Η συνέντευξη που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ημέρα, στις 23 Οκτωβρίου 1931.
«Ένας από τους νεωτέρους μας συγγραφείς, που έχουν αποκτήσει μεγάλο αναγνωστικό κοινό, είναι και ο Ντόλης Νίκβας. Τα βιβλία του διαβάζονται με αληθινή αγάπη από το κοινό, και τούτο, γιατί ο Νίκβας κατορθώνει με λόγια απλά και ζωντανά να ξετυλίγει με τη μαεστρία του μπροστά του τα άπειρα δράματα της ζωής... Έως τώρα έχει εκδώσει τρεις τόμους διηγημάτων, τρία ρομάντζα και θεατρικά έργα. Η νουβέλα του Ανθρώπινες Μαριονέττες είναι ένα βιβλίο που όταν βγήκε χαρακτηρίστηκε απ' την κριτική σαν το καλλίτερο ελληνικό βιβλίο της τελευταίας δεκαετίας.
Ο Νίκβας, παρ’ όλο το λιγόχρονο διάστημα που φάνηκε στα γράμματα, προσέχτηκε σοβαρά απ’ τους παληούς λογοτέχνας μας κ' ειδικά ο ακαδημαϊκός κ. Γρηγ. Ξενόπουλος προλογίζοντας τα διηγήματά του Παληές Αγάπες εκφράζει την πεποίθησή του πως πολύ γρήγορα το όνομα του Νίκβα θα πάρει μια θέση πλάι στα ονόματα των κ.κ. Α. Πάλλη, Εφταλιώτη, Μεταξά Βοσπορίτη. Μα και οι ξένοι ελληνιστές μίλησαν κι' έγραψαν ενθουσιαστικά για τον νέο συγγραφέα. Μεταφράστηκαν μάλιστα και διηγήματά του στα γαλλικά από τον κ. Ρενέ ντ’ Εβερμόν και τα γερμανικά από τον Δρα Α. Στάινμετς.
Συνάντησα τον Νίκβα στα γραφεία της Εβδομάδος.
– Δεν μπορείς να φανταστείς, μου λέει, πόσο χάρηκα για την καμπάνια σας αυτή. Ωρισμένως, η ιδέα που είχατε ήταν πολύ καλή κι' άξια κάθε προσοχής και υποστηρίξεως. Φαντάζομαι πως είναι πια καιρός να μιλήσουν οι νέοι που, πιστέψτε με, πολλοί απ' αυτούς θάχαν πιο ενδιαφέροντα πράγματα να πουν από πολλούς παληούς.
Και η συζήτηση μας έφερε σε λίγο και στο γλωσσικό ζήτημα.
– Να σας πω, εξακολουθεί. Στην Ελλάδα υπάρχει γλωσσικό ζήτημα και μάλιστα πολύ μεγάλο. Εγώ νομίζω πως αν η ελληνική λογοτεχνία δεν μπόρεσε να μας χαρίσει εκείνο που έπρεπε, η αιτία είναι αυτή. Το πρόβλημα της γλώσσας είναι ένα πρόβλημα μεγάλο που αν εμείς όλοι μας και το Κράτος δεν του δώσουμε κάποιο τέλος, σας βεβαιώ πως η αναρχία μας αυτή θα κρατήσει ακόμα πολύ και η ζημία της θάναι φριχτότερη και τρομερώτερη από τη σημερινή. Δεν βλέπετε, ακόμα κι' αυτά τα πρακτικά της Κυράς αυτής που λέγεται Ακαδημία; Γράφονται σε γλώσσα που ούτε η ίδια δεν καταλαβαίνει. Κι' όμως τα περισσότερα μέλη της ήσαν φανατικοί οπαδοί της δημοτικής, γιατί αυτή τους εξασφάλιζε τη φήμη και τη θέση τους. Γιατί η δημοτική μας γλώσσα είναι η αρμονικώτερη γλώσσα. Είναι η γλώσσα της ωμορφιάς. Κι' όμως πολλοί τους κάνουν πως δεν βλέπουνε και δεν χειροκροτούν την ωμορφιά.
– Και για τας πνευματικάς τάσεις της εποχής μας;
– Μεταπολεμικώς βρεθήκαμε σ' ένα καιάδα τάσεων. Όλες όμως αυτές είναι ακόμα ακαθόριστες. Τα νερά είναι θολωμένα, πολύ θολωμένα. Θ' αργήσουν ακόμα πολύ για να κατασταλάξουν. Όλοι οι νέοι των ευρωπαϊκών χωρών ψάχνουν πάντα για να ανακαλύψουν κάτι καινούργιο. Ακόμη κι αυτοί δεν μας παρουσίασαν τίποτε καλό, τίποτα το θετικό και γόνιμο που να εξασφαλίζει ένα πνευματικό μέλλον. Οι Νέοι μας –αφού γι’ αυτούς ενδιαφέρεσθε τώρα κι’ εσείς– κάνουν αληθινά θαύματα. Τα βιβλία μερικών, που εκυκλοφόρησαν τελευταία, αληθινά χαράζουν καινούργιους δρόμους. Πιστέψτε με, ότι υπάρχουν βιβλία ελληνικά, που αν είχαν την τύχη να γραφόντανε σε άλλη γλώσσα, θα σημείωναν μια τεράστια επιτυχία. Εδώ σε μας, αλλοίμονο, όλα είναι περιωρισμένα. Έχω τη γνώμη πως δεν πρέπει να γυρεύουμε τόσο μεγάλα πράγματα από τους δικούς μας Νέους, την στιγμήν που δεν εχάραξαν ακόμα τίποτα καινούργιο οι ξένοι, που ζουν σε ανώτερα περιβάλλοντα και που είναι απαλλαγμένοι κιόλας από τη σκληρή και βάρβαρη μοχθηρία της ελληνικής κριτικής. Γιατί, δυστυχώς, στην Ελλάδα, κριτική γράφουν οι άνθρωποι που έχουν αποτύχει σε κάθε λογοτεχνικό στάδιο. Όπως ένας αριστοκράτης γυρεύει ένα οικόσημο, έτσι κι' αυτοί για οικόσημο έχουν πάντα την αποτυχία. Απόδειξις, ότι όσοι απ' αυτούς προσπάθησαν να δημιουργήσουν κάτι, σημείωσαν και μια μεγάλη και εξωφρενική αποτυχία.
– Και για τον νεοελληνικό πολιτισμό; Νομίζετε πως έχει δημιουργηθεί όπως έπρεπε;
– Ακόμα, φίλε μου, δεν υπάρχει νεοελληνικός πολιτισμός. Αλλά μη νομίσετε πως υστερούμε εμείς μόνο σ' αυτό. Κατά τη γνώμη μου, υστερούν, ίσως, πιο πολύ από εμάς άλλα κράτη, τα οποία έχουν περισσότερα χρόνια ελεύθερη ζωή στην ιστορία τους.
– Ποιους παληούς προτιμάτε;
– Ξεχωρίζω τον Ξενόπουλο. Για μένα το έργο του αποτελεί σταθμό σοβαρότατο στα ελληνικά γράμματα και στο ζήτημα της διαμορφώσεως του πεζού λόγου. Είναι ένας συγγραφεύς που θάπρεπε να διαβαστεί προσεκτικά από όλους τους νέους και να τους χρησιμεύσει για υπόδειγμα. Το ίδιο θάλεγα και για το θέατρο. Όλες οι άλλες προσπάθειες δραματικών συγγραφέων για μένα είναι ανάξιες λόγου. Ένας άλλος ακόμα συγγραφεύς που εκτιμώ είναι ο Διον. Κόκκινος. Δουλεύει μεθοδικά, ήσυχα και χωρίς θορύβους και τυμπανοκρουσίες...
– Τι ετοιμάζετε καινούργιο;
– Έχω έτοιμο την Κυρία μου, ρομάντζο που θα βγει μέσα στο χρόνο αυτό. Επίσης θα βγει από τον εκδοτικό οίκο "Φλάμμα" μια νουβέλλα, η Τρεις Γυναίκες.
– Ποια θέματα σας ενδιαφέρουν περισσότερο;
– Εκείνο που με απασχολεί κυρίως είναι η ψυχολογία της γυναίκας και οι σχέσεις των δύο φύλων.
