Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Διονύσης Καψάλης, Ελεγεία και επιτύμβιο. Μεταμορφώσεις του Πένθους. Άγρα 2024, 272 σελ.

Μπορεί ο θάνατος να μην έχει αλλάξει ουσιωδώς ανά τους αιώνες, αλλά η προετοιμασία των ανθρώπων απέναντι στο θάνατο έχει περάσει από πολλά επιμέρους ιστορικά στάδια, έχει αλλάξει λεξιλόγια, έχει διαμορφώσει διαφορετικές ατομικές στάσεις και συλλογικές συμπεριφορές. Με άλλα λόγια, ο θάνατος υπόκειται και αυτός στην έγχρονη, και άρα ιστορική, διάστασή του. Αντίστοιχα, οι ποιητικές μεταπλάσεις του πένθους, αποτυπώνουν τόσο στο συγχρονικό όσο και στο διαχρονικό επίπεδο τις διαφοροποιημένες πολιτισμικές ωσμώσεις ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο βίωμα. Τις μεταπλάσεις αυτές εξετάζει στη μελέτη του για τα ελεγεία και τα επιτύμβια ποιήματα ο Διονύσης Καψάλης.

Από τον Μιχαήλ Μπαχτίν. Εισαγωγή - μετάφραση: Γιώργος Πινακούλας

Το καλοκαίρι του 1944, ο Μιχαήλ Μπαχτίν επανεπεξεργάστηκε την πρώτη, ανέκδοτη μορφή του βιβλίου του Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του, με την ελπίδα να εκδοθεί. Στο πλαίσιο αυτής της επανεπεξεργασίας, κράτησε μια σειρά σημειώσεις πάνω σε διάφορα ζητήματα. Οι σημειώσεις αυτές όμως δεν ενσωματώθηκαν ποτέ στο βιβλίο, ούτε στην πρώτη ούτε στις μεταγενέστερες εκδοχές του, και δημοσιεύτηκαν πολλά χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα. Στην έκδοση των Απάντων του Μπαχτίν καταλαμβάνουν πενήντα σελίδες του πέμπτου τόμου (М.М. Бахтин, Собрание сочинений, τόμ. 5, Русские словари, Μόσχα 1997, σελ. 80-129). Ανάμεσα σ’ αυτές υπάρχουν δεκαέξι σελίδες (84-99) αφιερωμένες αποκλειστικά στα έργα του Σαίξπηρ. Είναι οι μόνες γνωστές παρατηρήσεις του Μπαχτίν για τον Σαίξπηρ και γι’ αυτό έχουν ιδιαίτερη αξία. Ο ρώσος στοχαστής διατυπώνει εδώ καίριες παρατηρήσεις για το σαιξπηρικό έργο και για τον φιλοσοφικό πυρήνα της τραγωδίας. Η παρούσα μετάφραση περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των σημειώσεων. Παραλείπουμε, για λόγους έλλειψης χώρου, ένα μικρό μέρος τους, κυρίως αυτούσια παραθέματα από έργα του Σαίξπηρ. Τα σημεία που παραλείπονται δηλώνονται με αποσιωπητικά εντός αγκυλών.

Μάγκι Ο΄Φάρελ, Άμνετ, μετάφραση από τα αγγλικά: Αύγουστος Κορτώ, Ψυχογιός, Αθήνα 2021, σελ. 392

Ο σπόρος αυτού του βιβλίου έπεσε πριν από πολλά χρόνια στην κρύα αίθουσα ενός γυμνασίου της Σκοτίας, όταν ο κύριος Χέντερσον, καθηγητής αγγλικής  λογοτεχνίας, ανέφερε εν παρόδω ότι ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ είχε έναν μονάκριβο γιο, τον Άμνετ, που πέθανε σε ηλικία 11 ετών. Η δεκαεξάχρονη τότε μαθήτρια Μάγκι Ο’Φάρελ δεν έβγαλε ποτέ αυτή τη λεπτομέρεια από το μυαλό της. Όταν μάλιστα άρχισε να γράφει βιβλία, πάντα είχε στα σχέδιά της να γράψει ένα μυθιστόρημα για τον Άμνετ. Το ανέβαλε διαρκώς. Eπτά βιβλία αργότερα και κρατώντας εκείνη την ανάμνηση για 30 χρόνια, έγραψε τον Άμνετ, που κυκλοφόρησε το 2020.