Σύνδεση συνδρομητών

Νουάρ χωρίς αστυνομικούς

Τετάρτη, 18 Δεκεμβρίου 2024 00:35
O Γιάννης Μαρής.
Άγρα
O Γιάννης Μαρής.

Γιάννης Μαρής, Διακοπές στη Μύκονο, εισαγωγή: Ανδρέας Αποστολίδης, Άγρα, Αθήνα 2024, 272 σελ.

Μια τετράδα μυθιστορηματικών προσώπων και ένα ερωτικό δράμα σε μια ιστορία μυστηρίου με νουάρ αποχρώσεις, πλην χωρίς αστυνόμο Μπέκα και άλλους αστυνομικούς. Πιθανόν κι ένα βιβλίο που θέλει να συμπορευτεί με το εντελώς ξεχασμένο σήμερα  ρομάντζο.   

Διαβάζοντας εδώ και χρόνια τις επανεκδόσεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Γιάννη Μαρή από την Άγρα, σπεύδω να πω εξαρχής πως οι Διακοπές στη Μύκονο (1956) αποτελούν σίγουρα ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του, όπως παρατηρεί και ο Ανδρέας Αποστολίδης στη μεστή εισαγωγή του. Πέρα από τη συστηματική πολιτική του αποχή, ο Μαρής θα στεγάσει στα μυθιστορήματά του ένα πλήθος από  κοινωνικά στερεότυπα των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Από τις σελίδες του θα παρελάσουν ξανά και ξανά, με μεγαλύτερη ή μικρότερη συχνότητα, ο δημιουργικός επιστήμονας, ο διεφθαρμένος εκατομμυριούχος, ο τίμιος εργάτης, ο υπεράνω πάσης υποψίας υπάλληλος, ο άχρηστος αιώνιος φοιτητής, αλλά και (πρωτίστως αυτοί) ο αηδιαστικός ζιγκολό και η καταστροφική (για τα αρσενικά και για τα θηλυκά) μοιραία γυναίκα.

 

Ο ζιγκολό και η μοιραία γυναίκα

Ας κρατήσουμε για τη δική μας περίπτωση τον ζιγκολό και τη μοιραία γυναίκα. Γράφοντας τόσο για τις Διακοπές στη Μύκονο όσο και για τα άλλα σχετικά με το κοσμοπολίτικο νησί βιβλία του Μαρή, ο Αποστολίδης σημειώνει πως το αρνητικό αυτό δίδυμο έχει αντικατασταθεί στις ημέρες μας από τις διεθνείς κοσμικές προσωπικότητες και από τους επίσης διεθνείς ζάπλουτους με τον πακτωλό χρημάτων αδιευκρίνιστης καταγωγής.

Για να επιστρέψουμε στο χρονικό πλαίσιο του Μαρή, ένας υποψήφιος ή κατά συνθήκην ζιγκολό (ο Δαπόντης), μια εντυπωσιακά ελκυστική μαιτρέσα (η Μαργκό), ένας μεγαλοεφοπλιστής (ο Μεμάς Άνιμος) και μια εικοσάχρονη φοιτήτρια καλών τεχνών (η Λία Καραπάνου) θα αναλάβουν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Μια τετράδα που θα οδηγήσει σε ένα εκτεταμένο ερωτικό δράμα, ξεκινώντας από μια σκανδαλωδώς μεγάλη οικονομική κατάχρηση. Ένα μυθιστόρημα με έντονη νουάρ απόχρωση, όπως παρατηρεί και πάλι ο Αποστολίδης, πλην δίχως αστυνόμο Μπέκα ή άλλους αστυνομικούς, καθώς και με σαφή διάθεση να δοκιμάσει ένα παρατεταμένο παιχνίδι με το παντελώς λησμονημένο στον καιρό μας ρομάντζο.

Κι όλα αυτά επειδή ο Δαπόντης δεν είναι όντως ζιγκολό – αναγκάζεται να καταλήξει (ή να φανεί πως καταλήγει) έτσι γιατί η Μαργκό, επίσημη συμβία του Άνιμου, θα του προσφέρει μια απεγνωσμένη διέξοδο για την οικονομική του ασφυξία από την κατάχρηση. Απρόσμενα ερωτευμένος με τη Λία, ο Δαπόντης θέλει διακαώς να ζήσει και να ευτυχήσει μαζί της αντί να καταλήξει πίσω από τα σίδερα της φυλακής ή με ένα πιστόλι στον κρόταφο. Επιπροσθέτως, η Μαργκό θα μεταμορφωθεί από τη μια ημέρα στην άλλη από έμπειρη σαρανταπεντάρα σε ερωτευμένο κοριτσάκι, έτοιμο να θυσιάσει τα πάντα για τον αγαπημένο της. Τέλος, ο Άνιμος θα παραμερίσει τον κυνισμό του και τη λογική ψυχρού εκτελεστή. Καταλαβαίνοντας πως, όντας σεξουαλικά και ψυχικά εξαρτημένος από τη Μαργκό, δεν εννοεί πλέον να πειράξει ούτε τρίχα της κεφαλής της.

 

Επάλληλα ερωτικά πάθη

Πρόκειται για μια αλυσίδα επάλληλων ερωτικών δεσμών και παθών ή για κυλιόμενες σφαίρες που πέφτουν ακατάπαυστα (και με ταχύτητα) η μια πάνω στην άλλη μέχρι να προκαλέσουν την τελική μοιραία αντίδραση. Η αγάπη της Λίας για τον Δαπόντη έχει αποτέλεσμα τη, δίκην επαγγελματικού ελιγμού, ερωτική κίνηση του Δαπόντη προς τη Μαργκό. Η φλογισμένη αναταραχή της Μαργκό για τον Δαπόντη, καθώς βρίσκεται στα πρόθυρα της ώριμης ηλικίας, ξεσπάει πάνω στον κατάπληκτο καταρχάς Άνιμο, που θα ανακρούσει πρύμναν προτού τη χάσει. Και ο έρωτας της Λίας για τον Δαπόντη, θα τρελάνει τόσο τον ίδιο όσο και τη Μαργκό, μέχρι την ώρα που ο Δαπόντης θα βυθιστεί στο μαύρο σκοτάδι, μένοντας απεγνωσμένα μόνος απέναντι στους πάντες.       

Ιδού, λοιπόν, το μέγεθος και η ένταση του ρομάντζου για τα οποία κουβέντιαζα μέχρι τώρα. Και το νουάρ; Πού ακριβώς ανιχνεύεται το νουάρ σε μια τέτοια ιστορία; Η εξαρχής βεβαιότητα του Δαπόντη για τις συνέπειες της κατάχρησης, τα σημειώματα που τον προειδοποιούν συνεχώς πως ο εργοδότης του έρχεται από στιγμή σε στιγμή στην Αθήνα και όλα θα αποκαλυφθούν, η απειλή που τον κυνηγάει ανελέητα από την πρώτη μέχρι και την τελευταία ημέρα της παραμονής του στη Μύκονο και η ιστορία μυστηρίου μέσα στην οποία τυλίγεται μέχρι να κυριαρχήσει ο πανικός για τις επιπτώσεις του οικονομικού εγκλήματος φτιάχνουν τον λεπτό καμβά του μαύρου μυθιστορήματος για τις Διακοπές στη Μύκονο.      

Το έχω ξαναγράψει. Σήμερα το έργο του Μαρή αναβιώνει υπό τις καλύτερες προϋποθέσεις: ένα μεγάλο μέρος του, το οποίο παρέμεινε δημοσιευμένο στις εφημερίδες και τα περιοδικά, χωρίς να καταλήξει ποτέ σε βιβλίο, επανεκδίδεται από την Άγρα, φέρνοντας κοντά μας έναν συγγραφέα που, παρά τις θεμελιώδεις αλλαγές οι οποίες μας χωρίζουν από την εποχή του, διατηρεί ακόμη τόσο την αφηγηματική του δύναμη όσο και την εικονοπλαστική του ικανότητα. Ας συμπληρώσω πως οι όψεις της ελληνικής κοινωνίας που συλλαμβάνει και υποβάλλει ο Μαρής λειτουργούν τώρα ως ένα είδος ιστορικού φακού για τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις του παρελθόντος. Όψεις από τις οποίες έχουμε να μάθουμε ακόμη (κυρίως να διαισθανθούμε) πολλά.

 

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

Κριτικός λογοτεχνίας. Βιβλία του: Μίλτος Σαχτούρης: Η παράκαμψη του υπερρεαλισμού (1991), Οδόσημα (1999), Σύγχρονη Ελληνική Πεζογραφία (επιμ. με την Ελισάβετ Κοτζιά, 1995), Η κίνηση του εκκρεμούς. Άτομο και κοινωνία στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία, 1974-2017 (2018), Αντώνης Φωστιέρης (2020).

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.