Η Δύση εμφανίστηκε συχνά διστακτική, διχασμένη, εγκλωβισμένη σε εσωτερικές δυσλειτουργίες και αντιφατικά αντανακλαστικά. Κι όμως, παρά τις αδυναμίες της, αυτά τα δύο μέτωπα λειτουργούν σχεδόν αυτόνομα ως υπενθύμιση των θεμελιωδών της αρχών. Η Ουκρανία και το Ισραήλ, εκτός από τον εαυτό τους, υπερασπίζονται στην πράξη όσα η Δύση δυσκολεύεται πια να αρθρώσει με σαφήνεια.
Το ερώτημα είναι αν η Δύση «μπορεί» να δράσει, αλλά και το αν θα κατανοήσει σύντομα ότι η αδράνεια ισοδυναμεί με παραίτηση. Αν αυτά τα μέτωπα αφεθούν να χαθούν, μαζί με το γεωπολιτικό κόστος θα χαθεί το τελευταίο ίχνος αξιοπιστίας ενός κόσμου που έμαθε να μιλά για αξίες, αλλά ξεχνά ότι αυτές επιβιώνουν μόνο όταν κάποιος τις υπερασπίζεται όταν κινδυνεύουν.
Ο εθισμός της Δύσης σε συνέδρια αξιών και σε διακηρύξεις αρχών δοκιμάζεται σκληρά εκεί όπου η βία διεκδικεί να ξανασχεδιάσει τον κόσμο με ωμά μέσα και χωρίς προσχήματα. Δοκιμάζεται σε δύο ανοιχτά μέτωπα που αντιμετωπίζουν τον εφιάλτη του πολέμου στην πιο αποτρόπαιη εκδοχή του και όχι στους διαδρόμους των Βρυξελλών όπου οι λέξεις ακκίζονται διπλωματικά.
Δοκιμάζεται στην Ουκρανία, όπου ο αναθεωρητισμός της Μόσχας επιχείρησε να σβήσει σύνορα, να πλαστογραφήσει την ιστορία και να αμφισβητήσει το ίδιο το δικαίωμα ενός κράτους να υπάρχει, επαναφέροντας στο προσκήνιο της Ιστορίας τη συνειδητή πολιτική επιλογή ισχύος.
Δοκιμάζεται στο Ισραήλ, όπου η ισλαμιστική βία στοχεύει ευθέως στην εξάλειψη ενός κράτους, στην εξαΰλωση ενός λαού από προσώπου Γης και στην απονομιμοποίηση της ίδιας της ιδέας ότι μια δημοκρατία έχει δικαίωμα να αμύνεται απέναντι στον τρόμο.
Πρόκειται για συγκρούσεις που κρίνουν αν θα συνεχίσει να ισχύει αυτό που μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο στοιχειώδες και απολύτως αυτονόητο στον δυτικό κόσμο: ότι τα σύνορα δεν αλλάζουν με τα όπλα, ότι τα κράτη δεν εξαφανίζονται επειδή το αποφασίζει ο ισχυρότερος και ότι η μαζική βία κατά αμάχων δεν μετατρέπεται σε αποδεκτό πολιτικό εργαλείο. Οφείλουμε το συντομότερο να καταλάβουμε πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια κατάσταση που υπερβαίνει και αυτές τις γεωπολιτικές ισορροπίες καθώς, αν αυτά τα μέτωπα χαθούν, καταρρέει το ελάχιστο πλαίσιο που κρατά τον κόσμο λειτουργικό, με απλά λόγια η ιδέα πως η ισχύς έχει όρια και πως η ωμή βία δεν αποτελεί νόμιμο τρόπο άσκησης πολιτικής. Από εκεί και πέρα, δεν μιλάμε για κρίση αλλά για επιστροφή σε έναν κόσμο όπου επιβιώνει όποιος μπορεί να χτυπήσει πιο σκληρά και χωρίς κανέναν φραγμό.
***
Πέντε λόγοι γιατί ο Πούτιν πρέπει να ηττηθεί
1. Γιατί κατήργησε τα σύνορα ως αρχή
Η εισβολή στην Ουκρανία, πέρα από τις γελοίες αιτιάσεις των σύγχρονων τυράννων, συνιστά ευθεία αναθεώρηση του μεταπολεμικού πλαισίου που συγκράτησε τον κόσμο από την επιστροφή στο νόμο της ισχύος. Με την επιλογή της στρατιωτικής κατάκτησης, η Ρωσία αμφισβητεί την ίδια την ιδέα ότι τα σύνορα αποτελούν πολιτικό και νομικό δεδομένο και όχι προσωρινή γραμμή μέχρι να εμφανιστεί ο ισχυρότερος. Αν αυτή η λογική γίνει ανεκτή, κανένα κράτος δεν είναι πραγματικά ασφαλές: η ιστορία μετατρέπεται σε πρόσχημα, οι μειονότητες σε άλλοθι και ο πόλεμος σε αποδεκτό μέσο διόρθωσης του χάρτη.
2. Γιατί νομιμοποίησε τον πόλεμο ως εργαλείο ταυτότητας
Ο πόλεμος παρουσιάστηκε από του Ρώσους ως πράξη αυτοπροσδιορισμού. Η βία βαφτίστηκε ιστορική αποστολή, η καταστροφή εθνική αναγέννηση και η αντίρρηση προδοσία. Έτσι ο πόλεμος παύει να είναι τραγωδία που πρέπει να τελειώσει και μετατρέπεται σε μόνιμη κατάσταση, χρήσιμη για εσωτερική συσπείρωση, καταστολή της διαφωνίας και εξαγωγή κρίσης. Όταν η ταυτότητα ενός καθεστώτος στηρίζεται στη σύγκρουση, η ειρήνη γίνεται απειλή.
3. Γιατί ακύρωσε την έννοια της ευθύνης
Εγκλήματα πολέμου, βομβαρδισμοί αμάχων, μαζικές απελάσεις και απαγωγές παιδιών αντιμετωπίζονται ως «στρατιωτικές ανάγκες» ή διαγράφονται από τον επίσημο λόγο. Η εξουσία αρνείται τη λογοδοσία τόσο απέναντι στο διεθνές δίκαιο όσο και απέναντι στους ίδιους τους πολίτες της. Όταν η ισχύς απαλλάσσεται από κάθε συνέπεια, η βία γίνεται απεριόριστη και το μήνυμα καθίσταται σαφές: όποιος έχει δύναμη δεν λογοδοτεί, όποιος αντιστέκεται τιμωρείται.
4. Γιατί απειλεί άμεσα την ευρωπαϊκή ασφάλεια
Η Ουκρανία αποτελεί το προκεχωρημένο όριο της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Αν η επιθετικότητα αποδώσει, η αποτροπή αποδεικνύεται διαπραγματεύσιμη και η προστασία των συνόρων σχετική. Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετατρέπονται σε ζώνες μόνιμης πίεσης, ενώ η συλλογική ασφάλεια αποσυντίθεται στην πράξη. Η επιτυχία αυτής της στρατηγικής δεν θα σταματήσει στην Ουκρανία. Αντίθετα θα ενθαρρύνει νέους εκβιασμούς και δοκιμές αντοχής σε ολόκληρη την ήπειρο.
5. Γιατί η ήττα του αποτελεί μήνυμα προς κάθε επίδοξο αναθεωρητή
Η έκβαση του πολέμου αφορά το μήνυμα που θα σταλεί παγκοσμίως. Αν η κατάκτηση εδαφών επιβραβευτεί με «νέες ισορροπίες», η βία θα καταγραφεί ως αποδοτική στρατηγική. Η ήττα του Πούτιν επαναβεβαιώνει ότι οι αυτοκρατορικές φαντασιώσεις δεν δικαιώνονται και ότι η αναθεώρηση του κόσμου με τα όπλα έχει κόστος. Αν αυτό το μήνυμα δεν δοθεί καθαρά, η Ουκρανία δεν θα είναι η εξαίρεση, θα γίνει το πρότυπο.
***
Πέντε λόγοι γιατί η ισλαμική τρομοκρατία πρέπει να εκλείψει
1. Γιατί αρνείται την ανθρώπινη αξία ως καθολική
Διαχωρίζει ζωές σε «καθαρές» και «αναλώσιμες». Άνθρωποι δολοφονούνται όχι μόνο για να πεθάνουν αλλά για να φανούν νεκροί, ακρωτηριασμένοι, εξευτελισμένοι, εκτεθειμένοι. Αυτό δεν είναι πίστη· είναι ατόφια βαρβαρότητα.
2. Γιατί χρησιμοποιεί το θάνατο ως επικοινωνία
Εδώ ο θάνατος δεν είναι μέσο πολέμου, αλλά δημόσια ανακοίνωση: «μπορούμε να το κάνουμε και θα το ξανακάνουμε». Είναι οργανωμένη λατρεία της φρίκης, σχεδιασμένη να παραλύει κοινωνίες και να διαλύει κάθε έννοια ανθρώπινου ορίου. Τα πτώματα μετατρέπονται σε εικόνες και υλικό προπαγάνδας. Ο τρόμος δεν είναι αποτέλεσμα της βίας αλλά αυτό που επιδιώκεται εξαρχής.
3. Γιατί υπονομεύει κάθε έννοια πολιτικής λύσης
Αρνείται κάθε διαδικασία διαπραγμάτευσης και χρησιμοποιεί τη βία ως μόνιμο εκβιασμό. Δεν αναγνωρίζει αντίπαλο με τον οποίο μπορεί να υπάρξει συνύπαρξη· αναγνωρίζει μόνο εχθρό που πρέπει να εξαλειφθεί. Έτσι ακυρώνει εκ των προτέρων κάθε δρόμο που δεν περνά μέσα από τον τρόμο.
4. Γιατί εργαλειοποιεί τον άμαχο πληθυσμό
Οι άμαχοι μετατρέπονται σε ασπίδα, σε όμηρο και σε εργαλείο προπαγάνδας. Παιδιά εμπλέκονται συνειδητά και με ψυχρό υπολογισμό στις πολεμικές συγκρούσεις. Σχολεία, παιδικοί σταθμοί και νοσοκομεία μετατρέπονται σε οπλοστάσια ώστε να γίνουν στόχοι. Ανήλικοι σκηνοθετούνται ως «κομπάρσοι», ως εικόνες που πρέπει να συγκινήσουν, να παραπλανήσουν, να εκβιάσουν τη διεθνή κοινή γνώμη.
5. Γιατί αποτελεί βραχίονα κρατικών σχεδιασμών
Οργανώσεις όπως η Χαμάς και η Χεζμπολά δεν δρουν σε κενό. Τροφοδοτούνται, καθοδηγούνται και προστατεύονται από το Ιράν. Στο ίδιο πλέγμα εντάσσονται και άλλοι παίκτες. Το Κατάρ λειτουργεί ως χρηματοδοτικός κόμβος και πολιτικό καταφύγιο, προσφέροντας χρήμα, βήμα και διεθνή νομιμοποίηση σε ισλαμιστικές οργανώσεις. Η Τουρκία παρέχει φιλοξενία, κάλυψη και διευκολύνσεις, αξιοποιώντας τον ισλαμισμό ως εργαλείο περιφερειακής επιρροής. Και στις δύο περιπτώσεις, οι Παλαιστίνιοι δεν αντιμετωπίζονται ως λαός με δικαίωμα σε λύση, αλλά ως μόνιμο καύσιμο μιας σύγκρουσης που δεν πρέπει να λυθεί γιατί η διαιώνισή της τροφοδοτεί τον αντισημιτισμό και συντηρεί τη γεωπολιτική εργαλειοποίηση του μίσους.
