Το Μικρό και το Μεγάλο

Έβδοξος Άραβος, Οι γιατροί κάποτε, Ιατρική Κίνηση, τρίτη έκδοση Αθήνα 1961

Το κείμενο που ακολουθεί, από το ιδιότυπο βιβλίο του γιατρού Εβδόξου Αράβου (Γιάννης Αντωνιάδης), περιγράφει περιστατικά από την Αθήνα των πρώτων δεκαετιών του εικοστού αιώνα και, ιδίως, περιστατικά βίας - ο πετροπόλεμος ήταν μια γενικευμένη έκφρασή της. Αναδημοσίευση από το τεύχος 146. 

Γεώργιος Σκλαβούνος, Ανατομική του Ανθρώπου, τρεις τόμοι, έκδοσις 3η, βελτιωθείσα, 1ος τόμος, τύποις Σ. Ν. Ταρουσόπουλου, Αθήναι 1926

Ο Γεώργιος Σκλαβούνος γεννήθηκε το 1869 στην Τιθορέα της Λοκρίδος. Το ακαδημαϊκό  έτος 1884-85 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αρχικά στην Φιλοσοφική Σχολή και ακολούθως στη Νομική. Το επόμενο έτος 1885-86, το Πανεπιστήμιο έκλεισε λόγω γενικής επιστράτευσης, με τα γεγονότα της προσάρτησης της Ανατολικής Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία. Ο Σκλαβούνος έφυγε στην Ευρώπη και, έπειτα από μικρό διάστημα κατά το οποίο έζησε στην Ελβετία, έφθασε στο Βίρτσμπουργκ της Βαυαρίας και σπούδασε ιατρική στο εκεί Πανεπιστήμιο. Μετά την αποφοίτησή του συνέχισε τη μελέτη και την έρευνα και απέκτησε το 1891 διδακτορικό δίπλωμα. Για δύο χρόνια εργάστηκε πρώτα στο ανατομείο του Βίρτσμπουργκ και, κατόπιν, στο ανατομείο του Πανεπιστημίου Αθηνών ως υφηγητής. Από το 1899 έγινε τακτικός καθηγητής της ανατομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ώς το 1938.

Volker Weiderman, Ονειροπόλοι. Όταν οι συγγραφείς πήραν την εξουσία, Γερμανία, 1918, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαρία Αγγελίδου, Άγρα, Αθήνα  2019, 325 σελ.

Όταν ανοίγει κανείς το βιβλίο Ονειροπόλοι του Φόλκερ Βάιντερμαν^[1], ιδιαίτερα αν δεν έχει διαβάσει το οπισθόφυλλο, νομίζει ότι πρόκειται για ένα παραμύθι ή για μια μυθώδη ιστορία. Όμως όχι, ο συγγραφέας σ’ αυτό το ιστορικό μυθιστόρημα κάνει μια, μέρα μέρα, ώρα ώρα, περιγραφή  του δράματος μιας αποτυχημένης επανάστασης, μάλλον άγνωστης. Της επανάστασης του Μονάχου: ενός συναρπαστικού ουτοπικού κοινωνικού πειράματος που κατέληξε σε άγρια καταστολή και σε λουτρό αίματος.

Κώστας Μαυρουδής, Το αλάτι του Badl Ischl. Πεζά κείμενα, Κίχλη, Αθήνα 2022, 226 σελ.

Στη ρουμπρίκα «Το μικρό και το μεγάλο» δημοσιεύονται μικρά κείμενα που περιέχονται μέσα σε μεγαλύτερα και μπορούν να διαβαστούν ως αυτόνομα μικροδιηγήματα. Με το βιβλίο του Κώστα Μαυρουδή, Το αλάτι του Badl Ischl, όμως, δημιουργήθηκε πρόβλημα επιλογής, αφού το σύνολό του αποτελείται από αυτόνομα μικρά κείμενα, πράγμα που τα κάνει όλα κατάλληλα. Προέκυψε, δηλαδή, αδυναμία επιλογής.

Teffi (Nadezhda Alexandrovna Lokhvitskaya), Memories, from Moscow to the Black Sea, μετάφραση στα αγγλικά από τα ρωσικά: Robert και Elizabeth Chandler, Anne Marie Jackson, Irina Steiner, εισαγωγή: Edythe Haber, New York Review of Βooks, New York, 2016

Η Ναντέζντα Αλεξάνροβα Λοκβίσκαγια, γνωστή με το φιλολογικό ψευδώνυμο Τέφι, ήταν σατιρική ποιήτρια και συγγραφέας θεατρικών έργων και στίχων τραγουδιών στην προκομμουνιστική Ρωσία. Γεννημένη το 1872, από πατέρα καθηγητή του Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Πετρούπολης και μητέρα που είχε ιδιαίτερη αγάπη και απασχόληση με τη μουσική, ασχολήθηκε από πολύ μικρή με τα γράμματα. Δημοσίευσε ποιήματα με το κανονικό της όνομα ενώ, αργότερα, όταν πέρασε στη σατιρική ποίηση (στην οποία κυρίως διακρίθηκε), χρησιμοποιούσε αποκλειστικά το ψευδώνυμο Τέφι. Δημοσίευε σε περιοδικά κι εφημερίδες που είχαν τιράζ μέχρι κι ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Τα έργα της είχαν μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Έγραψε και δημοσίευσε συλλογές από χιουμοριστικές μινιατούρες, στις οποίες διακρίθηκε.  Έγινε η πιο πολυδιαβασμένη κι αγαπημένη συγγραφέας  της εποχής εκείνης (1901-1918).

Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, τόμοι δύο, επιμέλεια: Άλκης Αγγέλου, Ερμής, Αθήνα 1973, 256 σελ.

Λέγεται ότι η ιστορία της ανθρωπότητας ταυτίζεται με εκείνη των πανδημιών. Αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή, είναι βέβαιο ότι οι πανδημίες είναι μείζονες ιστορικοί σταθμοί με σημαντική επίδραση σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα.

Το 1854, λοιπόν, κατά την διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου και της συνακόλουθης κατοχής της Αθήνας και του Πειραιά από τους Αγγλογάλλους, μεταδόθηκε χολέρα από τα πλοία του αποκλεισμού που δεν τήρησαν τους τότε κανόνες της Δημόσιας Υγείας, δηλαδή την καραντίνα.

Την εποχή εκείνη ήταν άγνωστη η συγκεκριμένη αιτία της νόσου και ακόμη δεν είχε συνδεθεί με μολυσμένο νερό και τρόφιμα. Ήταν όμως γνωστός ο γενικός κανόνας της κοινωνικής απόστασης και σ’ αυτόν κατέφυγαν οι πανικόβλητοι πολίτες φεύγοντας στα όρη και στα νησιά. Το δίκτυο υπηρεσιών διαλύθηκε, εκτός από την υπηρεσία ταφής και αντισηψίας των νεκρών με τη χρήση του ασβέστη.

Ενδιαφέρον είναι ότι οι βασιλείς, ο Όθων και η Αμαλία, μαζί με δύο μέλη της επιτροπής αντιμετώπισης της νόσου, πήραν το ρίσκο όχι μόνο να μείνουν αλλά και να περιφέρονται καθημερινά στους δρόμους της Αθήνας, για να δώσουν κουράγιο στους δυστυχισμένους.

Ο Νικόλαος Δραγούμης, μέσα στον ποταμό  των Ιστορικών Αναμνήσεών του (καλύπτουν δημόσιο βίο σχεδόν πενήντα ετών), περιλαμβάνει ένα εναργές κομμάτι, μικρό διήγημα, για την χολέρα. (τεύχος 123)

Στέφαν Τσβάιχ, Σύγχυση αισθημάτων, μετάφραση από τα γερμανικά: Δημήτρης Δημοκίδης, επιμέλεια -επίμετρο: Τατιάνα Λιάνη, Ροές, β΄ έκδοση Αθήνα 2013, 170 σελ.

Ένας φημισμένος καθηγητής, στο τέλος του ακαδημαϊκού του βίου, αποφασίζει να διηγηθεί την είσοδό του στον πνευματικό κόσμο. Ερέθισμα για την ανάδυση των αναμνήσεών του αποτελεί  ο τιμητικός τόμος που του προσφέρουν οι φοιτητές στα εξηκοστά του γενέθλια. Σ’ αυτόν, συλλέγεται και ταξινομείται όλη του η περιπέτεια της πνευματικής του δημιουργίας. Όμως λείπει το πιο ουσιαστικό: η αγαπητική σχέση των χρόνων της φοίτησής του με τον ομοφυλόφιλο καθηγητή του, η οποία τον συγκλόνισε και άλλαξε τον τρόπο που έβλεπε τον κόσμο.