Στήλες

Μετά από το επεισόδιο της φωτιάς της Ελληνικής Εμπορικής Σχολής Χάλκης τον Ιανουάριο του 1905, η αλληλογραφία του Σωκράτη από το Αϊβαλί ασχολείται στην αρχή με εύρεση εργασίας της Μαριάνθης και ακολούθως μέχρι το τέλος του 1906 με την εγκατάστασή της ως οικοδιδασκάλου στην ελληνική οικογένεια του Μ. Ρίζου στο Αλεξαντρόφσκ της Ρωσίας επί του ποταμού Δνείπερου (σήμερα Ουκρανία, πόλη Ζαπορίζια).

Το ξεκίνημα του 1905 ήταν οδυνηρό για τον Σωκράτη. Η Ελληνική Σχολή του Εμπορίου, της Χάλκης, στην οποία εργαζόταν κατά τη διάρκεια των διακοπών, πήρε φωτιά και το ένα τρίτο της αποτεφρώθηκε.

Ο Σωκράτης γοητεύεται από τον Ψυχάρη και υιοθετεί τις θέσεις του για τη γλώσσα. Γίνεται δηλαδή ακραίος δημοτικιστής, μαλλιαρός. Αρχίζει μάλιστα και γράφει στη "μαλλιαρή" και τα γράμματά του...

Το 1904, λοιπόν, ήταν δύσκολο για τον Σωκράτη και την πατρική του οικογένεια. Η αδελφή του Μαριάνθη χάνει ακόμη και τη θέση οικοδιδασκάλου που την είχε τόσο κουράσει και ενοχλήσει· οι εκκλήσεις προς τις εκκλησιαστικές αρχές  του πατέρα για αποστιγματισμό και την κοινωνική επανένταξη, τόσο του ίδιου όσο και της οικογένειάς του, μένουν αναπάντητες. Η οικογένεια συνειδητοποιεί ότι το χρέος της κατάχρησης είναι τόσο μεγάλο που ουδέποτε θα μπορέσει να αποπληρώσει, ενώ τα εισοδήματά της παραμένουν περιορισμένα.

Στην υπό εξέταση αλληλογραφία του Σωκράτη και της οικογένειάς του το 1904 είναι πυκνό σε επιστολές, διασώζονται συνολικά 28. Μέχρι το καλοκαίρι κυρίως από ή προς την Μαριάνθη (15), η οποία εξακολουθεί να είναι οικοδιδάσκαλος στην οικογένεια Κρητικού στην Χάλκη, προς την αδελφή της Άρτα στο Αϊβαλί.

Τα πράγματα στην οικογένεια του Σωκράτη δεν πάνε καλά, τα εισοδήματά έχουν περιοριστεί καθώς πρέπει να αποπληρωθεί το χρέος του ελλείματος της διαχείρισης του πατέρα στην Εφορεία των Σχολείων. Η Μαριάνθη έχασε τη θέση της διευθύντριας στο Παρθεναγωγείο του Αϊβαλιού. Τα χρήματα που στέλνει ο Σωκράτης από το μισθό του είναι ανεπαρκή. Δημιουργούνται χρέη.

Το πρόβλημα της Δέσποινας κράτησε έξι χρόνια δίχως το επιθυμητό τέλος του. Παράλληλα, ένα άλλο σοβαρότερο ζήτημα εξελισσόταν,  που μια πρώτη ένδειξή του εμφανίζεται σε γράμμα του Δημητρού προς τον Σωκράτη στις 4 Μαΐου 1901: «Είδον τα περί του πατρός σου· μη με λέγεις τοιαύτα διότι πολύ με λυπούν».

Όλγκα Τοκάρτσουκ, Πλάνητες. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα πολωνικά: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Καστανιώτη, Αθήνα 2020, 464 σελ.

Περιήγηση σε μιαν έκκεντρη, πολυμερή και πολυδιασπασμένη Ευρώπη, όπου κανένα ψηφίο της αφήγησης δεν μπορεί να συναντήσει κάποιο άλλο, και απ’ όπου η παλαιότερη έννοια της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας μοιάζει να έχει αποδράσει οριστικά. Όταν ο όγκος των ιστορικών, των γεωγραφικών και των πολιτιστικών πληροφοριών έρχεται να δώσει τη θέση του στην υποκειμενικότητα της αφήγησης και στην ένταση την οποία διεκδικούν ο χώρος και ο χρόνος της ατομικής στιγμής.   

George Steiner, Περί λόγου, τέχνης και ζωής. Κείμενα στο New Yorker, επιμέλεια-εισαγωγή: Robert Boyers, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, Πατάκη, 505 σελ.

Ένα βιβλίο που  μπορεί να διαβαστεί άτακτα και χωρίς τη τήρηση καμίας ιεραρχίας.  Επειδή  τάξη για το συγγραφέα του σημαίνει ελεύθερη περιήγηση προς πάσα κατεύθυνση υπό τον όρο μιας σιδηράς εσωτερικής πειθαρχίας, που δεν προσπαθεί  τόσο να αποδείξει όσο να πείσει.       

Δημοσιεύονται σήμερα τρεις επιστολές του έτους 1894, καμία δεν απευθύνεται ευθέως στον Σωκράτη. Χρησιμοποιείται όμως ως διακομιστής τους, για να φθάσουν στη μεγαλύτερη αδερφή του, Δέσποινα. Αποστολέας ο  Δημήτριος Σ., φίλος του Σωκράτη, και ερωτευμένος με τη Δέσποινα.