Με την ευκαιρία του εθνικού αναστοχασμού και της κριτικής θεώρησης του πρόσφατου παρελθόντος της χώρας μας, την οποία προσφέρει η συμπλήρωση εκατονταετίας από το ανείπωτο δικαστικό δράμα του 1922, είχα επανειλημμένα την ευκαιρία, με αρθρογραφία, συνεντεύξεις και διαλέξεις, να εστιάσω στο εκ πρώτης όψεως αδιανόητο: πώς, εκπρόσωποι της ελληνικής πολιτείας –έστω με εξουσία εγκαθιδρυμένη «επαναστατικώ δικαίω»-, οι οποίοι εξέφραζαν και τμήμα της κοινής γνώμης, έφτασαν να κατηγορήσουν τον εθνικό αρχιστράτηγο και αιρετούς πολιτικούς άνδρες, διαχειρισθέντες τις κυβερνητικές ευθύνες μέσα σε μια τρομακτική συγκυρία, ότι «εκουσίως και εκ προθέσεως υποστήριξαν την εισβολήν ξένων στρατευμάτων, ήτοι  του τουρκικού εθνικιστικού στρατού, εις την επικράτειαν του Βασιλείου»; Με αποτέλεσμα οι εκλεκτοί της λαϊκή ψήφου να τελειώσουν τις ημέρες τους από χέρια ελληνικά. Ως «προδότες» της πατρίδας… (Όπως και ο ιδιόρρυθμος ασφαλώς, ακραία πειθαρχιομανής και τυπολάτρης στρατηγός, την εμπιστοσύνη ωστόσο προς το πρόσωπο και τη στρατιωτική επάρκεια του οποίου είχαν έμπρακτα διακηρύξει τόσο οι βενιζελικές όσο και οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις, ενώ την απαράμιλλη γενναιότητά του επρόκειτο αργότερα να αποδεχτεί και να εκθειάσει ο κατεξοχήν διώκτης του, Θεόδωρος Πάγκαλος…).

Ό,τι συνέβη στη χώρα μας την περίοδο 2012-2015 –δηλαδή η πλήρης ηθική απαξίωση του παλιού πολιτικού προσωπικού, ευρύτερα του πολιτικού κατεστημένου που ανέδειξε η Μεταπολίτευση με τα σύμβολα και τα λάβαρά του– δεν είναι χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Και στην Ελλάδα και διεθνώς. 

Ζούμε σήμερα σε περίοδο μνημών και αναστοχασμού για το μεγαλύτερο ίσως δράμα που, ως ελεύθερο κράτος, έζησε η πατρίδα μας πριν από 100 χρόνια. Πολλοί υποστήριξαν πως εξ αρχής το μικρασιατικό εγχείρημα του Ελευθερίου Βενιζέλου –στον οποίον κάποιοι και το 1915 καταλόγιζαν καιροσκοπισμό– ήταν εξαρχής, ήδη από το 1919, τυχοδιωκτικό, ίσως και αδιέξοδο. Ο Ιωάννης Μεταξάς, μάλιστα –ο οποίος άλλες στιγμές και για άλλα θέματα δεν έδειξε ανάλογη διορατικότητα και ευθυκρισία–, εν προκειμένω, είχε με ενάργεια αναδείξει τις δυσμενείς για εμάς προοπτικές που δημιουργούσαν τόσο τα γεωγραφικά όσο και τα δημογραφικά δεδομένα στην αιολική γη.

Εκατό χρόνια έπειτα απ’ αυτό που κάποιοι χαρακτήρισαν «ενδικοφανές έγκλημα», σε κάθε περίπτωση δε άφησε ένα βαθύτατο έως ανεξίτηλο αποτύπωμα στο συλλογικό/ιστορικό ασυνείδητο όλων των Ελλήνων, ασφαλώς και είναι ενδεδειγμένη η στιγμή για κατά μέτωπον θεώρηση όλων των στοιχείων που συγκρότησαν το κορυφαίο δικαστικό δράμα της νεότερης ιστορίας μας. Στο κείμενο που ακολουθεί –χωρίς να επεκταθώ στο υπόστρωμα του Εθνικού Διχασμού, που κατέστησε μη αδιανόητη την αντιμετώπιση και καταδίκη ως εθνικών προδοτών των πολιτικών ηγετών της μιας εκ των βασικών πολιτικών παρατάξεων του τόπου, αυτό το κάνω αναλυτικά αλλού– θα εστιάσω σε τρία σημεία της όλης υπόθεσης: στο κατηγορητήριο, στη διεξαγωγή της διαδικασία και στις μεσομακροπρόθεσμες πολιτικές συνέπειες της Δίκης.