Τεύχος 124

Fernando Pessoa, Ο οδοιπόρος, εισαγωγή - μετάφραση από τα πορτογαλικά - σημειώσεις: Μαρία Παπαδήμα, Gutenberg, Αθήνα 2021, 81 σελ.

 Ένα κείμενο που ανασύρθηκε πρόσφατα από το μπαούλο με τα άπειρα κατάλοιπα του Πεσσόα και μοιάζει από τη μια πλευρά με παραμύθι ενώ σπεύδει από την άλλη να συνομιλήσει με τις πιο διαφορετικές πηγές, παραπέμποντας και  στα πιο διαφορετικά  λογοτεχνικά είδη: από τον αποκρυφισμό, τη θεοσοφία και την αλχημεία μέχρι το υπαρξιακό θρίλερ, τη λοξή αστυνομική ιστορία και την περιπέτεια αναζήτησης κάποιου πολύτιμου μυστικού ή ενός ακριβοθώρητου νοηματικού νήματος που είναι έτοιμο να αποκαλύψει ένα προσεκτικά κρυμμένο νόημα.

Walter Benjamin, Ημερολόγιο Μόσχας,  επιμέλεια πρωτοτύπου - σημειώσεις: Γκάρι Σμιθ, μετάφραση από τα γερμανικά: Έμη Βαϊκούση, πρόλογος Γκέρσομ Σόλεμ, επίμετρο: Κώστας Καλφόπουλος, Καστανιώτη. Αθήνα 2021, 268 σελ.

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ταξίδεψε στη Μόσχα στις 6 Δεκεμβρίου 1926 και παρέμεινε εκεί μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 1927. Τρεις θεωρούνται οι λόγοι για το ταξίδι του αυτό: Για να δει και να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τη γυναίκα που αγαπά, την Άσια Λάτσις. Για να αποφασίσει αν θα μπει στο γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα. Και για να δει από κοντά την οργάνωση της εξουσίας και της καινούργιας κοινωνίας της Μόσχας, καθώς  και να εξερευνήσει αν μπορεί να συνεργαστεί με ρωσικά έντυπα.

Όταν ξεκινούσαμε τη ραδιοφωνική σειρά «Φιλολογικοί περίπατοι στο  Μεσοπόλεμο» με τον Μανόλη Αναγνωστάκη, την άνοιξη του 1986, είχαμε συγκεντρώσει σχεδόν όλη την ύλη αλλά ψάχναμε τη φόρμα. Αυτός θα υποδυόταν, και του πήγαινε, το ρόλο του δημοσιογράφου που θα έκανε τις ερωτήσεις. Μας απασχολούσε όμως η άλλη πλευρά: εκείνοι που θα αναλάμβαναν  να ζωντανέψουν τις πνευματικές μορφές του παρελθόντος στις «συνεντεύξεις» διαβάζοντας εκφραστικά τις απαντήσεις τους. Θέλαμε, εκτός από την ικανότητά τους αυτή, η συγγραφική ή η καλλιτεχνική τους υπόσταση να ταιριάζει κατά κάποιον τρόπο με των αυθεντικών. Ο πρώτος που προσφέρθηκε ήταν από τους κοντινούς μας, ο συγγραφέας, με επίδοση στον δοκιμιακό λόγο, Γιάννης Κιουρτσάκης. Διάβασε εξαιρετικά Ξενόπουλο, Γληνό και Καραγάτση. Εκείνος που στερέωσε τη δομή της εκπομπής ήταν ο πεζογράφος Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος.

Δημήτρης Ιωάν. Μηλιάκος, Η κοινωνικοοικονομική πορεία και το βίαιο τέλος της Αγροτικής Τράπεζας. Ντοκουμέντα, μυθεύματα και αναπάντητα ερωτηματικά, Βασδέκης, Αθήνα 2021,  262 σελ.

Ζούμε σε ένα ιστορικό μεταίχμιο καθώς νέες προκλήσεις μεγάλης κλίμακας  για τις κοινωνίες και την πολιτική  πηγάζουν από την οικονομική κρίση, την πανδημία, την κλιματική κρίση, τα μεταναστευτικά ρεύματα, την τεχνολογική εξέλιξη (η λέξη κλειδί εδώ είναι η ψηφιοποίηση), τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Γιατί τότε ασχολούμαστε με ένα επεισόδιο του παρελθόντος – το άδοξο τέλος της ΑΤΕ;   Η απάντηση είναι απλή: για να κατανοήσουμε τι πήγε στραβά, γιατί πήγε στραβά και τι θα πρέπει να προσέξουμε στο μέλλον. (τεύχος 124)

Η γνωριμία μου με τον Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλο (τεύχος 124).

Στις 9 Ιουλίου 2021, το υπουργείο Πολιτισμού, διά χειρός της αρμοδίας Υπουργού Λίνας Μενδώνη, αποφάσισε την επιχορήγηση 107 εν όλω φορέων στο πλαίσιο της «μελέτης, διαφύλαξης και ανάδειξης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας». Μεταξύ των φορέων αυτών, και πολύ ορθώς, περιλαμβάνονται το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης, η Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, το Λύκειο Ελληνίδων και ουκ ολίγες προτάσεις σχετικές με το θέατρο σκιών.

Patricia Highsmith, Tage - und Notizbücher, επιμέλεια: Anna von Planta με τη στενή συνεργασία των Fr. Kohl, K. Hertzsch, M. Hesse, M. Hertle, επίμετρο: Joan Schenkar, μετάφραση: M. Waltz, pociao, A.-N. Kroll, M. Hertle, P. Torberg, Diogenes, Zürich 2021, 1376 σελ. 

Patricia Highsmith, Kάρολ, με έναν επίλογο της συγγραφέως, μετάφραση από τα αγγλικά: Θοδωρής Τσαπακίδης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2015, 428 σελ.

Είναι η ώρα να αρχίσουμε να ξανασυζητούμε για την Πατρίσια Χάισμιθ, χωρίς να μας δεσμεύει η φιλολογική προσέγγιση γι’ αυτήν, η κωδικοποίηση της ιδιότητάς της ως συγγραφέα αστυνομικών αφηγημάτων. Μας διευκολύνει η έκδοση για πρώτη φορά σε έναν ογκώδη τόμο επιλεγμένων αποσπασμάτων από τα Σημειωματάρια και τα Ημερολόγια της συγγραφέως – στην Ευρώπη αρχίζουν να κυκλοφορούν αυτές τις μέρες. Η Χάισμιθ ξεκινά σαν ένα άγουρο κορίτσι από το Τέξας, που χάνεται στους λαβυρίνθους της μητρόπολης, του μυαλού και των συναισθημάτων της, για να εξελιχθεί σε μια μεγάλη συγγραφέα και να καταλήξει «δύστροπη» γηραιά κυρία. Όποιος ανατρέξει στα Ημερολόγια και Σημειωματάρια ανακαλύπτει, έστω ένα μέρος, της αυθεντικής Χάισμιθ, με όλες τις αντιφάσεις του χαρακτήρα της και της μοναδικής προσωπικότητάς της, σκληρής και ταυτόχρονα ευάλωτης. [ΤΒJ]

Η επανέκδοση του έργου του και μια συνέντευξη που δεν δόθηκε

Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη. Διηγήματα, Κίχλη, Αθήνα 2021, 96 σελ.

Η επανέκδοση της Οδοντόκρεμας με χλωροφύλλη ήταν το έναυσμα. Μια συνέντευξη με έναν συγγραφέα που χτίζει θαύματα με το λιτό και αυστηρό γλωσσικά ύφος του. Δεν έγινε δυνατή, ίσως γι’ αυτό φταίει η συγκυρία της πανδημίας. Αναζητήθηκαν, λοιπόν, οι απόψεις του σε παλαιότερες ραδιοφωνικές συνεντεύξεις του και τα έπεα πτερόεντα μπήκαν στο χαρτί. «Φαντάσου, ελληνικά ποιήματα». (τεύχος 124)

Παναγιώτης Π. Πασπαλιάρης, Ο Μεγάλος Ανορθόγραφος, Ανατύπωση της έκδοσης του 1806 με τα ορθογραφικά της σφάλματα. Μια προσπάθεια ταύτισης, Ναυπλιεύς, Αθήνα 2021, 286 σελ.

 Κι αν ήταν αλήθεια; Αν δηλαδή ο Μεγάλος Ανορθόγραφος ήταν ο Μεγάλος Παρεξηγημένος της νεότερης ιστορίας μας; Ο Παναγιώτης Π. Πασπαλιάρης αναζητεί τον πιθανό συγγραφέα ενός καταστατικού κειμένου για την ελληνική Επανάσταση και προτείνει στην ιστορική έρευνα να αναζητήσει την πιθανότητα να το έχει γράψει ο Ιωάννης Καποδίστριας. Μια συναρπαστική ιστορική υπόθεση, ωραία σαν μυθιστόρημα. (τεύχος 124)

Christian Meier, Ένας πολιτισμός ελευθερίας: Η αρχαία Ελλάδα και οι απαρχές της Ευρώπης, μετάφραση από τα γερμανικά: Αννέτε Φώσβινκελ, επιστημονική επιμέλεια και επίμετρο: Δημήτρης Κυρτάτας, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα 2019, 390 σελ.^[*]

Ο Κρίστιαν Μάιερ έγραψε το βιβλίο του Ένας πολιτισμός ελευθερίας με τη σκέψη στραμμένη στο παρόν και το μέλλον. Το παρελθόν τον ενδιαφέρει πρωτίστως για την επικαιρότητά του και για τον τρόπο με τον οποίο επηρέασε και επηρεάζει την πολιτική και τον πολιτισμό στη σύγχρονη Ευρώπη και, γενικότερα, τον σύγχρονο κόσμο. Θέτει έτσι ερωτήματα που μας αφορούν σήμερα και που θα μας απασχολήσουν αύριο. (τεύχος 124)