται σε έμβια όντα. Πιο πιθανή θεωρείται η εμφάνιση της ζωής σε αστρικά συστήματα όπου το κεντρικό άστρο έχει περίπου το μέγεθος του Ήλιου ή μικρότερο. Όμως, σε μικρότερα άστρα, η κατοικήσιμη ζώνη βρίσκεται τόσο κοντά στο κεντρικό άστρο ώστε πιθανοί πλανήτες να είναι «παλιρροϊκά κλειδωμένοι» –όπως η Σελήνη σε σχέση με τη Γη– , που σημαίνει ότι έχουν πάντα στραμμένο το ίδιο ημισφαίριο προς το άστρο ενώ το άλλο βρίσκεται στο αιώνιο σκοτάδι – με αποτέλεσμα να επικρατεί ψύχος. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα για την ύπαρξη ύδατος σε υγρή μορφή και για την εμφάνιση της ζωής σε αυτά είναι ότι χαρακτηρίζονται από πολύ συχνές εκλάμψεις, δηλαδή εκρήξεις στις επιφάνειές τους, που μπορούν να μεταφέρουν υπερθερμασμένο αστρικό υλικό μέχρι τους πλανήτες που βρίσκονται σε τροχιά γύρω τους. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι εκλάμψεις αυτές έχουν συνέπεια την έκδυση των πλανητών από τις ατμόσφαιρες και τις πιθανές υδρόσφαιρές τους, καθιστώντας τους ακατάλληλους για κάθε μορφή ζωής.

Το πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι μόνο άστρα με το μέγεθος του Ήλιου έχουν πιθανότητες να έχουν πλανήτες που μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή – το καλό είναι ότι τα άστρα αυτά αποτελούν την πλειονότητα του αστρικού πληθυσμού στο σύμπαν. Όμως, δεν αρκεί μόνο το αστρικό μέγεθος για να επιτρέψει την εμφάνιση της ζωής. Στο επόμενο σημείωμα θα παρουσιάσουμε και τις υπόλοιπες αναγκαίες συνθήκες.

Επειδή τις τελευταίες μέρες ξανάρχισαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι δημοσιεύσεις διαφόρων βίντεο οι δημιουργοί των οποίων προσπαθούν να αποδομήσουν δήθεν πειραματικά το γεγονός ότι τα έλαια σιλικόνης που χρησιμοποιούνται ως ψυκτικό μέσον σε μετασχηματιστές ηλεκτραμαξών, όπως αυτές του δυστυχήματος των Τεμπών, δεν μπορούν να αναφλεγούν, θα ήθελα να κάνω κάποιες παρατηρήσεις και να δώσω μερικές συμβουλές.

Το σύνταγμα και οι νόμοι δεν είναι απλά εργαλεία για τη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης και για την επίτευξη της ευημερίας αλλά όπλα σε έναν εξοντωτικό και συνεχή εμφύλιο πόλεμο.

Mια φανταστική ιστορία