Ρόδης Ρούφος

ΣΤΗΛΗ^[1] 

ΡΟΔΗΣ ΡΟΥΦΟΣ 

† 12 Οκτωβρίου 1972

Από το τεύχος 133 με αφιέρωμα στον Ρόδη Ρούφο

Επιμέλεια: Μίλτος Πεχλιβάνος

[Το link με το εισαγωγικό κείμενο:  https://booksjournal.gr/kritikes/logotexnia/4056-enas-peripatos-tis-amfilykis]

Ο Στρατής Τσίρκας για τον Ρόδη Ρούφο 

Ο Ρόδης Ρούφος και ο έργω εκσυγχρονιστής πολιτικός Αναστάσης Πεπονής (1924-2011) γνωρίστηκαν τα δύσκολα χρόνια της κατοχής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η κατοχική θητεία κατά τα φοιτητικά θρανία υπήρξε ολιγόμηνη. Από τον Οκτώβριο του 1942 έως τον Απρίλιο του 1943. Η φιλία τους, όμως, που ξεκίνησε εκείνη την εποχή και σφυρηλατήθηκε μέσα από τις κοινές αγωνίες και τα όνειρα της γενιάς τους –δηλαδή τους αγώνες, τις θυσίες αλλά και τις ήττες και τις απογοητεύσεις στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, του εμφυλίου, της μετεμφυλιακής περιόδου και, στο τέλος, της δικτατορίας των συνταγματαρχών– κράτησε ώς το τέλος, δηλαδή ώς τον πρόωρο, δυστυχώς, θάνατο του Ρούφου, το 1972.

Η Εταιρία Μελέτης Ελληνικών  Προβλημάτων οργάνωσε, με τη συμμετοχή συγγραφέων της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, «Βραδιά Σεφέρη» στο θέατρο Άλφα, στις 22 Νοεμβρίου 1971. Τη συζήτηση διηύθυνε ο Ρόδης Ρούφος ο οποίος, κλείνοντας την εκδήλωση, μίλησε για τον τιμώμενο ποιητή και συνάδελφό του στο διπλωματικό σώμα. Η σύντομη ομιλία του ίσως είναι το τελευταίο του κείμενο, γι’ αυτό και νομίζω ότι έχει θέση σ’ ένα αφιέρωμα με αφορμή τα πενήντα χρόνια από τον θάνατό του (από το τεύχος 133 που ήταν αφιερωμένο στον Ρόδη Ρούφο):

Χαρτογράφηση μιας πολύμορφης σχέσης

Το έργο και, κυρίως, η προσωπικότητα του διπλωμάτη και ποιητή Γιώργου Σεφέρη άσκησαν αναμφίβολα ποικίλες επιδράσεις στον νεότερο συνάδελφό του και πεζογράφο Ρόδη Ρούφο. Η διαπίστωση αυτή συνάγεται από πολλές πηγές: από τις συχνές, άμεσες ή έμμεσες αναφορές σε στίχους και ποιήματα του Σεφέρη που εντοπίζονται τόσο στην τριλογία του για την Κατοχή και την Αντίσταση (το Χρονικό μιας σταυροφορίας, 1954-58/1972), όπως και στο «μυθιστόρημα του Κυπριακού Αγώνα» (Η Χάλκινη Εποχή, 1960)· από τα διάφορα σχόλια του Ρόδη Ρούφου σε επιστολές του – πρωτίστως προς τον στενότερο (όπως μαρτυρεί η αλληλογραφία τους) φίλο του, τον ποιητή και επίσης θαυμαστή τού Σεφέρη, Θεόφιλο (άλλως, «Μπούλη») Φραγκόπουλο· ακόμη και από τα λιγοστά ποιήματα που έγραψε και δημοσίευσε ο ίδιος – κατά βάση στα Κυπριακά Γράμματα. Στο κείμενο αυτό, θα σταθούμε σε κάποια (εν πολλοίς άγνωστα και αδημοσίευτα ώς σήμερα) τεκμήρια αυτής της πολύμορφης «μαθητείας» του Ρούφου στον δικό του Σεφέρη, όπως αποκαλύπτονται επίσης σε ποικίλα δοκίμια και παρεμβάσεις του, γραμμένα όλα την περίοδο 1963-1971 και συγκεντρωμένα (εν μέρει μόνο) στον τόμο Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου, λίγους μήνες πριν από τον πρόωρο θάνατό του το 1972 – ένα, δηλαδή, χρόνο μετά και την εκδημία του ακριβού του φίλου και «μέντορα».

Ρόδης Ρούφος, Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου και άλλα δοκίμια, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2018, 264 σελ.

Ποιος να το ’λεγε πως 50 χρόνια μετά τον θάνατο του Ρόδη Ρούφου μια νέα τρομακτική έκφανση της περσόνας του Αλάριχου θα έκανε την εμφάνισή της και πάλι στην περιοχή μας. Βέβαια, ο συγγραφέας τού αρκετά γνωστού (πια) δοκιμίου Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου, μας είχε προειδοποιήσει: χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και αγώνας για να μην επικρατήσει ο καταστροφέας του πολιτισμού που αδιάκοπα επιστρέφει.

Αλέξανδρος Δ. Μπαζούκης, Ρόδης Ρούφος. Ένας συγγραφέας σε καιρούς δοκιμασίας (Κατοχή, Αντίσταση, Κυπριακός Αγώνας), πρόλογος: Θανάσης Βαλτινός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2021, 478 σελ.

Η λογοτεχνία του Ρόδη Ρούφου, ο οποίος αρχίζει να εκδίδει αμέσως μετά το τέλος του εμφυλίου, συγκροτείται από τη φιλελεύθερη ιδεολογία του και τον κοσμοπολιτικό πατριωτισμό του. Ως συγγραφέας, ο Ρούφος έλπιζε η λογοτεχνία του να συμβάλει ώστε να μείνει πίσω η παλιά Ελλάδα του παλαιοκομματισμού και του Εθνικού Διχασμού. Οραματιστής, χρησιμοποιεί τον όρο «προσκλητήριο» και καλεί τους Έλληνες μετά τον πόλεμο να αφυπνιστούν και να αναδείξουν μια νέα ηγεσία, τολμηρή και ριζοσπαστική, η οποία θα συνέβαλε στο κτίσιμο μιας νέας Ελλάδας.