Επανάσταση 1821

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καπόν το βιβλίο της Αθηνάς Κακούρη, Αλφαβητάρι νεοελληνικής ιστορίας. Επανάσταση - Καποδίστριας - Όθων. 1821-1862. Πρόκειται για μια πρωτότυπη έκδοση-εισαγωγή στην Ελληνική Επανάσταση. Και επειδή λόγω της πανδημίας το βιβλίο δεν θα παρουσιαστεί, η συγγραφέας πληροφορεί για το περιεχόμενό του τους αναγνώστες της. 

Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου - Σωτήρης Ριζάς, 1821. Από την Επανάσταση στο Κράτος, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2021, 434 σελ.

Πόσο σχετικές ήταν οι εξελίξεις και οι αλλαγές στο νέο ελληνικό κράτος με τις επιδιώξεις των επαναστατημένων του 1821; Πόσο συνδεδεμένη υπήρξε η λαϊκή ευημερία ως ζητούμενο με την ανάγκη αποκοπής από τον αναχρονιστικό τρόπο λειτουργίας του οθωμανικού κράτους και τους παρηκμασμένους θεσμούς του; Τελικά, άξιζε τον κόπο η δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους;

Επειδή η Ιστορία γράφεται εκ των κάτω, δηλαδή ως συνισταμένη των επιμέρους περιστατικών μιας εποχής (κι όχι με προκατασκευασμένες, τάχα επιστημονικές, ιδέες), σκόπιμο θα ήταν να ξαναμιλήσομε και για επεισόδια που δέν θεωρούνται τόσο κεντροβαρικά για την Εθνεγερσία. Επεισόδια τοπικώς μέν αποτυχημένα, αλλά με μεγάλη συμβολή στην καθολική επιτυχία της Επανάστασης. Κι ακόμη, επεισόδια που υποδεικνύουν πόσο διεθνικότερες συνιστώσες είχε η Ελληνική Επανάσταση, πολύ πρίν απ’ την εκ των υστέρων ευνοϊκή επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Προτείνω δηλαδή να αναμνησθούμε την τραγική μορφή του Αλεξάνδρου Υψηλάντη, και να αμφισβητήσομε την ενίοτε επικρατούσα περί αυτού αντίληψη, ως ενός ουτοπικού αριστοκράτη. Διότι, όπως αναγνώριζε ο αείμνηστος Κ. Σβολόπουλος (2010, σελ. 85), «η κρίση της ιστορίας, περισσότερο από αυστηρή, υπήρξε σκληρή για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη».

Η Επανάσταση του 1821, το γενέθλιο γεγονός του ελληνικού κράτους, είχε κάποιους αναμφίβολους πρωταγωνιστές: όσους πολέμησαν για την ευόδωσή της. Οι ευρύτατοι μηχανισμοί για την ανταμοιβή αυτών, η ένταξη των μέτρων αυτών στο διεθνές πλαίσιο καθώς και η επέκτασή τους στους εκάστοτε αγωνιστές κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα αποτελούν τα ζητήματα που πραγματεύεται το παρόν κείμενο.

Σωτήρης Ριζάς, Οι μεγάλες δυνάμεις και η Επανάσταση. Από το Λάιμπαχ στο Ναυαρίνο, Μεταίχμιο, Αθήνα 2021, 176 σελ.

 Στο Λάιμπαχ, τη σημερινή Λιουμπλιάνα, συνήλθαν από τις 26 Ιανουαρίου ώς τις 12 Μαΐου 1821 τα μέλη της Ιεράς Συμμαχίας για να εξετάσουν την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί και να συζητήσουν μέτρα που να διασφαλίζουν την ειρήνη στην Ευρώπη. Η διακοίνωση που εκδόθηκε, μετά τη λήξη του συνεδρίου, έλεγε ότι οι Ηγεμόνες διαδήλωσαν ότι θεωρούν νομικώς άκυρον και αποκηρυκτέαν παρά των αρχών του Δημοσίου Δικαίου της Ευρώπης πάσαν υποτιθέμενην μεταρρύθμισιν πραγματοποιουμένην διά κινήματος ή ανοικτής βίας». Με την ανακοίνωση αυτή, η ελληνική Επανάσταση έμοιαζε καταδικασμένη να κατασταλεί. Αλλά η Γαλλία και η Αγγλία δεν άκουσαν το μήνυμα της αυστριακής πολιτικής... [ΤΒJ]

Σωτήρης Ριζάς, Οι μεγάλες δυνάμεις και η Επανάσταση. Από το Λάιμπαχ στο Ναυαρίνο, Μεταίχμιο, Αθήνα 2021, 176 σελ.

Στο Λάιμπαχ, τη σημερινή Λιουμπλιάνα, συνήλθαν από τις 26 Ιανουαρίου ώς τις 12 Μαΐου 1821 τα μέλη της Ιεράς Συμμαχίας για να εξετάσουν την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί και να συζητήσουν μέτρα που να διασφαλίζουν την ειρήνη στην Ευρώπη. Η διακοίνωση που εκδόθηκε, μετά τη λήξη του συνεδρίου, έλεγε ότι οι Ηγεμόνες διαδήλωσαν ότι θεωρούν νομικώς άκυρον και αποκηρυκτέαν παρά των αρχών του Δημοσίου Δικαίου της Ευρώπης πάσαν υποτιθέμενην μεταρρύθμισιν πραγματοποιουμένην διά κινήματος ή ανοικτής βίας». Με την ανακοίνωση αυτή, η ελληνική Επανάσταση έμοιαζε καταδικασμένη να κατασταλεί. Αλλά η Γαλλία και η Αγγλία δεν άκουσαν το μήνυματης αυστριακής πολιτικής... [ΤΒJ]

Αντωνούσα Καμπουράκη, Ποιήματα Τραγικά, εισαγωγή-επίμετρο: Βαρβάρα Ρούσσου, Στιγμός, Αθήνα 2021, 220 σελ.

Πώς βίωσε άραγε ο άμαχος πληθυσμός την Ελληνική Επανάσταση; Πώς και από ποιον γνωρίζουμε σήμερα τη συμβολή των Κρητικών στον Αγώνα; Πώς η ιστορία συνδέεται με την ποίηση; Πώς η ποίηση συνδέθηκε με το έθνος και το φύλο είκοσι χρόνια μετά την κήρυξη της Επανάστασης; Γιατί σήμερα το ευρύ κοινό αγνοεί την πρώτη ελληνίδα ποιήτρια; Τα Ποιήματα Τραγικά της Αντωνούσας Καμπουράκη έρχονται ως μια πολύτιμη μαρτυρία από το παρελθόν για να μιλήσουν στο παρόν μας.

Δημήτρης Α. Σταματόπουλος, Πόλεμος και Επανάσταση στα Οθωμανικά Βαλκάνια (18ος-20ός αι.) (επιμ.), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2019, 396 σελ.

Οι οριενταλιστικές ερμηνείες δεν θέλγουν πια. Τα εθνικά κινήματα στα Βαλκάνια ήταν αυτόνομα πολιτικά και ιστορικά υποκείμενα που διαλέγονται με τις ρηγματώσεις του δυτικού κόσμου και εκμεταλλεύονται τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων, μάλιστα δε τους ηττημένους της κάθε αναμέτρησης.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και το αλβανικό τραγούδι. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 119, Μάιος 2021.

Δεν σας βαραίνει καμιά κατάρα όπως [είναι] οι βασιλιάδες.

Δεν σας βαραίνει καμιά κατάρα όπως [είναι] οι  αριστοκράτες.

Ο νους σας δεν υποφέρει από την τυραννία των παπάδων.

Ο νους σας δεν υποφέρει από την τυραννία των δικηγόρων.