Στήλες

Γιατί εξελέγη ο Ντόναλντ Τραμπ; Πώς ένας ακροδεξιός λαϊκιστής μπόρεσε να κερδίσει την καρδιά των μαζών στη σύγχρονη Αμερική; Αυτό αναρωτιούνται με αγωνία οι ηττηθέντες αμερικανοί liberals αλλά και οι ευρωπαίοι συνοδοιπόροι τους, και αυτό είναι το ερώτημα που διαρκώς πασχίζουν ν’ απαντήσουν από τη μέρα που ο δισεκατομμυριούχος πλεϊμπόι διέβη για δεύτερη φορά το κατώφλι του Λευκού Οίκου. Το ερώτημα όμως το έχει απαντήσει αναλυτικά και πειστικά ήδη από το 2016, από τις πρώτες μέρες της πρώτης εκλογής Τραμπ, ο σπουδαίος αμερικανός στοχαστής Μαρκ Λίλλα.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο CNN Greece και στον Στέλιο Παπαγρηγορίου, ο συγγραφέας Νικήτας Σινιόσογλου κάνει λόγο περί παρακμής της Δύσης, την οποία μάλιστα θεωρεί μη αναστρέψιμη:

Ρισάρ Μαλκά, Το δικαίωμα να χλευάζουμε τον Θεό, μετάφραση από τα γαλλικά: Αθηνά Πεντίδη, Athens Review of Books, Αθήνα 2024, 132 σελ.

Το βιβλίο του Ρισάρ Μαλκά Το δικαίωμα να χλευάζουμε τον Θεό (μτφρ. Αθηνά Πεντίδη, Athens Review of Books) περιέχει τη συγκλονιστική αγόρευση του συγγραφέα στη δίκη για τις δολοφονίες των σκιτσογράφων του Σαρλί Εμπντό. Πρόκειται για μια παθιασμένη υπεράσπιση του δικαιώματος της βλασφημίας, μιας από τις σπουδαιότερες φιλελεύθερες κατακτήσεις της ευρωπαϊκής Νεωτερικότητας. Όπως εξηγεί ο Μαλκά, μόνο το θάρρος και το δικαίωμα να χλευάζουμε τα θεία, δηλαδή ο ύψιστος βαθμός παρρησίας, μπορεί να μας προστατεύσει συλλογικά από τη μισαλλόδοξη φονικότητα των θρησκολήπτων και από την οικοδόμηση της κοινωνικής ζωής πάνω στο φόβο. Κάθε έκκληση για μετριοπαθή τάχα και συμβιβαστική υποστολή αυτής της ελευθερίας δεν μπορεί να οδηγήσει παρά στην εξαγρίωση των στενόμυαλων δογματικών.

Ξενοφών Μπρουντζάκης, Tο καλοκαίρι του μεγάλου καύσωνα. Μυθιστόρημα, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 288 σελ. 

Το βιβλίο του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη αφορά κατάσταση. Πρωταγωνιστεί μια σχετικά σύγχρονη κοινωνική κατάσταση, εκείνη της δεκαετίας του 1980. Θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε κατάσταση του χύμα, της «επανάστασης» ή, τουλάχιστον, της αδιευκρινίστου περιεχομένου αλλαγής: ένα πανόραμα της δεκαετίας του 1980. Οι καλά σχηματισμένοι χαρακτήρες μιας παρέας παίζουν νομίζω δεύτερο ρόλο, καθώς η συμπεριφορά τους είναι συγκυριακή. Το κείμενο εξετάζει, πέρα από την προφανή πολιτική διάσταση, κυρίως την πολιτιστική, που τη θεωρεί μητέρα της πρώτης.

Ευγένιος Ιονέσκο, Ψηφίδες ημερολογίου, μετάφραση από τα γαλλικά: Αντώνης Καραβασίλης, στιγμή, Αθήνα 2018, 224 σελ.

Το βιβλίο εκδόθηκε στα γαλλικά, το 1967∙ φυσικά ως ημερολόγιο γράφτηκε σταδιακά σε προηγούμενο χρονικό διάστημα. Δεν αφορά καθημερινά γεγονότα αλλά κυρίως σκέψεις σχετικά με τον κόσμο, την ύπαρξη, τον εαυτό και τον αλληλοσχετισμό τους. Χρησιμοποιούνται όνειρα, ως οπτικές εικόνες στους στοχασμούς. Η περιγραφή ονείρων είναι ένα λογοτεχνικό κατόρθωμα καθώς δεν υπακούουν στην στέρεη λογική της γλώσσας. Προκύπτει μια εξαιρετική αφήγηση, που δείχνει ότι πέρα από το θέατρο ο Ιονέσκο είναι και μεγάλος αφηγητής.

Θεόδωρος Μπενάκης, Το παρελθόν του κυρίου Ζωρζ, Στοχαστής, Αθήνα 2020, 200 σελ.

Λέγεται ότι το αστυνομικό είναι ένα διπλό βιβλίο. Το ένα του κομμάτι αφορά τα πριν του φόνου, το άλλο τα μετά. Στην εμπλοκή αυτών των δύο κομματιών υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να αποτελέσουν ένα ενιαίο βιβλίο, ένα μυθιστόρημα. Πολλές φορές τα πριν αποτελούν αφήγηση φλας μπακ, άλλες φορές είναι ανακριτικές αφηγήσεις ή ανακαλύψεις συμβάντων από τον ερευνητή.

Μιχάλης Μοδινός, Τελευταία έξοδος, Στυμφαλία. Mυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2014, 190 σελ.

Μίλτος Λειβαδίτης, Εξελικτική Ψυχολογία και Ψυχοπαθολογία, Παρισιάνου, Αθήνα 2023, 292 σελ.

Φέτος το καλοκαίρι μεταξύ των άλλων βιβλίων που διάβασα ήταν και τα συγκεκριμένα: το επιστημονικό σύγγραμμα του Μίλτου Λειβαδίτη και ένα παλιότερο μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού γραμμένο την πρώτη φάση της μεγάλης κρίσης της χώρας (και πρωτοδημοσιευμένο σε συνέχειες στο Books’ Journal). Εκ πρώτης όψεως, είναι δυο βιβλία που δεν φαίνεται να έχουν καμία σχέση μεταξύ τους.   

Teffi (Nadezhda Alexandrovna Lokhvitskaya), Memories, from Moscow to the Black Sea, μετάφραση στα αγγλικά από τα ρωσικά: Robert και Elizabeth Chandler, Anne Marie Jackson, Irina Steiner, εισαγωγή: Edythe Haber, New York Review of Βooks, New York, 2016

Η Ναντέζντα Αλεξάνροβα Λοκβίσκαγια, γνωστή με το φιλολογικό ψευδώνυμο Τέφι, ήταν σατιρική ποιήτρια και συγγραφέας θεατρικών έργων και στίχων τραγουδιών στην προκομμουνιστική Ρωσία. Γεννημένη το 1872, από πατέρα καθηγητή του Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Πετρούπολης και μητέρα που είχε ιδιαίτερη αγάπη και απασχόληση με τη μουσική, ασχολήθηκε από πολύ μικρή με τα γράμματα. Δημοσίευσε ποιήματα με το κανονικό της όνομα ενώ, αργότερα, όταν πέρασε στη σατιρική ποίηση (στην οποία κυρίως διακρίθηκε), χρησιμοποιούσε αποκλειστικά το ψευδώνυμο Τέφι. Δημοσίευε σε περιοδικά κι εφημερίδες που είχαν τιράζ μέχρι κι ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Τα έργα της είχαν μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Έγραψε και δημοσίευσε συλλογές από χιουμοριστικές μινιατούρες, στις οποίες διακρίθηκε.  Έγινε η πιο πολυδιαβασμένη κι αγαπημένη συγγραφέας  της εποχής εκείνης (1901-1918).

Συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως είναι γνωστό, αντλούν συχνά ιδέες και εικόνες από βιβλία που διάβασαν, τις οποίες και αξιοποιούν στα έργα τους. Κάποτε μπορούν να γίνουν υποθέσεις για συγκεκριμένες  «μεταποιήσεις», κάποτε αυτό  δηλώνεται ευθέως. Θα καταπιαστώ με δύο δημιουργούς που στο ξεκίνημά τους έχουν ενσωματώσει, πιθανόν ή κατά δήλωσή τους, υλικά αναγνωστικής εμπειρίας.

Δήμητρα Κωτούλα, Θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος – Ποιήματα της λευκής σελίδας, Πατάκη, Aθήνα 2021, 92 σελ.

Η ποίηση της Δήμητρας Κωτούλα δεν μας χαρίζεται (πάντα) εύκολα. Όμως, το άξιο λόγου στη σύγχρονή μας τέχνη δεν απαιτεί εξοικείωση, άσκηση, προσπάθεια, για να το κατανοήσουμε και να το απολαύσουμε;