![Αντιεμβολιαστική καρικατούρα από τον Τζέιμς Γκίλρεϊ, "The Cow-Pock" ή «Τα υπέροχα αποτελέσματα του νέου εμβολιασμού!» (1802).](/media/k2/items/cache/5f16d4a28dbfcdce068438fed98db611_XL.jpg?t=20251102_223747 "Αντιεμβολιαστική καρικατούρα από τον Τζέιμς Γκίλρεϊ, "The Cow-Pock" ή «Τα υπέροχα αποτελέσματα του νέου εμβολιασμού!» (1802).")
Ο αναθεωρητισμός για όσα ζήσαμε στην διάρκεια της πανδημίας ανθεί. Και τροφοδοτεί συστηματικά την αμφισβήτηση των εμβολίων, ενός μείζονος επιτεύγματος και εργαλείου της δημόσιας υγείας. Δυστυχώς ο αναθεωρητισμός τροφοδοτείται ενίοτε και από επαγγελματίες υγείας.
Το άρθρο του επαγγελματία της υγείας Γιώργου Ζώταλη «Εμβολιασμοί 2025. Η θεραπευτική κοινωνία αναπροσαρμόζεται» στο τχ. 168 του Books’ Journal (https://booksjournal.gr/gnomes/5644-emvoliasmoi-2025-i-therapeftiki-koinonia-anaprosarmozetai), π.χ., περιέχει συστηματικές ανακρίβειες για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά του κορωνοϊού, τις διαδικασίες που ακολουθούν οι συμβουλευτικές επιτροπές περί εμβολιασμού στις ΗΠΑ, τη χρησιμότητα και την ασφάλεια των εμβολίων εν γένει (των υπαρχόντων και αυτών που θα έχουμε στο μέλλον), αλλά και την ελευθερία του λόγου. Οι ανακρίβειες αυτές συνυπάρχουν με μια διακριτική προώθηση των επιλογών του νέου Προέδρου των ΗΠΑ στο χώρο της υγείας, και ειδικά την επιλογή του Ρόμπερτ Κένεντι Jr. ως υπουργού Υγείας που, στη χειρότερη περίπτωση, χαρακτηρίζεται ταύρος σε υαλοπωλείο.
Είναι αποτελεσματικά τα εμβόλια mRNA που συνεχίζουν να επικαιροποιούνται και να χρησιμοποιούνται εναντίον του κορωνοϊού; Ακόμη και ένας από τους επιφανέστερους αμφισβητίες της βαρύτητας της πανδημίας και του καθολικού εμβολιασμού, δημοσίευσε πρόσφατα σε μείζον επιστημονικό περιοδικό την εκτίμησή του ότι τα εμβόλια έσωσαν 2,5 εκατομμύρια ζωές (https://jamanetwork.com/journals/jama-health-forum/fullarticle/2836434). Άλλοι ερευνητές βέβαια υπολογίζουν (και δημοσίευσαν σχετικά σε ακόμη σημαντικότερο επιστημονικό περιοδικό) ότι οι ζωές που σώθηκαν ήταν πολύ περισσότερες – μόνο στη Ευρώπη για ένα συγκεκριμένο διάστημα σώθηκαν περίπου 1,5 εκατομμύρια ζωές, με τον συγκεκριμένο αριθμό για την Ελλάδα να είναι περίπου 50.000 ζωές (https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(24)00179-6/fulltext).
Ήταν αποτελεσματικά τα εμβόλια του κορωνοϊού απέναντι ΚΑΙ στη μετάδοση του ιού; Ναι, στην αρχή ήταν. Όταν ο ιός άλλαξε, προσαρμόστηκε, μετά την εμφάνιση του στελέχους Δέλτα και ειδικά του στελέχους Όμικρον, η αποτελεσματικότητα αυτή ελαττώθηκε. Δεν εξαφανίστηκε: πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα άτομα που έχουν υπόβαθρο εμβολιασμού, αν νοσήσουν, μεταδίδουν σημαντικά λιγότερο σε σχέση με ανεμβολίαστους νοσούντες, ακόμη και στην εποχή των περισσότερο μεταδοτικών στελεχών Όμικρον και απογόνων αυτού (https://www.cdc.gov/acip/meetings/presentation-slides-september-18-19-2025.html).
Έχουν παρενέργειες τα mRNA εμβόλια εναντίον του κορωνοϊού; Έχουν μια γνωστή, τη μυοκαρδίτιδα σε νέους άρρενες, επιπλοκή μελετημένη εξαρχής και συζητημένη αναλυτικά από τα στελέχη της τότε ACIP (που απορρίπτονται συλλήβδην από τον αρθρογράφο ως διαπλεκόμενες επιλογές ενός ανοϊκού προέδρου και των πέριξ αυτού). Στις συνεδριάσεις που έγιναν, παρουσιάστηκαν δημόσια εξαντλητικές λεπτομέρειες για κάθε περιστατικό, υπολογίστηκε ο κίνδυνος, παρακολουθήθηκαν σε βάθος χρόνου. Και εκτιμήθηκε η πιθανότητα να εμφανίσει κάποιο άτομο μυοκαρδίτιδα από τον ιό: η συχνότητα της μυοκαρδίτιδας του ιού ήταν μεγαλύτερη, και η πορεία της μυοκαρδίτιδας του ιού, σε σχέση με τη μυοκαρδίτιδα του εμβολίου, πολύ δυσμενέστερη (https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2822933 και https://bmjmedicine.bmj.com/content/2/1/e000373 ). Προτάθηκαν προσαρμογές που μπορεί να περιορίσουν αυτόν τον κίνδυνο; Ναι: εφόσον η 2η δόση γινόταν με μεγαλύτερο μεσοδιάστημα, η μυοκαρδίτιδα γινόταν σπανιότερη. Απέκρυψε κανείς τη μυοκαρδίτιδα; Ποτέ, η σοβαρή επιστήμη μελετά ανεπιθύμητες ενέργειες, ασκεί φαρμακοεπαγρύπνηση, δεν κρύβεται. Οι σοβαροί επιστήμονες από την άλλη τις αναγνωρίζουν, τις μελετούν, δεν διαδίδουν όμως ψευδείς ή επιλεκτικές πληροφορίες που παραμορφώνουν την ουσία. Γνωρίζει ο αρθρογράφος την επίπτωση αυτής της επιπλοκής μετά από επαναληπτικές δόσεις; Αμελεί, όταν συζητά το cost-benefit του εμβολιασμού σε νέους υγιείς τον κίνδυνο της long covid, που προσβάλλει κατεξοχήν νέους, επαγγελματικά ενεργούς, ήπια νοσήσαντες; Γνωρίζει τη συχνότητα αυτού του φαινομένου και ότι ο εμβολιασμός ελαττώνει την πιθανότητα εμφάνισής του;
Αλλάζουν τα εμβόλια; Ναι, προσαρμόζονται σε έναν ιό που σταθερά βρισκόταν ένα και περισσότερα βήματα μπροστά μας και ο οποίος συνεχίζει να αλλάζει μορφή για να διαφεύγει από την ανοσία μας. Ελαττώθηκε η δόση του εμβολίου της Moderna σε σχέση με την αρχική; Ναι, επειδή η ενισχυτική, 3η, 4η, 7η, όποια επόμενη δόση, έρχεται να συμπληρώσει, όχι να δημιουργήσει ανοσία.
Είναι διεφθαρμένα και διαπλεκόμενα τα στελέχη που συμβούλευαν μέχρι πρότινος για τα εμβόλια στις ΗΠΑ; Προφανώς και πολλοί εξ αυτών έχουν περάσει από θέσεις συμβούλων φαρμακευτικών εταιρειών, σε κάθε συνεδρίαση (δημόσια) της επιτροπής άλλωστε, μέρες πριν, είναι στη διάθεση του κοινού η δήλωση σύγκρουσης συμφερόντων. Όμως, αντίθετα με τα όσα ψευδή δηλώνει ο νυν υπουργός Υγείας των ΗΠΑ, τέτοιες συγκρούσεις συμφερόντων είχαν φτάσει σε ιστορικό χαμηλό το 2024 (https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2837784). Ενέκριναν λέει αυτοί οι διαπλεκόμενοι όποιο εμβόλιο έφτανε στην επιτροπή; Καταρχάς, ΟΧΙ. Έχει εισηγηθεί κατ’ επανάληψη η επιτροπή εναντίον κάποιων εμβολίων.
Και ποια η σχέση του υπουργού Υγείας των ΗΠΑ με συγκρούσεις συμφερόντων; Μήπως δεν έκανε έμμισθη καριέρα ως δικηγόρος αγωγών σχετιζομένων με εμβόλια; Μήπως δεν έχει κυριολεκτικά αίμα στα χέρια του όταν έκανε μια μακάβρια αντιεμβολιαστική περιοδεία στη Σαμόα, συμβάλλοντας σε μια τοπική επιδημία ιλαράς με πολλούς νεκρούς; (https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(24)02603-5/) Είναι αξιόπιστα τα στελέχη που επέλεξε στη νέα συμβουλευτική επιτροπή; Αυτά τα νέα στελέχη, της προεδρίας Τραμπ, με συζητήσιμο (τουλάχιστον) βιογραφικό, δεν ενέκριναν πριν από λίγες μέρες τη χορήγηση αυτών των «κακών» mRNA εμβολίων για όποιον τα επιθυμεί στις ΗΠΑ, χωρίς συνταγή και ανεξαρτήτως ηλικίας; Ποια ήταν η στάση και οι προβλέψεις αυτών των ατόμων κατά τη διάρκεια της πανδημίας; Δικαιώθηκαν σε κάτι; Όχι, όσο κι αν θέλουν κάποιοι να ξαναγράψουν την ιστορία.
Είναι πολλά τα εμβόλια που γίνονται και θα είναι λέει ακόμη περισσότερα στο μέλλον; Φυσικά θα είναι, πάρτε παράδειγμα τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό, έναν ιό με σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα τόσο σε μεγάλες ηλικίες όσο και σε βρέφη. Μετά από χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών επιτέλους παρήχθησαν δύο εμβόλια (και ένα τρίτο πρόσφατα) που είχαν, σε πραγματικές συνθήκες, στην κανονική ζωή, 78-80% αποτελεσματικότητα απέναντι σε σοβαρή νόσο σε μεγάλες ηλικίες. Να το απορρίψουμε αυτό το εμβόλιο επειδή «είναι πολλά»; Το ότι αποκτήσαμε τα τελευταία χρόνια π.χ. εμβόλιο για τον αιμόφιλο, κάτι που ελάττωσε μέχρις εξαφανίσεως σημαντικές κλινικές καταστάσεις όπως η επιγλωττίτιδα στα παιδιά, δεν είναι ένα επίτευγμα; Ναι, 120 εμβόλια να έχουμε στο μέλλον, αν μπορούμε να τα αναπτύξουμε κι αν αυτά μας θωρακίζουν απέναντι σε νοσήματα που σήμερα μας ταλανίζουν ακόμη. Κάποια απ’ αυτά θα είναι για επιλεγμένους πληθυσμούς, κάποια καθολικής χρήσης. Κάποιοι ατυχείς, ανοσοκατασταλμένοι, μπορεί να μην έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν αντισώματα ή κυτταρική ανοσία μετά τον εμβολιασμό – είναι η ανοσία της κοινότητας που θα τους προφυλάξει, η δική σου και η δική μου συμμετοχή στον εμβολιασμό, η συνείδησή μας.
Τέλος, περί «λογοκρισίας» και «υγειονομικού αυταρχισμού»: Έσωσε ζωές η υποχρεωτικότητα; Οποία έκπληξις, ΝΑΙ (https://jamanetwork.com/journals/jama-health-forum/fullarticle/2821581). Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τραγικό, να χρησιμοποιείται η καραμέλα του αυταρχισμού όταν, τα όποια μέτρα αναγγέλλονταν, δεν τα εφάρμοζαν ούτε οι κυβερνώντες και δεν γινόταν κανένας έλεγχος από το φθινόπωρο του 2020 και μετά. Είναι αστείο να συζητάμε ακόμη για ανεμβολίαστους εργαζόμενους στην υγεία – ποια παροχή υγείας και ποια ιατρική και ποια επιστήμη υπηρετούν; Είναι αστείο να θεωρούμε ότι στην εποχή του διαδικτύου μπορεί κανείς να λογοκριθεί. Δική μου ανάρτηση με αναφορές σε άρθρα σοβαρών περιοδικών έχει κοπεί ως... spam από το facebook και δεν επανήρθε, καμία δεν κόπηκε αμετάκλητα από τους εμπόρους της αντιεμβολιαστικής προπαγάνδας. Ακόμη περισσότερο, κάποιοι απ’ αυτούς τους δήθεν «λογοκριμένους» είχαν πιάσει καθημερινό στασίδι στην πρωινή εκπομπή του Mega Channel, όπως για παράδειγμα ο κατά τα άλλα διαπρεπής επιστήμονας που είχε δηλώσει στην αρχή της πανδημίας ότι: “If I were to make an informed estimate based on the limited testing data we have, I would say that covid-19 will result in fewer than 40,000 deaths this season in the USA” – δεν ζήτησε ποτέ συγγνώμη, ούτε και του ζητήθηκε. Κάποιοι από τους άλλους αντιρρησίες συνεχίζουν να διδάσκουν σε ελληνικά πανεπιστήμια παρά τη συστηματική παραπληροφόρηση που διοχέτευσαν στη διάρκεια της πανδημίας: είχε τις εμφανίσεις του σε μεγάλα κανάλια και γνωστός ακαδημαϊκός του Βορρά, που προέβλεπε ότι δεν θα υπάρξει εμβόλιο (με το οποίο βέβαια εμβολιάστηκε), ενώ διέδιδε ανακρίβειες σχετικά με το ρωσικό εμβόλιο (τυχαία η καταγωγή του εμβολίου ίσως), χαρακτηρίζοντάς το δοκιμασμένης τεχνολογίας σε αντίθεση με τα mRNA εμβόλια (ενώ πρόκειται για τεχνολογία που σκεύασμά της πρωτοεγκρίθηκε το 2019). Δεν είναι ο μόνος, και δεν είναι ο μόνος που παρέμεινε στο απυρόβλητο ενώ συνεχίζει να διασπείρει παραπληροφόρηση. Ναι, είναι τεράστια η ευθύνη της πολιτείας που δεν απάντησε συντεταγμένα. Ναι, είναι εκκωφαντική η μη παρέμβαση θεσμικών επιστημονικών οργάνων. Ναι, είναι τεράστια η ευθύνη αυτόκλητων «θεσμικών επιστημόνων» που ακόμη περιφέρονται σαν να είναι στο Dancing with the Stars και μεταφέρουν ανακρίβειες και ψέματα για να γίνουν αρεστοί και συμβατοί με το ρεύμα της εποχής. Ναι, είναι μεγάλη η ευθύνη των διαβασμένων θεσμικών επιστημόνων (και δη των ακαδημαϊκών, εφόσον ζούμε σε μια κοινωνία που ακόμη έχει περί πολλού την έννοια του «καθηγητή»), οι οποίοι δεν συνέχισαν τον πόλεμο κατά της παραπληροφόρησης.
Γίνεται από τον αρθρογράφο μια απόπειρα διάκρισης μεταξύ σκεπτικισμού απέναντι στα εμβόλια και άρνησης. Χρησιμοποιείται ως παράδειγμα «ενημερωμένη μητέρα» που του εξέφρασε αμφιβολίες. Η «ενημερωμένη μητέρα» μιλούσε για υδράργυρο και αλουμίνιο, παλιό «σκεπτικιστικό» επιχείρημα. Η άγνοια, η αδυναμία να εκτιμήσεις μια επιστημονική πληροφορία επειδή δεν είσαι του χώρου, είναι, έστω, σκεπτικισμός. Αλλά ο υγειονομικός που δεν απάντησε; Που είναι του χώρου; Δεν οφείλει να ψάξει, να είναι ενημερωμένος; Να εξηγήσει αυτά που ξέρουμε πριν από την πανδημία για εμβόλια και υδραργύρους και αλουμίνια και όλα τα άλλα; (https://www.liberal.gr/apopsi/embolia-kai-antiemboliastes ) Αυτός δεν είναι σκεπτικιστής. Είναι ένας συγκαλυμμένος αντιεμβολιαστής.
ΥΓ. Δήλωση σύγκρουσης συμφερόντων: Δεν έχω οποιαδήποτε δοσοληψία με φαρμακευτικές εταιρείες γενικώς ή όποιον άλλον παραγωγό εμβολίων. Συμμετείχα για μικρό χρονικό διάστημα στην Εθνική Επιτροπή Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας, αργότερα από την εποχή που προτάθηκαν υποχρεωτικότητες (των οποίων θα ήμουν ένθερμος υποστηρικτής).
