Νομίζω πως η εποχή αυτή, θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως η εποχή των αυτοδιαψεύσεων, όχι μόνο για τη ρωσική πολιτική ηγεσία αλλά και για την ίδια τη ρωσική κοινωνία που εξακολουθεί να τη στηρίζει.
Οι αυτοδιαψεύσεις αυτές, έχουν να κάνουν με τους βασικούς, τους καταγωγικούς μύθους, με βάση τους οποίους ζείτε τα τελευταία είκοσι δύο χρόνια.
Ας τους πάρουμε, όμως, έναν έναν:
Ο υπερστρατός
Γαλουχηθήκατε με την εντύπωση πως η Ρωσία διαθέτει τον δεύτερο (μετά από εκείνον των ΗΠΑ και συνακολούθως του ΝΑΤΟ) στρατό του κόσμου. Στις 24 Φεβρουαρίου ξεκινήσατε με την ιδέα πως οι Ουκρανοί θα σας υποδεχτούν με ψωμί κι αλάτι ως απελευθερωτές και πως σε λίγες ημέρες θα καταφέρετε να εγκαταστήσετε στο Κίεβο μια κυβέρνηση με δικές σας μαριονέτες και θα υποχρεώσετε τη Δύση να δεχτεί τους όρους σας για μια νέα διευθέτηση συλλογικής ασφάλειας. Τι είδαμε; Είδαμε τον ρωσικό στρατό να επιδίδεται σε δολοφονίες αμάχων, βιασμούς, απαγωγές, βασανιστήρια και πλιάτσικο. Είδαμε τον ρωσικό στρατό να υποχωρεί πανικόβλητος, να έχει χαμηλό ηθικό και, κυρίως, να πολεμάει με τρόπο αρχαϊκό, χωρίς να σέβεται τους κανόνες του πολέμου. Κυρίως, όμως, είδαμε τη γύμνια του ως προς τους πολυδιαφημισμένους εξοπλισμούς του. Σήμερα, στις στέπες της Ουκρανίας, έχετε ρίξει στη μάχη τα τανκς Τ-62 τα οποία προσπαθούν να εκσυγχρονίσουν όσα εργοστάσια της πολεμικής σας βιομηχανίας λειτουργούν ακόμη.
Η πανίσχυρη εξουσία
Ο πόλεμος διέλυσε και την παραμικρή αμφιβολία πως η ρωσική πολιτική ηγεσία είναι πανίσχυρη και αποτελεσματική. Πιστεύατε πως ο πρόεδρός σας ελέγχει τους υφισταμένους του, ενώ εκείνοι με τη σειρά τους λειτουργούν αποτελεσματικά και εκτελούν τις εντολές τού επικεφαλής του κράτους. Αντί γι’ αυτό, όμως, βλέπουμε πως ο κατασταλτικός μηχανισμός ασχολείται περισσότερο με τις ίντριγκες μεταξύ των φατριών του, ενώ το στενό περιβάλλον του προέδρου σας κοιτάζει, ανάλογα με τη φατρία που ανήκει κάποιος, να προωθήσει τα στενά του συμφέροντα. Αυτό, άλλωστε, το κατάλαβε και ο Πούτιν, ο οποίος σχεδόν ποτέ δεν τους ενημερώνει για τις κρίσιμες αποφάσεις που λαμβάνει. Δεν νομίζω πως υπάρχει καλύτερο και πιο ανάγλυφο παράδειγμα αυτού με την κατάσταση που δημιουργήθηκε όταν προκηρύχθηκε η «μερική επιστράτευση». Το σύστημα που υποτίθεται πως θα λειτουργούσε άψογα αποδείχτηκε όχι απλά ανέτοιμο, μα πλήρως διαβρωμένο από την ενδημική κατάρα της διαφθοράς. Αυτή η ανοργάνωτη, άναρχη επιστράτευση θα στερήσει από τη χώρα σου, μαζί με τις απώλειες του πολέμου και τη μαζική φυγή νέων ανθρώπων στο εξωτερικό, περίπου ενάμισι εκατομμύριο άνδρες στην ακμή των δυνάμεών τους, πράγμα που θα επιτείνει τη δύσκολη έτσι κι αλλιώς δημογραφική κατάσταση. Για να μην αναφερθώ στα κενά και στην έλλειψη ειδικών σε τομείς όπως εκείνος των νέων τεχνολογιών, της παιδείας και της βαριάς βιομηχανίας.
Το χειρότερο όλων είναι πως έχει πάρει το πάνω χέρι το λεγόμενο «Κόμμα του πολέμου», επικεφαλής του οποίου είναι δύο εγκληματικές φυσιογνωμίες, ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν, ιδιοκτήτης του μισθοφορικού στρατού Βάγκνερ, και ο Ραχμάν Καντίροφ, ο σεΐχης του ιδιότυπου κράτους εν κράτει, χαλιφάτου της Τσετσενίας. Καλά ξεμπερδέματα.
Ο αποτελεσματικός προπαγανδιστικός μηχανισμός
Πολλοί, ακόμη και στη χώρα μου, αλλά και σε άλλες δυτικές χώρες, πίστευαν πως ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Κρεμλίνου θα καταφέρει να «βουλώσει» τις ρωγμές που προκάλεσε ο πόλεμος στη ρωσική κοινωνία. Αντ’ αυτού βλέπουμε πως, παρά τις εργώδεις προσπάθειές του, οι ρωγμές ολοένα και διευρύνονται και οι αμφιβολίες έχουν αρχίσει να ταλανίζουν ένα τμήμα της ρωσικής κοινωνίας, ιδίως στις μεγαλουπόλεις, αλλά και στις φτωχότερες περιοχές όπου κατοικούν εθνικές μειονότητες. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Μπουρατίας και η μαζική φυγή νέων κατοίκων της, σε ηλικία στράτευσης, προς τις γειτονικές χώρες.
Στη διεθνή κοινή γνώμη, οι όροι «αποναζιστικοποίηση» και «αποφασιστοποίηση» της Ουκρανίας, παρά την αρχική έκπληξη, σήμερα εκλαμβάνονται ως προφάσεις εν αμαρτίαις για την πολιτική γενοκτονίας και εγκλημάτων πολέμου σε βάρος του άμαχου πληθυσμού. Η Ρωσία έχει ταυτιστεί –και αυτό θα ισχύει για πολλές μελλοντικές γενιές– με το απόλυτο Κακό του 21ου αιώνα.
Ο μιλιταρισμός της κοινωνίας (και της οικονομίας)
Οι προσπάθειες που καταβάλλει η σημερινή σας εξουσία να μετατρέψει την κοινωνία και την οικονομία της χώρας σε μηχανισμό υποστήριξης ενός αέναου πολέμου, πότε κατά της Ουκρανίας και πότε κατά της «συλλογικής Δύσης υπό την ηγεσία των Αγγλοσαξόνων», είναι καταδικασμένη σε παταγώδη αποτυχία. Από τη μια πλευρά η ενδημική διαφθορά, από την άλλη η παντελής απουσία υγιούς ανταγωνισμού αποτελούν τις καλύτερες εγγυήσεις καταστροφικής αποτυχίας. Πρόσθεσε σε αυτό άλλους δύο παράγοντες: την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού λόγω της μαζικής αναχώρησης υψηλού επιπέδου στελεχών και τη δυσαρέσκεια του πληθυσμού, ο οποίος θα καλείται να δουλεύει για «τις ανάγκες του πολέμου», βλέποντας το έτσι κι αλλιώς χαμηλό βιοτικό του επίπεδο να χειροτερεύει διαρκώς.
Η απροϋπόθετη υποστήριξη του Πούτιν
Αντιλαμβάνεσαι, φαντάζομαι, πως η εποχή, κατά την οποία σύσσωμη η ρωσική κοινωνία υποστήριζε οποιαδήποτε ενέργεια, πράξη ή διαταγή του Πούτιν έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Το δίλημμα: ελευθερία ή σταθερότητα, με βάση το οποίο η ρωσική εξουσία είχε συνάψει ένα ιδιότυπο «κοινωνικό συμβόλαιο» με το Κρεμλίνο, έχει λάβει την απάντησή του με την κήρυξη του πολέμου: δεν θα υπάρχει ούτε ελευθερία ούτε σταθερότητα, γιατί άλλαξε δραματικά λόγω των τεκτονικών αλλαγών που έφερε η εισβολή στην Ουκρανία. Κι αν, προς το παρόν, οι αμφιβολίες και οι αμφισβητήσεις μένουν στο στενάχωρο περιβάλλον της κουζίνας κάθε ρωσικού σπιτιού, δεν θα αργήσει εκείνη η μέρα που οι πολίτες ανοιχτά θα διατυπώνουν την αντίθεσή τους. Γιατί, πίστεψέ με, κανείς δεν θέλει να σκέφτεται το μέλλον το δικό του και των παιδιών του σε μια χώρα όπου οι στερήσεις θα γίνονται ολοένα και πιο δυσβάσταχτες και η προοπτική θα είναι σκεπασμένη από τα μελανά χρώματα του θανάτου και της καταστροφής.
Αγαπημένε Ρώσε φίλε μου,
Γράφοντας τις παραπάνω γραμμές ένιωσα μια θλίψη, γιατί συνειδητοποίησα πως η συνάντηση που τόσο λαχταρώ να έχω μαζί σου, συνάντηση εγκάρδια και ειλικρινής, μετατίθεται σε ένα απώτερο και άγνωστο μέλλον. Ωστόσο, εξακολουθώ να σε θεωρώ φίλο μου και να σου πω πως μου λείπουν οι συζητήσεις μας.
Θα σου ξαναγράψω σύντομα
Ο έλληνας φίλος σου
2 Νοεμβρίου 2022
