web only

Τα πύρινα μέτωπα που κατατρώγουν το σώμα του φυσικού μας πλούτου προκαλούν ένα πολιτικό τοξικό νέφος σχετικά με την ικανότητα διαχείρισης κρίσεων του κρατικού μας μηχανισμού. Μολονότι κανένας δεν αμφισβητεί ότι οι εστίες φωτιάς είναι ανθρωπογενείς στην πλειονότητά τους, είτε από αμέλεια είτε από πρόθεση, δεν εξετάζεται αυτό εν προκειμένω, η κλιματική αλλαγή δημιουργεί τις ευνοϊκότερες συνθήκες για την εξάπλωση και την αναζωπύρωση των πυρκαγιών, γεγονός που περιορίζει ακόμα πιο πολύ την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού. Παρά το εκρηκτικό κοκτέιλ που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, λίγο εστιάζουμε στην εξεύρεση λύσεων για να αντιμετωπιστεί συλλογικά αυτό το φαινόμενο. Και αυτό επειδή ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος της κοινωνίας δεν πιστεύει στην απορρύθμιση του κλίματος. Ορισμένοι μάλιστα νιώθουν πιο άνετα πίσω από την ανωνυμία των social media, εκτοξεύοντας έναν βιτριολικό οχετό, γεμάτο εχθροπάθεια, εναντίον όσων δεν αναπαράγουν την αντικοινωνική τους συμπεριφορά, καταστρέφοντας οποιαδήποτε πιθανότητα να ανοίξει ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ των κοινωνικών δυνάμεων για όσα πρέπει να αλλάξουν.

Αυτή η τακτική φυσικά δεν είναι καινούργια. Τη ζήσαμε τα χρόνια της πανδημίας, όταν οι ίδιες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις καλλιεργούσαν δυσπιστία για τα εμβόλια, υποστηρίζοντας ότι αυτά δεν φτιάχτηκαν για αντιμετωπιστεί ο κορωνοϊός αλλά για να ικανοποιηθεί το κεφάλαιο και οι ορέξεις τάχα μου σκοτεινών δυνάμεων που απεργάζονται ένα σχέδιο εξόντωσης του ανθρώπινου είδους. Πού στοχεύουν; Στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ αρχόντων και αρχομένων και στην όξυνση της δυσπιστίας εντός των δυτικών κοινωνιών, διότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι τοπικά περιορισμένο αλλά αφορά τη Δύση στο σύνολό της. Η εμπιστοσύνη, λοιπόν, μεταξύ πολιτών και κυβερνητικής τάξης αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για την αντιμετώπιση των συλλογικών προβλημάτων. Είναι η απαραίτητη προνεωτερική συνήθεια, όπως θα πει και ο πολιτικός στοχαστής Φράνσις Φουκουγιάμα, για την επιτυχία και την εξέλιξη των νεωτερικών κοινωνιών. Όταν αυτή εκλείπει, τότε οι κίνδυνοι δεν αποτιμώνται ως κοινοί, η συλλογική δράση φθίνει, με αποτέλεσμα αλλού να εστιάζουν οι πολίτες –είτε μεμονωμένα είτε ως κοινωνικές ομάδες– και αλλού οι κυβερνώντες. Αυτό αφορά φυσικά και την εμπιστοσύνη προς τους επιστήμονες. Αν κατά την περίοδο της πανδημίας μεγάλο μέρος των πολιτών δεν τους εμπιστεύονταν, τότε η εμβολιαστική κάλυψη δεν θα είχε προχωρήσει και θα θρηνούσαμε περισσότερους νεκρούς.

Αν και στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής παρατηρείται επίσης ισχυρό ρεύμα αμφισβήτησής της, το οποίο δεν εδράζεται μονάχα σε σαθρά επιχειρήματα αλλά πυροδοτείται και από την εγγενή δυσπιστία απέναντι στους επιστήμονες και τους πολιτικούς, οι συνέπειές της εμφανίζονται σταδιακά, δίνοντας μια επίφαση κλιματικής κανονικότητας. Ωστόσο, στον μακρό χρόνο θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τις πιο δυσάρεστες απ’ αυτές, όπως τη λειψυδρία, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την υπερθέρμανση. Όλα αυτά όμως δεν θα περιοριστούν αυστηρά στο ήδη επιβαρυμένο πλαίσιο των φυσικών καταστροφών αλλά θα μεταφραστούν και σε πολιτικά προβλήματα καθώς, μαζί με άλλους παράγοντες που αφορούν την πολιτική και κοινωνική συγκρότηση ορισμένων εύθραυστων κρατικών οντοτήτων της Αφρικής και της Νότιας Ασίας, θα τροφοδοτήσουν νέα μεταναστευτικά ρεύματα και νέες προκλήσεις προς την Ευρώπη. Είμαστε άραγε έτοιμοι να αναμετρηθούμε σε συλλογικό επίπεδο τόσο με τις φυσικές καταστροφές όσο και με τις κοινωνικοπολιτικές μετατοπίσεις που αυτές θα προκαλέσουν; Στην εμπιστοσύνη βρίσκεται η απάντηση.

Το στρατηγικό δίλημμα της Δύσης για την προώθηση της ρωσο-ουκρανικής συμφιλίωσης

Η ρωσική ένοπλη επίθεση κατά της Ουκρανίας και η γενοκτονική εκστρατεία κατά του ουκρανικού έθνους δεν μπορούν να ανατραπούν πλήρως με μη στρατιωτικά μέσα. Δεν υπάρχει επομένως άλλος τρόπος από το να αντιμετωπιστεί η βία με βία. Αυτό είναι σε πλήρη συμφωνία με το διεθνές δίκαιο, γενικά, και το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ειδικότερα. Οι συμβιβασμοί, οι παραχωρήσεις και οι λοιπές υποχωρήσεις σε ένα κράτος-επιτιθέμενο δεν αποτελούν τρόπο για μια διαρκή ειρήνη στην Ανατολική Ευρώπη και αλλού. Μια συμφωνία «γη αντί ειρήνης» θα προκαλούσε μόνιμη ζημιά στη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες και στον μελλοντικό κανόνα του διεθνούς δικαίου.

Θυμάστε εκείνα τα ανέκδοτα όπου σε πόλεμο με την Κίνα την πρώτη ημέρα η ΕΣΣΔ πιάνει 10 εκατομμύρια αιχμαλώτους, την δεύτερη 50 εκατομμύρια, την τρίτη 100, την τέταρτη μέρα έχει συνθηκολογήσει; Τέτοιο πόλεμο, υβριδικό, διεξάγει ο Αριστείδης Μπαλτάς, με σχεδόν καθημερινά άρθρα και συνεντεύξεις - που του τα δημοσιεύει, κοίτα να δεις ένα περίεργο πράγμα, ο αστικός και νεοφιλεύθερος Τύπος, που είναι στην ουσία ακροδεξιός, όπως μας εξηγεί, μέσα στα κείμενα ο διαπρεπής τέως υπουργός.

Η υποψηφιότητά μου […] αφορά το δικαίωμα στα κοινά αγαθά, το δικαίωμα στη μόρφωση, το δικαίωμα στην εργασία σε συνθήκες αξιοπρέπειας […] για να μην καθορίζονται οι ορίζοντες του καθενός και της καθεμιάς από τις κοινωνικές συνθήκες της γέννησής του.

Ο λόγος αυτός εκφέρεται με τον τρόπο του κατεπείγοντος. Χρειάζεται το πρόγραμμά μας διότι χωρίς αυτό θα εξακολουθήσουν να συμβαίνουν όλες ετούτες οι αδικίες, τα παιδιά που γεννιούνται φτωχά να μην μπορούν να σπουδάσουν, ο κόσμος να υποφέρει, να στενάζει.

Λίγο μετά την ανακοίνωση του θανάτου του Μίλαν Κούντερα, η Εταιρεία Συγγραφέων εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία «εκφράζει, μαζί με αμέτρητους αναγνώστες διαφόρων ηλικιών, τη βαθύτατη θλίψη της για τον θάνατό του».

Ο τίτλος του κειμένου αυτού δεν είναι πρωτότυπος. Ήδη το 1842 ο Μαξ Στίρνερ, ένας από τους φιλοσοφικούς μου ήρωες, είχε δημοσιεύσει ένα κείμενο με τον ίδιο τίτλο, όπου ασκούσε δριμεία κριτική στο γερμανικό σχολικό σύστημα, το οποίο παρέπαιε ανάμεσα σε έναν στείρο διανοητισμό, που ο Στίρνερ αποκαλεί «ουμανισμό», και σε έναν αντιουμανιστικό σχετικιστικό ινστρουμενταλισμό – τον ρεαλισμό. Οι θέσεις του Στίρνερ μου διέσχισαν τη σκέψη όταν  διάβασα στα κοινωνικά μέσα για την υπόθεση μιας υποψηφίου των πανελλαδικών εξετάσεων η οποία, όπως καταγγέλλει, δεν μπόρεσε να μπει στην σχολή της προτίμησής της –την Αρχιτεκτονική του Πανεπιστημίου Αθηνών– γιατί δεν κατάφερε να περάσει την ελάχιστη βάση εισαγωγής στο αντικείμενο του ελεύθερου σχεδίου, ενώ στα υπόλοιπα μαθήματα είχε πολύ καλές επιδόσεις και έναν πολύ μεγάλο αριθμό μορίων.

Ο Μίλαν Κούντερα δεν ζει πια ανάμεσά μας. Το πρωί της 12ης Ιουλίου 2023, η τσεχική κρατική τηλεόραση ανακοίνωσε το θάνατό του. Ήταν 94 ετών. Απαγορευμένος στη χώρα του τα χρόνια του κομμουνισμού, ο Κούντερα έγινε παγκοσμίως διάσημος το 1968, όταν την εποχή της Άνοιξης της Πράγας, που κατεστάλη από τα σοβιετικά τανκς, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες το μυθιστόρημα Το Αστείο, που είχε γράψει λίγο νωρίτερα, το 1965.

Γιατί οι Ουκρανοί αυτή τη στιγμή δεν βλέπουν κανένα νόημα σε πιθανή διαπραγμάτευση με τη Ρωσία

Ήμουν στα Τάρταρα, να μη δω κανέναν, να μη μιλήσω σε κανέναν.

Με στήριξε, με κανάκεψε, με νουθέτησε με εκείνον τον δικό του, αμίμητο τρόπο, ένα μοναδικό χαρμάνι ευγένειας, θυμοσοφίας και χιούμορ. Κι αυτό παρ’ όλο που με ήξερε λίγο, με τη γυναίκα μου ήταν φίλοι από τη Νομική. Όμως ήταν η αφορμή (και η αιτία πιστεύω) να γίνουμε φίλοι,  και παραμείναμε ώς τα προχθές.