Την ώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, το νομοσχέδιο «Εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, αναβάθμιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις» επρόκειτο να είναι νόμος του κράτους. Μια σειρά ουσιαστικές αλλαγές θα μπορούν να δρομολογηθούν και, σε εύλογο χρονικό διάστημα, να συμβάλουν ώστε το Πανεπιστήμιο να αλλάξει. Δίνοντας έμφαση στην κοινωνία και στις ανάγκες της, στον ανταγωνισμό από τον οποίο δεν μπορεί να απουσιάζουν οι σπουδές και η επιστημονική έρευνα, στην εξωστρέφεια και στις δημιουργικές συνέργειες, αλλά και στην προστασία και την ασφάλεια του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, που έως σήμερα, συχνά, χρησιμεύει ως φυτώριο περιστατικών βίας, περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης και άλλων έκνομων συμπεριφορών με τις οποίες ο ακαδημαϊκός χώρος έχει συνηθίσει να συμβιώνει. Και να τις υπομένει, ακόμα και υπό συνθήκες ακραίου εξευτελισμού λειτουργών του – όπως προσφάτως συνέβη με τη διαπόμπευση του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου από βίαιη ομάδα κουκουλοφόρων που εισέβαλαν στο γραφείο του και τον εξανάγκασαν να φωτογραφηθεί με κονκάρδα στο λαιμό, στην οποία είχε γραφεί το σύνθημα «Αλληλεγγύη στις καταλήψεις».
Με τη συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση ήταν αντίθετη εξαρχής η σύνοδος των πρυτάνεων. Οι πρυτάνεις θεωρούν μεν σημαντική την κυβερνητική πρωτοβουλία, θέλουν όμως το αστυνομικό σώμα να είναι υπό την άμεση εποπτεία τους, και προς τούτο επικαλούνται το αυτοδιοίκητο του πανεπιστημίου. Στην ουσία, ζητούν τη μετατροπή ενός αστυνομικού μηχανισμού επιτήρησης και, αν χρειάζεται, συλλήψεων σε μια ακόμα υπηρεσία του δημόσιου τομέα. Αν λειτουργούσε αυτό το σώμα φύλαξης την ημέρα που εισέβαλαν στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο οι κουκουλοφόροι που εξευτέλισαν τον πρύτανη, το πιθανότερο είναι όσοι υπηρετούσαν σ’ αυτό να κάθονταν με σταυρωμένα τα χέρια. Στο κάτω κάτω, ο πρύτανης, που θα έπρεπε να τους κινητοποιήσει, είναι το πρόσωπο που δεν ενημέρωσε ούτε τις αρχές για την ένταση του προπηλακισμού του, ενώ εξέφρασε την επιθυμία να μη διωχθούν οι τραμπούκοι.
Στη συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση αντέδρασε σύσσωμη η αντιπολίτευση, ουσιαστικά χωρίς επιχειρήματα – ή μάλλον μετατοπίζοντας τα επιχειρήματα. Μετονομάζοντας δηλαδή την κυβερνητική πρόθεση να συστήσει αστυνομικό σώμα για τα πανεπιστήμια σε αστυνομοκρατία, πρακτική που μετέρχεται «η χούντα του Κυριάκου, και επικροτώντας ή υποκινώντας συγκεντρώσεις – που στη συγκυρία της πανδημίας είναι αντικοινωνική συμπεριφορά. Χάθηκε έτσι η ευκαιρία, ως συνήθως, μιας σοβαρής συζήτησης επί της ουσίας των ζητημάτων – καθώς επίσης της συζήτησης επί των ενστάσεων συνταγματικότητας. Επ’ αυτού, πάντως, η έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής δικαιώνει την προπαρασκευή της κυβέρνησης υπογραμμίζοντας ότι η παροχή έννομης προστασίας στη ζωή και την προσωπική ασφάλεια δεν επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του κράτους, αλλά αποτελεί υποχρέωσή του, ενώ ανήκει καταρχήν στον νομοθέτη η διάρθρωση του συστήματος προστασίας κατά τρόπον ώστε να διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση όλων των συνταγματικών δικαιωμάτων και η τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου.
Με άλλα λόγια, η μεταρρύθμιση αυτή είναι αναγκαία, γιατί η ασφάλεια ως όρος ποιότητας στην εκπαίδευση παραμένει προοδευτική κατάκτηση. Οσοι αντιδρούν στο στοιχειώδες αυτό αγαθό (και ετοιμάζονται να αμφισβητήσουν συλλήβδην ό,τι μεταρρυθμιστικό έχει γίνει ώς σήμερα, με αιχμή την αξιολόγηση, που θα θέσει και τα πανεπιστήμια και τους λειτουργούς τους ενώπιον των ευθυνών τους), το πράττουν είτε από κομματική είτε από προσωπική ιδιοτέλεια.
Προσωπικές ιδιοτέλειες στο πανεπιστήμιο; Ας μην εκπληττόμαστε. Το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι άρρωστο. Ένα μέρος της αρρώστιάς του το έχει περιγράψει άριστα ο καθηγητής του Πολυτεχνείου, Κίμων Χατζημπίρος, ως «πελατειακό πανεπιστήμιο». Πανεπιστήμιο το οποίο «ευνοεί την επώαση επιτηδευμένων μετριοτήτων που προέρχονται συνήθως από το εσωτερικό του Ιδρύματος, υπονομεύει καίρια την προσέλκυση των αρίστων, ιδίως από το εξωτερικό και, προπάντων, παρεμποδίζει την ανανέωση και συνεχή προσαρμογή του πανεπιστημίου στις νεότερες επιστημονικές εξελίξεις» (Τα Νέα, 3/11/2020).
Η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Παιδείας έχει θέσει στο στόχαστρο τις παρασιτικές δυνάμεις που απομυζούν ό,τι αποκαλείται δημόσια δωρεάν παιδεία στην Ελλάδα. Δεν είναι αρεστή γι’ αυτό. Αλλά αξίζει η επιμονή της, γιατί το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο αξίζει καλύτερες προοπτικές.
